تضمین اقتدار ایران در آب‌های کاسپین با از سرگیری سوآپ

به گزارش گروه اقتصادی آنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، هم اکنون جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن ذخایر عظیم نفت و گاز نقش مهمی در میان کشورهای منطقه بازی می کند. کشورهای همسایه شمالی نیز مانند ایران ذخایر چشمگیری از منابع هیدروکربوری را در اختیار دارند ولی در انتقال این منابع به بازارهای مصرف با محدودیت مواجهند اینجاست که ایران می تواند با توسعه روابط انرژی محور خود با سایر کشورها از جمله همسایگان شمالی ضمن بهره گیری از منافع اقتصادی و تنوع بخشی به بازار، موجبات گسترش نفوذ منطقه ای و جهانی را فراهم کند. سوآپ یا همان ترانزیت نفت همسایگان شمالی ضمن تأمین نفت مورد نیاز پالایشگاه‌های شمالی ایران و پرهیز از صرف هزینه‌های فراوان انتقال نفت از جنوب به مرکز و شمال کشور، درآمد و اشتغال‌زایی نیز به‌‌همراه خواهد داشت. در عین حال نباید فراموش کرد که ارتقاء جایگاه بین‌المللی ایران و افزایش امنیت کشور در منطقه ناشی از گره‌‌خوردن منافع ایران با منافع سایر کشورهاست.

با توجه به مزایای ترانزیت نفت، طرح سوآپ نفتی در سال ۱۳۷۶ همزمان با وزارت بیژن زنگنه کلید خورد که نتیجه اجرایی شدن این طرح طی ۱۳ سال، انتقال ۲۴۵ میلیون بشکه نفت از مسیر حوزه دریایی خزر و کسب بیش از ۸۸۰ میلیون دلار درآمد برای کشور بود. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و سکانداری مجدد زنگنه در وزارت نفت اجرای این طرح نفتی که نقشی مهم در حفظ حاکمیت ایران در آب های کاسپین ایفا می کند بار دیگر در دستور کار قرار گرفت به طوری که هم اکنون مقدمات اجرای آن در جریان است.

شرکت پایانه های نفتی ایران به عنوان یکی از شرکت های ۱۰۰ درصد دولتی و تابعه شرکت ملی نفت ایران، با هدف بهبود همه جانبه و افزایش ظرفیت ذخیره سازی و ارتقای توان کیفی و کمی بارگیری و صادرات مواد نفتی کشور با در اختیار داشتن تاسیسات صنعتی و بکارگیری نیروی انسانی متخصص خود، مسئولیت مدیریت و راهبری عملیات اجرایی پهلودهی و جداسازی نفتکش ها، دریافت، ذخیره سازی، اندازه گیری و صدور بیش از ۹۰ درصد نفت خام کشور (از طریق پایانه نفتی خارگ) صدور میعانات گازی کشور (از طریق پایانه عسلویه) و عملیات معاوضه (SWAP) نفت خام دریافتی از کشورهای حوزه دریای خزر (از طریق پایانه نفتی شمال) را بر عهده دارد.

این شرکت به منظور توسعه زیرساخت های سوآپ نفت خام در نکا، پروژه احداث حوضچه فراگیر شمال را در دستور کار دارد که به گفته رئیس پایانه نفتی شمال، فاز نخست این پروژه هم اکنون از پیشرفت ۹۰ درصدی برخوردار است.

حمیدرضا شاهدوست می گوید: با ساخت حوضچه فراگیر در پایانه نفتی شمال، افزون بر سه اسکله کنونی موجود با آبخورهای چهار تا پنج متر، ۱۴ اسکله با آبخور ۱۴ متر نیز به این مجموعه افزوده می شود. فاز نخست پروژه احداث حوضچه فراگیر شمال، ساخت دیواره های موج شکن را شامل می شود، حوضچه جدید دارای دو موج شکن در غرب و شرق است. بخش غربی دیواره موج شکن حوضچه فراگیر ۲۴۰۰ متر و بخش شرقی آن ۱۷۲۰ متر به سمت دریا پیش رفته است و این بزرگترین سازه سنگی است که تاکنون در کل شمال کشور احداث شده است. با تکمیل این فاز، امکان پهلو گیری کشتی هایی با ظرفیت ۶۳ هزار تن فراهم خواهد شد.

شرکت پایانه های نفتی ایران در چند سالی که بنا به دلایلی عملیات سوآپ نفت خام متوقف شده بود، از صفر تا ۱۰۰ تجهیزات کامل سکوهای تخلیه موجود را بازسازی کرده است و هم اکنون هیچ گونه مشکلی برای پهلوگیری کشتی های نفتکش وجود ندارد.

به گفته شاهدوست، ظرفیت کنونی پایانه نفتی شمال، روزانه ۱۲۰ هزار بشکه است که در صورت از سرگیری عملیات سوآپ، می تواند با توان حداکثری که از قبل موجود بوده این عملیات را انجام دهد.

پیش از این، پایانه شمال با استفاده از توان دو اسکله تخلیه شرکت صدرا موفق به تحویل روزانه ۲۵۰ هزار بشکه نفت شده است که در صورت افزایش حجم سوآپ، همچنان می توان از دو پست اسکله تخلیه شرکت صدرا استفاده کرد.

شاهدوست در مورد اجرایی شدن پروژه حوضچه فراگیر شمال می گوید: با اجرایی شدن این پروژه در فازهای مختلف می توانیم به ترتیب ظرفیت تخلیه نفت خام را از روزانه ۱۲۰ هزار بشکه به ۵۰۰ هزار بشکه، یک میلیون و یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهیمالبته افزایش ظرفیت تخلیه نفت خام با ساخت مخازن ذخیره سازی نفت خام هم ارتباط دارد که هم اکنون این پروژه نیز در دست اجراست.

یکی از اهداف برنامه ششم توسعه تعامل با کشورهای منطقه اعلام شده است در این راستا باید از پتانسیل خط انتقال نفت خام شمال به جنوب استفاده و ضمن حفظ منافع اقتصادی، نقش حاکمیتی ایران را در منطقه را حفظ کرد.

مدیرعامل شرکت پایانه های نفتی ایران نیز در این باره، ضمن تاکید بر بحث حاکمیتی در دریای خزر و تعامل با کشورهای آسیای میانه به درآمدزایی حاصل از انجام عملیات سوآپ اشاره می کند و می گوید: نفت خام دریافتی از شمال کشور به پالایشگاه های تهران و تبریز تحویل داده می شود و این امر از بخشی از هزینه هایی گزاف انتقال نفت جنوب به این دو پالایشگاه می کاهد.

به گفته پیروز موسوی، برنامه ریزی شده است که از این پایانه افزون بر نفت خام، فرآورده های نفتی هم سوآپ شود.

بر اساس این گزارش، هم اکنون کشورهای قزاقستان و روسیه برای انجام سوآپ نفت خام اعلام آمادگی کرده اند و همچنین قرار است چندین شرکت اروپایی که در برخی از کشورها سهمی در برداشت نفت دارند، رویکرد تجدیدی را با انتقال سهم نفت خام خود از طریق کوریدور ایران انجام دهند. بر اساس برنامه ریزی های انجام شده قرار است روزانه بین ۵۰ الی ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام معاوضه شود. همچنین پایانه نفتی نکا آمادگی دارد حجم سوآپ نفت خام را به ۱۷۰ هزار بشکه در روز برساند.

مدیرعامل شرکت پایانه های نفتی ایران درباره برنامه سوآپ نفت خام ایران می گوید: نظر وزارت نفت مبنی بر سوآپ نفت است نه خرید آن که صراحتا نیز اعلام شده است.

در مجموع می‌توان گفت، با اجرای طرح سوآپ، ایران با دستیابی به سهم قابل‌‌توجهی از بازار نفت حوزه دریای خزر افزون بر کسب منفعت اقتصادی می‌‌تواند در راستای ارتقاء جایگاه بین‌‌المللی خود و کسب منافع سیاسی و امنیتی نیز گام بردارد. بنابراین تنها نگاه درآمدزایی به سوآپ -همانگونه که در برهه‌‌ای از زمان اتفاق افتاد- می‌‌تواند طرح را توجیه‌نا‌پذیر جلوه دهد.