زنگنه: بحران سوریه در دوران رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا شدیدتر می‌شود/ حضور ایران، وجه مثبت نشست لوزان بود

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، صباح زنگنه، تحلیلگر مسائل منطقه در گفت‌وگویی با خبرگزاری آنا ضمن تحلیل آخرین تحولات منطقه در بحران سوریه درباره نشست حل بحران سوریه درلوزان و دلایل افزوده شدن دو کشور مصر و عراق گقت.

مشروح این گفت‌وگو را می خوانید:

چه عواملی در شکست مذاکراتی مانند لوزان موثر است و چه عواملی می‌تواند باعث پیشرفت در چنین مذاکراتی شود، آیا می‌توانیم در آینده انتظار مذاکراتی را داشته باشیم که از درون آن نتیجه‌ای برای حل بحران سوریه خارج شود؟

به نظر می‌آید که نشست لوزان چند وجه مثبت داشت. یک نکته حضور جمهوری اسلامی ایران و دیگری دعوت عراق و مصر است که دو کشور با ثقل سیاسی خاص هستند و حضورشان در موضوعی که به کشور همسایه آنها بازمی‌گردد، ضروری است. حضور این دو کشور در حل بحران سوریه از ابتدا نیز ضروری بود که بالاخره در این اجلاس (لوزان) مورد توجه قرار گرفت. هر اتفاقی که در سوریه بیافتد هم در مصر و هم عراق اثر شدیدی خواهد داشت.

اما درباره تشکیل این نشست می توان گفت که شاید این اجلاس توانست آمریکا را از بن بستی که در آن گیر افتاده است،‌ خارج کند.

اما علت شکست نشست لوزان این است که اراده سیاسی برای نتیجه گرفتن در میان کشورها هنوز حاصل نشده است که دلیل آن این است که آمریکا احساس می‌کند از مذاکرات چیزی به دست نمی‌آورد.

در میدان عمل هم آمریکا چنان قدرتی ندارد که جنگ را به نفع خود و کشورهای متحد خود مغلوبه کند،‌ بنابراین در میدان بازی و از نتیجه‌گیری جلوگیری می‌کند.

اما اگر سئوال کنید که چگونه باید از این وضعیت خارج شد؛ به نظر می‌آید آمریکا در انتظار عبور از انتخابات ریاست جمهوری است. پیش‌بینی من این بود که جنگ سوریه بیش از 5 سال طول خواهد کشید و هنوز هم به نظر من این جنگ به مرحله‌ای که بتوان در سطح کشورهای قدرتمند منطقه‌ای و دو ابرقدرت تصمیم قطعی درباره آن گرفت، نرسیده است. در مجموع هم برداشت من این است که آمریکا روسیه را بازی می‌دهد.

این موضوع که آمریکا در عراق فعال ما یشاء می‌شود، بسیار جدی است. آمریکا به روسیه اجازه ورود نمی‌دهد ولی خود را در سوریه درگیر کرده و تبدیل به نیمی از معادله سوریه شده است. بنابراین جایگاه آمریکا در عراق و سوریه یک برابر و نیم جایگاه روسیه است و این معادله به ضرر روسیه خواهد بود. روسیه به جای آنکه در عراق حضور پیدا کند و معادله را در کشوری که زمینه حل مشکل سوریه نیز خواهد بود حل کند به حضور در سوریه اکتفا کرده است.

به این موضوع اشاره کردید که آمریکا در انتظار انتخابات ریاست جمهوری آینده است، هر دو نامزدی که حضور دارند در مورد موضوع‌های خاورمیانه نسبت به آقای اوباما دیدگاه‌های رادیکال‌تری دارند و به نظر می‌رسد که کمتر حاضر به امتیاز دهی هستند، با توجه به این واقعیت، فکر نمی‌کنید بحران سوریه در دوران ریاست‌جمهوری آینده شدیدتر یا غیرقابل‌حل‌تر شود؟

پیش‌بینی من این است که شدیدتر می‌شود و احتمالا آمریکا و روسیه به توافقاتی بر سر حفظ حدودی از نفوذ خود نائل می‌شوند.

یعنی یک تقسیم‌بندی جغرافیایی؟

در حقیقت منظور یک تقسیم نفوذ است، تقسیم‌بندی جغرافیایی بعید به نظر می‌رسد. چون تقسیم جغرافیایی تبعات زیادی دارد و با کشیده شدن به ترکیه، اسرائیل، اردن، عراق و مصر بازی دومینو را تداعی می‌کند. دومینوی سوریه خیلی جدی و خطرناک است و آمریکا هم این را درک می‌کند و به همین دلیل نه مانند عراق ورود جدی می‌کند و نه می‌تواند سوریه را رها کند.

بنابراین آمریکا محدودیت‌های خود را دارد اما با کمک بیشتر به ترکیه و اردن و راه دادن بیشتر به عربستان و قطر احتمالا سعی می‌کند وضعیت صحنه نظامی سوریه را متعادل‌تر کند. اکنون صحنه میدان به نفع سوریه و متحدانش است و اگر روسیه بخواهد می‌تواند ظرف یک هفته وضع حلب را یک‌طرفه کند و اگر حلب یک‌طرفه شد قضایای سوریه زودتر به راه حل سیاسی خواهد رسید.

فکر می‌کنید حضور عراق و مصر در جمع کشورهای موثر در بحران سوریه ناشی از نفوذ دولت جمهوری اسلامی ایران باشد یا اینکه نگاه طرف غربی تا این اندازه تغییر کرده و تلاش می‌کندکشورهای بیشتری در سوریه مداخله بدهد؟

این نفوذ جمهوری اسلامی ایران است. آرای طرف غربی هنوز دچار تشدد است. با وجود اینکه نخستین موج منفی آوارگان و پناهندگان روی اروپا است، هنوز اروپایی‌ها نتوانستند جا پایی در معادلات سوریه پیدا کنند و حتی در اجلاس لوزان هم کشورهای اروپایی حضور نداشتند که این مفهومی منفی دارد.

باید توجه داشت که موضع عراق هم روشن است و با آزادسازی موصل اگر داعشی‌ها به سوریه منتقل شوند جایگاه داعش در سوریه قوی‌تر خواهد شد و دوباره عراق را تهدید خواهند کرد. بنابراین حضور عراق در مذاکرات خیلی ضروری و حیاتی بود.

همین طور برای مصر. اگر مسائل به سمت تجزیه سوریه پیش رود خطر امنیت ملی در مصر اوج می‌گیرد. بنابراین فشار جمهوری اسلامی ایران هم‌نوسان و هم جهت با خواسته این دو کشور و تأثیرگذاری آنها در صحنه معادلات سوریه بوده است. عده زیادی از عراقی‌ها در حال حاضر در سوریه در حال جنگ هستند و ورود داعش به عراق از سوریه بوده است. بنابراین عراق باید حضور جدی‌تری داشته باشد.

درباره مداخله ترکیه در عراق و سوریه، ترکیه اکنون در هر دو کشور مناطق استراتژیکی را به دست گرفته است و در سوریه تا رأس‌الباب جلو رفته و در عراق با وجود مخالفت دولت مرکزی تهدید کرده است که در آزادسازی موصل شرکت می‌کند. انگیزه دولت ترکیه چیست و چه سرنوشتی دارد؟

حضور ترکیه در شمال عراق و سوریه مورد اعتراض هر دو دولت است و علاوه بر این گروه‌های سیاسی عراق هم مخالف این حضور هستند. اگر گروه اندکی از ترکمن‌های اهل سنت عراق موافق هستند از سوی دیگر ترکمن‌های شیعه با این حضور مخالفند. اگر آقای بارزانی با حضور ترکیه موافق است اما آقای طالبانی و حزب التغییر و احزاب دیگر کردی مخالف هستند.

عرب‌های سنی موصل هم با تسلط ترکیه بر سرنوشتشان مخالف هستند و عراقی‌های شیعه نیز همواره مخالف بوده و هستند. بنابراین ترکیه در استخری وارد شده که ظرفیت محدودی دارد و فشار سنگ‌های موجود در این استخر برای پای ترکیه زخم‌آور و خطرناک خواهد بود.

به نظر می‌آید ترکیه به منظور فرار از مسائل داخلی و مشغول کردن ارتش به یک پرونده خارج از مرز نیاز داشته است و ارتش با عبور از این مرحله است که متوجه می‌شود به جای حل مسائل با مشکلات جدید از سوی کردهای ترکیه، عراق و سوریه مواجه خواهد شد و طبعا قدرت تحمل این مخالفت‌ها را نخواهد داشت.

این وضعیت ظرف چند ماه آینده ترکیه را در باتلاقی در سوریه و عراق گرفتار خواهد کرد. ترکیه می‌تواند حفظ امنیت و منافع ملی را در داخل مرزهای خود تأمین و از آن حمایت کند. هیچ‌کس هم با این روند مخالف نیست؛‌ هم سوریه هم عراق و حتی جمهوری اسلامی با عنوان همسایه ترکیه با این دفاع موافق است اما ورود ترکیه به خاک سوریه با آثار غیر قابل پیش‌بینی روبه رو خواهد شد.