آصفی: دنیا اکنون دچار ترامپ‌هراسی است نه ایران‌هراسی/ نباید وارد بازی ترامپ شویم

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا؛ سمیرا امیرچخماقی: 30 روز گذشته را برای ایران و آمریکا شاید بتوان فصل جدیدی از مقابله دانست؛ این مقابله اگرچه در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما تا اندازه‌ای تعدیل شده بود؛ اما حالا مجددا با شدت اولیه ظهور کرده است.

ترامپ در همان هفته اول دستوری را به امضا رساند که منع ورود اتباع 7 کشور از جمله ایران را به خاک آمریکا در پی داشت. جدای از اینکه این اقدام او جمع زیادی از ایرانی‌ها را هدف قرار می‌داد، رئیس‌جمهوری تازه‌کار آمریکا در روزهای بعد حداقل 4 توییت علیه ایران منتشر کرد. او برجام را بدترین توافق ممکن می‌داند و ایران را به اشکال مختلف تهدید می‌کند.

سکوت و خویشتنداری یا موضع‌گیری‌ها و پاسخگویی‌های متوالی و مقابله به مثل؟ کدام راهکار می‌تواند بهترین موضع ما در برابر دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری در ساختار سیاسی آمریکا باشد؟ این سوال را از شماری از تحلیلگران حوزه بین‌الملل و دیپلمات‌های اسبق کشورمان پرسیده‌ایم تا مشخص شود که بهترین نوع رویارویی ایران با رئیس‌جمهوری جدید آمریکا چه خواهد بود. اولین بخش از این مجموعه که به گفت‌و‌گو با علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل اختصاص داشت و پیشتر منتشر شده بود از این لینک قابل دریافت است. دومین بخش از این مجموعه را که به گفت‌و‌گو با حمیدرضا آصفی اختصاص دارد، می‌خوانید.

دونالد ترامپ در مدتی که از ریاست جمهوری‌اش می‌گذرد، به نوعی با دستورها، موضع‌گیری‌ها و توییت‌های خود نشان داده که سیاست مقابله با ایران را در پیش گرفته است. فکر می‌کنید در قبال چنین مواضعی، جمهوری اسلامی ایران باید چه استراتژیی داشته باشد؟ آیا در برابر شخصی با خصلت‌های ترامپ سکوت و خویشتن‌داری موضع درستی است یا مقابله به مثل؟

ما در ابتدا باید موضع‌گیری‌های آقای ترامپ را تحلیل کنیم تا بعد از آن بتوانیم ارزیابی درستی داشته باشیم. در بررسی موضع‌گیری‌های ترامپ از 6 ماه پیش یعنی در اوج کارزار انتخابات تا کنون، به نظر من چهار محور به عنوان شاخصه این موضع‌گیری‌ها وجود دارد؛ 1- پوپولیست بودن و عوام فریبی 2- احساس برتری‌جویی و حالت تهاجمی داشتن 3- تناقض و ابهام فراوان و 4- عقب‌نشینی‌های مکرر.

این چهار شاخص در موضع‌گیری‌های ترامپ دیده می‌شود که در مورد هر یک از آنها مثال‌های متفاوتی وجود دارد. به طور مثال یک نمونه برخورد تهاجمی و عقب‌نشینی را می‌توان در آزمایش موشکی کره شمالی مشاهده کرد. نمونه‌های دیگر چین، ژاپن و ناتو هستند. البته او در بعضی از موارد به خصوص در موضوعات داخلی طرح سلامت اوباما عقب‌نشینی کمتری داشته است.

در برابر ترامپ استراتژی داشته باشیم نه موضع‌گیری عکس‌العملی

موضع‌گیری و حرکات ترامپ نسبت به ایران را نیز نمی‌توان خارج از این چارچوب ملاحظه کرد. این چهار شاخصه در مورد ایران هم حتما وجود خواهد داشت و من فکر می‌کنم ما برای مقابله، طراحی تبلیغاتی یا موضع‌گیری و اقدامات عملی دربرابر ترامپ باید یک استراتژی کوتاه مدت و یک استراتژی میان مدت داشته باشیم. نمی‌شود با هر موضع‌گیری آقای ترامپ در بازی ایشان وارد شد. هرچند که حتی معلوم نیست این بازی‌ها طراحی شده است یا ارتجالی (دفعتا و بدون فکر).

لذا ما باید یک استراتژی داشته باشیم و به نظرم این استراتژی باید مبتنی بر استفاده از نقاط قوت خودمان و بهره‌گیری از نقاط ضعف سیاست خارجی آمریکا که کم هم نیستند، باشد. ضمن اینکه باید یادمان باشد که ترامپ فعلا باید موضوعات داخلی را در کشور حل و فصل کند. اخراج یا کناره‌گیری فلین (مشاور امنیت ملی) و یا یکی دیگر از مسئولان کاخ سفید، آخرین اتفاق‌ها نخواهد بود. به نظر می‌رسد آقای ترامپ یک تیم تندروی بی‌کفایت انتخاب کرده و در طرف مقابل دموکرات‌ها و سازمان سی‌آی‌ای که زخم‌خورده هم هستند در صدد انتقام‌جویی خواهند بود و این داستان ادامه‌دار خواهد بود. موضوع آقای فلین در حقیقت انتقام‌گیری نهادهای امنیتی آمریکا بود که بعضی معتقدند از سوی برخی افراد که در داخل کاخ سفید حضور داشتند صورت گرفته است.

در این پیچیدگی ما باید بدون دستپاچگی، نگرانی و هول شدن، از اقدامات و موضع‌گیری‌های عکس‌العملی پرهیز کنیم و البته با یک استراتژی بلند مدت یک چارچوب قوی تهاجمی علیه آمریکا داشته باشیم. در حقیقت باید از اقدامات عکس العملی پرهیز کنیم اما استراتژی ما باید مبتنی بر یک برنامه‌ریزی بلند مدت، تهاجمی و منبعث از نقاط قوت جمهوری اسلامی باشد.

برجام دیگر نباید دغدغه خاطر کسی باشد

به نظر می رسد اسرائیل و کشورهای عربی از مواضع ترامپ در مقابل ایران خوشحال هستند و به نوعی ائتلاف کشورهای عربی با حمایت ترامپ همراه است. فکر می‌کنید این فضای ایران‌هراسی می‌تواند در روابط ایران در دنیا و توافق‌های صورت گرفته از جمله برجام خلل ایجادکند؟

از نظر من زمان آسیب‌پذیری برجام گذشته و در حقیقت برجام دیگر نباید دغدغه خاطر کسی باشد. یک توافقی به وجود آمد که عده‌ای منتقد آن هستند و برخی موافق. اما به هر صورت توافقی بود با نقاط قوت و ضعف زیاد. اما دو چیز را در مورد برجام می‌توان گفت: اول اینکه ضرورت بود و دیگر آنکه فضای بین‌المللی را به نفع ایران تغییر داد.

نباید ذهنمان را به برجام مشغول کنیم چراکه اجماعی که علیه ایران در کشورهای اروپایی وجود داشت از بین رفت و به این زودی هم احیا نمی‌شود. برجام با همان نقاط قوت و ضعفی که دارد به صورت شکننده اجرا می‌شود و آمریکا می‌تواند به صورت یک جانبه آن را لغو کند که اتفاقی نمی‌افتد؛ به این دلیل که آمریکا بعد برجام هم با توافق هسته‌ای چندان همراهی نکرد.

مثلث ترامپ اسرائیل و عربستان به دنبال تحریک کشورهای عربی

اجماع از سوی کشورهای عربی چطور؟

در رسانه‌های آمریکایی خبری منتشر شده که آمریکا به دنبال ناتوی عربی علیه ایران است که کشورهای عربی را در مقابل ایران تقویت کند. تماس‌های فراوان بین اسرائیل و سعودی هم علنی شده است و این مثلث آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی به سردمداری سعودی‌ها در آینده نیز ادامه خواهد داشت و به دنبال تحریک‌ کشورهای عربی هم خواهند بود. کشورهای عربی هم به نوعی از وضعیت تقویت شده جمهوری اسلامی ایران بعد از برجام نگران هستند.

البته از سوی دیگر این نکته نیز حائز اهمیت است که آقای ترامپ باید تکلیفش را با خودش روشن کند. کاخ سفید با برج‌سازی متفاوت است.

در نشست خبری مشترکی که ترامپ با بنیامین نتانیاهو داشت، دو موضع‌گیری او برای من جالب بود و البته مضحک. یک موضع در رابطه با ایران بود که ترامپ گفت قرار دادن ایران در لیست 7 کشور برای منع ورود به آمریکا به دلیل این بود که دسترسی ایران را به سلاح هسته‌ای کم کنیم. این واقعا حرف ناپخته‌ای است. مگر دسترسی یک کشور به سلاح هسته‌ای توسط افراد عادی صورت می‌گیرد؟!

بحث دیگر، موضع ترامپ در مورد یک دولتی و دو دولتی بودن در فلسطین بود. ایشان گفت ما به دنبال دو دولتی یعنی فلسطین و رژیم صهیونیستی هستیم اما اسرائیلی‌ها می‌گویند که یک دولتی را می‌خواهند، من با هر دو موافقم و هر دو خوب است. مگر می‌شود که رئیس یک کشور با موضوعی به این مهمی این طور برخورد کند! این امر نشان می‌دهد تکلیف ترامپ هنوز با خودش مشخص نیست. لذا وقتی در این بی‌تکلیفی قرار دارد ما باید با برنامه‌ریزی و استراتژی حرکت کنیم و یادمان باشد که ترامپ در فضای عجیب و غریبی سر می‌کند که با اروپا، داخل آمریکا و همسایه‌ها مشکل دارد.

نوع جدیدی از ایران‌هراسی در بین کشورهای عربی شکل گرفته است

فکر می‌کنید ترامپ با ائتلافی که شکل می‌دهد می‌تواند فضای جدیدی از ایران‌هراسی را در جهان ایجاد کند؟

ایران‌هراسی به معنی سابق آن شکل نخواهد گرفت؛ اما متأسفانه نوع جدیدی از آن در بین کشورهای عربی و حوزه خلیج فارس وجود دارد و مقداری از آن هم به غفلت خود ما باز می‌گردد که تمرکزمان روی برجام بیش از اندازه بود و به کشورهای همسایه کمتر توجه کردیم.

البته سفر اخیر آقای رئیس‌جمهوری به عمان و کویت خوب بود و باید دید در آینده اخبار این سفر به چه شکلی از طرف کویتی‌ها و سعودی‌ها منتشر می‌شود. باید این تحرکات را ادامه دهیم. رابطه نزدیک داشتن با کشورهای همسایه بسیار مهم است. اگر چه علت اصلی این نفاق و سوء‌تفاهم‌هایی که به وجود آمده دخالت‌های رژیم صهیونیستی، نپختگی و طمع‌ورزی سعودی‌ها به منطقه و سیاست‌های زشت آنها در منطقه بوده است. در حقیقت کم توجهی ما علت اصلی نیست.

این نکته نیز قابل توجه است که فضایی که ترامپ به همراه اسرائیل و سعودی‌ها به وجود می‌آورد می تواند ایران‌هراسی را تشدید کند ولی به هر حال ایران هراسی هم مثل سابق به وقوع نمی‌پیوندد. آنچه اکنون در دنیا وجود دارد ترامپ‌هراسی است نه ایران هراسی.