انتصاب پژوهشگر به عنوان هیات علمی، دورنمای تحقیقاتی‌اش را کم‌رنگ می‌کند

مجید عشوری متولد 1363 در مازندران است و تاکنون هشت اختراع را طراحی کرده و به ثبت رسانده‌‌ است. سال 86 موفق به کسب مدال نقره المپیاد دانشجویی مهندسی مکانیک شد. همان سال مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی مکانیک گرفت. سال 88 مدرک کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک گرایش تبدیل انرژی را از دانشگاه صنعتی شریف گرفت. سال 95 نیز با ارائه رساله طراحی و ساخت پمپ مینیاتوری فروفلوئیدیک موفق به کسب مدرک دکتری مهندسی مکانیک گرایش تبدیل انرژی از دانشگاه صنعتی شریف شد؛ همچنین رساله وی از طرف انجمن مهندسان مکانیک ایران به عنوان پایان‌نامه برتر دکتری سال 96 برگزیده شد.

در ادامه مصاحبه ما را با این مخترع می‌خوانید:

تا به حال چند طرح یا اختراع داشتید؟

هفت مورد اختراع ثبت شده در ایران و یک مورد در امریکا دارم. اکثر طرح‌ها مربوط به تحقیقات پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکترا است و در حوزه ریزپمپ‌ها و سازوکارهای ارسال سیال در مقیاس و دقت میکرولیتر است. تحویل دقیق حجم مشخص سیال چالشی مهم برای طیف گسترده‌ای از دستگاه‌ها در مقیاس میکرو مانند سیستم‌های تجزیه و تحلیل شیمیایی و تزریق دارو است. از طرف دیگر، وزن و حجم کم یک ابزار پمپاژ ویژگی کارآمدی است، به عنوان مثال برای استفاده در سیستم‌های فضایی.

آخرین اختراع یا طرحتان چه بوده است؟

آخرین طرح، یک پمپ پریستالتیک مینیاتوری است که جهت انتقال کنترل شده حجم‌ها از مرتبه‌ میکرولیتر در مواردی که نیاز به انتقال مایعات تمیز و استریل باشد، همچنین در پمپاژ سیالاتی که دارای مواد خورنده و ساینده است و یا برای انتقال گازهای سمی و یا مواد خطرناک شیمیایی مناسب است. این پمپ با در نظر داشتن هزینه، توان مصرفی، قابلیت اطمینان و قیدهای زیست سازگاری طراحی شد و عملکرد آن متفاوت از پمپ‌های پریستالتیک معمول، فشردگی موجی شکل ایجاد شده توسط رولرهای متحرک است و در کارکردهای طولانی و پیوسته کیفیت و دقت خود را از دست نمی‌دهد و طول عمر بیشتری دارد. هزینه بدنه‌ی پمپ کمتر از هزار تومان است و در کاربردهای پزشکی قابلیت یک‌بار مصرف بودن را دارد. نمونه‌های مهندسی که به سفارش یکی از موسسات ساخته‌ام، وزن کل تمام اجزای آن 14 گرم است و قادر است بیش از 15 متر ستون آب را پمپاژ نماید. این پمپ می‌تواند جهت استفاده در دارورسانی و جابجایی نمونه‌های بیولوژیکی، میکروپیشرانش، ابزار خنک‌کاری قطعات الکترونیکی ماهواره‌ها، و سوخت‌رسانی و یا دفع آب سلول سوختی بکار گرفته شود.

بنیاد ملی نخبگان یا صندوق حمایت چه تهسیلاتی را در اختیارتان قرار دادند؟

بنیاد ملی نخبگان در مورد اختراعات ثبت شده در ایران جشنواره‌هایی برگزار می‌کند که چهار بار با طرح‌هایم شرکت کردم و اختراع برگزیده شده است. پس از برگزیده شدن اختراع سطح 3، حمایت بنیاد ملی نخبگان برای تکمیل طرح، تشکیل شرکت دانش‌بنیان نوپا و تجاری‌سازی طرح انجام می‌گیرد. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور حمایت‌های مختلفی دارد که در مورد اختراع، برای یک مورد ثبت در امریکا از حمایت صندوق استفاده کرده‌ام. این حمایت شامل تمامی فعالیت‌های مربوط به ثبت بین‌المللی اختراع مانند بررسی طرح و امکان ثبت، معرفی وکیل، نگارش حقوقی طرح و پوشش هزینه‌های مربوطه است.

از نظر شما فضای آموزشی دانشگاه‌ها از نظر نوآوری یا کمک به بروز ایده‌ها چگونه است؟

قوانین دولتی «حمایت از تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات» و اساسنامه «حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان» در عمل تا چه حد به بهبود اقتصاد کشور کمک کرده است؟ ایده‌های دولتی بسیاری در عمل به رانت و اتلاف سرمایه ملی منجر شده است. آیا به واقع بایستی از یک طرح که به مرحله تولید صنعتی نزدیک است حمایت کرد و یا اینکه قبل از آن که به طور پیش‌فرض مراحل پیچیده‌ی پژوهشی و آزمایشگاهی را برای کسب دانش فنی طی می‌کند؟ تئوری‌هایی تحت عنوان حمایت دولتی در این بخش‌ها در صورتی موثر است که به مسیر تحقیقات کمک کند.

اگر تحقیقات موفق باشد، خود به خود شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شود. می‌توان به پژوهش‌های پیشرفته بطور مثال در توسعه‌ی علوم مایکروفلوئیدیک، بایولوژی، بایوپزشکی، مواد پیشرفته و انرژی در کنار آموزش و تحقیقات تاریخی، هنری و فرهنگی اشاره کرد. بخشی از سرمایه ملی که به زبان ساده صرف لاپوشانی موقت می‌شود، می‌تواند به دورنمای رفاه جامعه بپردازد.

به عنوان یک مثال، پژوهشگری از معتبرترین دانشگاه دنیا، هیات علمی دانشگاه شریف می‌شود. دورنمای تحقیقاتی‌اش کمرنگ می‌شود و خود را یک ماشین تولید مقاله می‌بیند. چون فشار ناشی از سیاست‌گذاری مبتنی بر آمار و ارقام، آزادی پژوهشی وی را تا حدودی مختل می‌کند و به اهداف و پژوهش‌های کوتاه مدت علاقه بیشتری نشان می‌دهد. در این سلسله، الزام چاپ مقاله در مجلات معتبر و ISI برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی وجود دارد. این مورد بصورت مستقیم روی ارتباط صنعت و دانشگاه اثر مخربی دارد و همچنان شخصِ محقق مقید به معیار آمار و ارقام است.

دوست دارید برای کار یا انجام تحقیقات پژوهشی به خارج از کشور بروید؟

به زبان عامیانه، همه جا آسمان همین رنگ است؛ اما اگر لابی بهتری دارید، جای بهتری خواهید نشست. متاسفانه برای بسیاری از ما که دنبال نشستن نیستیم، هدفی برای ایستادن در این کشور وجود ندارد.

چه عناوینی و جوایزی دارید؟

مدال نقره دوازدهمین دوره المپیاد دانشجویی مهندسی مکانیک در سال 1386، رتبه چهارم کنکور کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک در سال 1386، رتبه پنجم کنکور کارشناسی ارشد مهندسی هوافضا در سال 1386، کسب بورسیه تحصیلی دو ساله (86-88) از طرف بنیاد ملی نخبگان، کسب بورسیه تحصیلی دو ساله (86-88) از طرف مرکز استعدادهای درخشان دانشگاه صنعتی شریف، چهار بار (90-93) دریافت اعتبار نوآوری و شکوفایی از طرف بنیاد ملی نخبگان، پژوهانه تحصیلی از طرف بنیاد ملی نخبگان، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، کسب بورسیه تحصیلی چهار ساله (89-93) از طرف بنیاد ملی نخبگان و پایان‌نامه برتر دکتری (1396) در کشور از طرف انجمن مهندسان مکانیک ایران.

گفت‌وگو از هانا حیدری