شهروندانی که داعش رویاهایشان را ربود

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از وب‌سایت الجزیره انگلیسی، تمام فکر و ذهن کرم حساوی را شهر موصل اشغال کرده است. طی دو سال تبعید اجباری در ترکیه، او در تمام لحظات به یاد تک تک خیابان‌ها و حتی صداهایی بوده که از این شهر در یادش نقش بسته بود. او در کمال ناامیدی، امیدوار است روزی که به موصل بازگردد همه چیز مثل گذشته باشد. حساوی 25 ساله در مورد این حس و حالش به الجزیره انگلیسی می‌گوید: «از زمانی که موصل را ترک کردم، حتی یک لحظه نیز آن را فراموش نکرده‌ام. هر زمان که حس نوستالژیک پیدا می‌کردم، در کوچه‌های قدیمی ترکیه قدم می زدم و روزهای خوش در موصل را به یاد می‌آوردم.»

دو سال پس از آنکه گروه تروریستی داعش شهر موصل را به تصرف خود در آورد، شهروندان سابق این شهر، موصل را همچنان به عنوان بهترین مکان برای زندگی در خاورمیانه مدرن به یاد می‌آورند؛ ثروت عظیم و تاریخ منحصربفرد نیز از دیگر موضوعاتی است که آنها به آن افتخار می‌کنند. آنها مناره‌ها و برج‌ها، نوجوانان در حال تفریح در کنار رود دجله، کتاب فروشی‌ها و مراکز آموزشی، رستوران‌ها و کافه‌ها با غذاهای محلی و موسیقی‌های زنده شهری را به یاد می‌آورند که طیف‌های گسترده قومیتی از مسلمانان شیعه و سنی تا مسیحیان و کردها و ایزدی‌ها جمعیت 2.5 میلیون نفری آن را تشکیل می‌دادند.

حالا که آنها آماده آزادسازی این شهر هستند، از رو به رو شدن با بدترین سناریو شکل گرفته ترس و واهمه دارند. سامر الیاس 42 ساله و نویسنده که در سال 2014 و پس از ورود داعش، موصل را ترک و به شهر دهوک در منطقه کردستان عراق رفت، در این زمینه به الجزیره انگلیسی می‌‌گوید: «از این موضوع می‌ترسم که شهری را پیدا نکنم که دو سال پیش مجبور به ترک آن شدم. ترس این را دارم که داعشی‌ها با خشونت وحشیانه خود، کلیساها، خانه‌ها و بناهای تاریخی که حافظه جمعی ما را شکل داده بود، از بین برده باشند. طی چند ماه اخیر همواره این ترس بر من غلبه کرده که با مشاهده خانه ویران خود، چه واکنشی باید از خود نشان دهم.»

شهروندانی که پس از تصرف موصل به دست داعش همچنان در شهر باقی ماندند، می‌گویند که تروریست‌ها به سرعت کار تخریب را آغاز کردند. آنها بخشی از جنایات و اقدامات تخریب‌گرانه داعشی‌ها را اینگونه توصیف می‌کنند: «بستن سینماها، سالن‌های موسیقی و جشنواره‌ها؛ تخریب مجسمه‌های تاریخی؛ تغییر برنامه‌های درسی مدارس و سوزاندن کتاب‌ها.»

حمزه الفخری، فیلمساز 25 ساله اهل موصل که از سال 2014 در ترکیه زندگی می‌کند، در این زمینه می‌گوید: «نوجوانان و دانشجویان موصل عادت داشتند که هر روز در کنار رود دجله موسیقی بنوازند، نقاشی کنند و یا به مجسمه‌سازی مشغول باشند.» تمام این اتفاقات در شهری رخ می‌داد که حالا یکی از خطرناک‌ترین مکان‌ها برای زندگی در جهان است.

شهروندان جایی را به یاد می‌آورند که مردم با قومیت‌ها، زبان‌ها و باورهای مختلف به صورت مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند. غدا صدیق، نویسنده کتاب «آوارگان نینوا» در توصیف آن شرایط اظهار می‌دارد: «در محله‌های قدیمی موصل، کوچه‌هایی یافت می‌شد که مردم با ادیان مختلف در کمال آرامش در کنار هم زندگی می‌کردند. به عنوان مثال، همین چند سال پیش یکی از معماران مشهور و مسیحی موصل داوطلبانه مسئولیت حفظ و مرمت مناره‌های قدیمی مسجد جامع موصل را به عهده گرفت.»

اما این روزها شهروندان و افرادی که موفق به فرار از موصل شده‌اند، می‌گویند جاده‌های مملو از مواد منفجره، دیوارها و پنجره‌های ویران شده و مساجد و کلیساهای خلوت به مشخصه‌های اصلی این شهر تبدیل شده‌اند. این شرایط موجب شده مسیحیان، ایزدی‌ها و شیعیان طی چند سال گذشته هیچ راهی به جر ترک موصل پیش روی خود ندیده باشند.

آنچه که امروز در موصل اتفاق می‌افتد، دقیقا همان الگویی است که در فلوجه، تکریت و رمادی نیز به وقوع پیوست؛ شهرهایی که داعش در آنجا هزاران کشته و شهرهای ویران شده از خود بر جای گذاشت. بر همین اساس بسیاری نگران میراث‌های تاریخی به جا مانده در موصل هستند. وجود بیش از 10 دروازه قدیمی که قدمت آنها به دوران آشوریان و حدود 700 سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد، تنها گوشه‌ای از این میراث تاریخی در موصل است. از سال 2014، داعش بارها ویدئوهایی را پخش کرده که تخریب دروازه‌های قدیمی و مجسمه‌های موزه موصل در آن نشان داده می‌شد. در این میان، محققان به این مساله اشاره می‌کنند که داعش به هر شکلی رفتار وحشیانه خود در مناطق تحت کنترلش را اجرا می کند. در همین زمینه دانیل موراندی، استاد باستان شناسی دانشگاه اودین در ایتالیا می‌گوید: داعشی‌ها طی دو سال اخیر دست به سرقت‌های فراوانی در استان نینوا زده‌اند. به احتمال زیاد تا چند سال آینده شاهد اجناس تاریخی متعلق به این شهر در بازارهای اروپا و آمریکا خواهیم بود.

همزمان با ادامه پیشروی موفق نیروهای ارتش عراق در اطراف موصل و عقب راندن داعشی‌ها از این مناطق، شهروندان امیدوارند بار دیگر آن شهر رویاهای خود را از نزدیک ببینند. حساوی که هر بار از موصل صحبت می‌کند، می‌توان نشانه‌هایی از امید را در آن دید در این زمینه می‌گوید: همه چیز شهر من زیباست؛ حتی آن ستون‌های سیاه دودی که از نینوا به آسمان می‌رود. موصل با وجود تمام تراژدی‌ها و زخم‌های به جا مانده بر تنش، همچنان حافظه زنده بسیاری از افرادی است که در آن آنجا زندگی می‌کردند.

ترجمه حسین خلیلی