سفر منطقه‌ای اردوغان؛ روزنه امید قطر برای حل بحران

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، رجب طیب اردوغان در واقع با سفر منطقه‌ای خود این پیام را به سعودی‌ها رسانده که آنکارا دست کم گزافه‌گویی آن‌ها را درباره انتقال پایگاه نظامی ترکیه از دوحه و همچنین مانور رسانه‌‌ای عربستان و متحدانش علیه قطر و اخوان‌المسلمین نادیده گرفته است، مانوری که بیش از یک ماه است بر طبل اختلاف در حاشیه جنوبی خلیج فارس می‌کوبد.

آنکارا شب گذشته (یکشنبه) با اقدام دیپلماتیک اردوغان به طور رسمی وارد گود بحران قطر شد، بحرانی که یک سر آن سعودی‌هایی هستند که همچنان بر سر حضور پایگاه‌های نظامی ترکیه در دوحه با قطر ناسازگار هستند و اختلافاتی دارند و روزی نیست که امارات و عربستان از وضعیت موجود و موضع‌گیری خلاف عادت قطر نسبت به کشورهای عرب منطقه و در راس آن، عربستان انتقاد نکنند. باوجود این، در تور منطقه‌ای اردوغان دو نکته حائز اهمیت است؛ نخست، قرار نداشتن امارات در جدول سفر و دوم، زمان این سفر که بلافاصله بعد از سخنان تلویزیونی تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر انجام شده است که می‌تواند دال بر هماهنگی میان دوحه و آنکارا باشد.

خلاف آنچه که ناظران منطقه‌ای در هفته‌های اخیر درباره نقش حاشیه‌ای ترکیه در بحران قطر بیان کرده‌اند، سفر رجب طیب اردوغان به همراه رئیس ستاد مشترک ارتش، رئیس دستگاه اطلاعات، وزیران دفاع، اقتصاد و انرژی ترکیه نشان می‌دهد که آنکارا بخش لاینفک و تاثیرگذاری از بحران کنونی در حاشیه جنوبی خلیج فارس است. این سفر از آن جهت متمایز است که ترکیه بخشی از بحران است. نه تنها پرونده اخوان‌المسلمین هنوز هم در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس باز است، بلکه امارات و عربستان پایگاه نظامی ترکیه در قطر را یکی از بندهای اساسی تنشها به‌شمار آورده‌اند و در فهرست درخواست‌های خود از قطر خواسته‌اند تا این پایگاه را تعطیل کند تا روابط خود را با دوحه از سرگیرند. این موضوعی است که رجب طیب اردوغان بارها آن را رد کرده است.

از زمان آغاز بحران میان قطر و عربستان و متحدانش، آنکارا تلاش می‌کند نقش میانجی‌گر را بازی کند، اما موضع ترکیه به قطر نزدیک‌تر است. از این رو، تحلیلگران معتقدند فرصت مانور برای ترکیه در این زمینه اندک است. روزنامه هافینگتن پست در این‌باره نوشت: «ترکیه هم‌پیمان قوی برای قطر است که در سال‌های اخیر روابط خود با این کشور را در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی تقویت کرده است. ترکیه از زمان آغاز بحران در روابط عربستان و متحدانش با قطر، مواد غذایی به قطر صادر کرده است که نشان دهنده روابط مناسب این دو کشور است. علاوه بر این، ترکیه در دوحه دارای پایگاه نظامی است.»

مقام‌های ترکیه هدف از تور منطقه‌ای اردوغان را میانجی‌گری عنوان کرده‌اند، اما اردوغان فراموش کرده است که یک میانجی‌گر باید جانبداری را کنار گذارد تا بتواند ماموریت خود را به‌طور کامل انجام دهد. برجسته ترین ویژگی میانجی‌گر باید بی‌طرفی باشد، اما اردوغان از این ویژگی برخوردار نیست، زیرا او بارها از قطر حمایت کرد و نیروهای ترکیه را برای حمایت از قطر به دوحه ارسال کرده است. علاوه بر این، میانجی‌گر باید از سوی طرف‌های بحران تایید شده باشد تا بتواند ماموریت خود را با موفقیت به پایان رساند، اما عربستان و متحدانش ترکیه را به‌عنوان واسطه قبول ندارد به‌ویژه اینکه رجب طیب اردوغان موضع خصمانه‌ای را علیه مصر و عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهوری این کشور در پیش گرفته است.

سفر اردوغان به جده

اردوغان عصر روز گذشته (یکشنبه) وارد جده شد و در آنجا با سلمان بن عبدالعزیز و محمد بن‌سلمان، پادشاه و ولیعهد عربستان دیدار کرد. او سپس بدون برگزاری هیچ نشست خبری‌ای راهی کویت شد.

رئیس‌جمهوری ترکیه پیش از سفر به عربستان در فرودگاه استانبول گفته بود: «به سود هیچ‌‌کس نیست که بحران قطر ادامه یابد. جهان اسلام نیازمند همکاری و نه چند دستگی‌های جدید است. از زمان آغاز بحران ما خواهان صلح بوده‌ایم و بارها تکرار کرده‌ایم صلح، ثبات، همکاری و گفت‌وگو. ما پیشنهاداتی به هر یک از طرف‌ها داده‌ایم و خواهان اقدام در این راستا هستیم.»

اردوغان امروز (دوشنبه) پس از دیدار با شیخ صباح الاحمد جابر الصباح، امیر کویت و چند نفر از مسئولان این کشور، کویت را به مقصد قطر ترک می‌کند.

از سوی دیگر انور قرقاش، وزیر دولت در امور خارجه امارات به سخنرانی اخیر تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر درباره آمادگی کشورش برای گفت‌‌وگو واکنش نشان داد و گفت امارات هرگونه گفت‌وگو را با دولت قطر پیش از تغییر سیاست‌های این کشور رد می‌کند.

با همه این اوصاف، چهار کشور عربی تحریم کننده قطر به‌خوبی می‌دانند که موانع آمریکایی و اروپایی عاملی است تا آن‌ها نتوانند تهدیدهای گذشته خود را درباره ادامه قطع روابط یا افزایش تحریم‌ها عملی کنند. علاوه بر این، پناه بردن به گزینه نظامی ناممکن و احتمال افزایش محاصره هم اندک است. در نهایت این کشورها ناچار شده‌اند به‌تازگی درخواست‌های خود را کاهش دهند و سعی کنند از در دوستی با قطر وارد شوند. نمونه این چرخش مواضع را در اظهارات انور قرقاش که درهای گفت‌وگو را به روی قطر باز عنوان کرده بود، می‌توان دید.