شطرنج ایران به دنبال فرار از آچمز/ شطرنج‌بازانی که با پول «استاد بزرگی» می‌خرند!

به گزارش خبرنگار گروه ورزشی خبرگزاری آنا، شطرنج ورزشی فکری است که طرفداران خاص خودش را دارد. جالب این که قهرمانان این ورزش فکری، جزو شناخته‌شده ترین چهره های ورزشی در دنیا محسوب می شوند. کمتر کسی است که تا به حال نام کارپوف، کاسپاروف و آناند را نشنیده باشد. با تمام این اوصاف در ایران چنان که باید به ورزش شطرنج بها داده نشده است چرا که تمام نگاه ها به سوی ورزش هایی نظیر فوتبال و کشتی و والیبال معطوف شده است و شطرنج ایران در بی خبری محض روزگار می گذراند.

رده‌بندی فیده، از ناامیدی تا امیدواری

با نگاهی به رنکینگ شطرنج‌بازان ایرانی در سایت جهانی شطرنج، با رتبه‌های نه‌چندان خوب شطرنج‌بازان ایرانی در رده بزرگسالان مواجه می‌شویم. «الشن مرادی» با حضور در جایگاه 336 جهان، بهترین رده را در میان شطرنج‌بازان بزرگسال ایران در اختیار دارد. «احسان قائم مقامی» نیز در این رده‌بندی در جایگاه 368 چهان قرار گرفته است. در رده بانوان «ساراسادات خادم الشریعه» توانسته جایگاه اول ایران را به خود اختصاص دهد. ضمن اینکه در میان بانوان جهان او در جایگاه 62 دنیا قرار دارد. خادم الشریعه در رده سنی زیر 18 سال نیز رتبه 4 دنیا را به خود اختصاص داده است. آنچه مسلم است شطرنج‌بازان ایرانی در رده‌های پایه وضعیت به مراتب بهتری نسبت به شطرنج‌بازان بزرگسال کشورمان دارند.

احسان قائم‌مقامی اعتقاد دارد رده بزرگسالان به مراتب سخت‌تر از رده‌های پایه است. وی در این باره اظهار کرد:«هر کشوری می‌تواند به تعداد نامحدودی در جدول رده‌بندی فیده شطرنج‌باز داشته باشد. در همین جدول صدها هزار شطرنج‌باز حضور دارند و همین عامل باعث شده در رده بزرگسالان یک رقابت سنگین شکل بگیرد.»

قائم مقامی درباره دلایل افتش چنین می گوید: «من مدتها درگیر مشکلات تحصیلی بودم و نمی‌توانستم آنچنان که باید به شطرنج بپردازم. اما در حال حاضر با توجه به اینکه به پایان دوره دکتری نزدیک شده‌ام زمان بیشتری برای شطرنج خواهم داشت. قصد دارم جایگاه خودم را در رده‌بندی جهانی بهبود ببخشم. اگر در مدت سه ماه بتوانم نتایج خوبی در تورنمت‌های مختلف کسب کنم می‌توانم صعود زیادی در این رده‌بندی داشته باشم چرا که فاصله بین بازیکنان کم است.»

مهرداد پهلوان‌زاده، دبیرکل فدراسیون شطرنج نیز درباره وضع نه‌چندان مطلوب شطرنج‌بازان بزرگسال ایرانی در رده‌بندی جهانی می‌گوید: «زمانی که شطرنج‌بازان ایرانی به سن اشتغال می‌رسند نمی‌توانند به صورت حرفه‌ای روی شطرنج تمرکز داشته باشند. یک شطرنج‌باز حرفه ای باید حداقل روزی 8 ساعت تمرین کند اما در ایران چنین امکانی وجود ندارد.»

خسرو هرندی از پیشکسوتان شطرنج ایران که عضویت در هیات رئیسه فدراسیون شطرنج و همچنین سرمربیگری تیم ملی جوانان را در اختیار دارد هم معتقد است شطرنج‌بازان بزرگسال کشورمان به دلیل اینکه به صورت سیستماتیک رشد نکرده‌اند، نمی‌توانند بیشتر از این پیشرفتی داشته باشند.»

وی خاطرنشان کرد: «زمانی که سن یک ورزشکار حرفه ای بالا می رود آموزش و تغییر تکنیک‌های او تقریبا محال است. اکثر شطرنج‌بازان بزرگسال کشورمان در همین سطح خواهند ماند و نباید انتظار داشته باشیم صعود چشمگیری در رده‌بندی جهانی داشته باشند.»

الگوبرداری از کشورهای دیگر

قدرتمندترین کشورها در ورزش شطرنج کشورهای هند، روسیه و چین هستند. این کشورها روش‌های مختلفی را برای پرورش شطرنج‌بازان به کار بسته‌اند. هر یک از این روش‌ها می‌تواند یک الگو برای مسئولان فدراسیون شطرنج کشورمان باشد.

پهلوان‌زاده درباره نحوه فعالیت شطرنج‌بازان در این کشورها عنوان کرد: «در هند، شطرنج‌بازان را به استخدام شرکت‌های دولتی در می‌آورند اما این شطرنج‌بازان به جای کار کردن باید روزی 8 ساعت به تمرین بپردازند. با این روش شطرنج‌‌‌بازان هندی دغدغه مالی ندارند و به صورت تمام‌وقت روی شطرنج تمرکز می کنند.»

وی افزود: «در چین به صورت گلخانه‌ای روی شطرنج‌بازان کار می‌کنند و از میان تعداد زیادی شطرنج‌باز، بهترین‌ها را تحت آموزش قرار می‌دهند اما در کشورهای اروپایی اسپانسرها از شطرنج حمایت می کنند و لیگ‌های معتبری در این کشورها وجود دارد.»

فدراسیون شطرنج کشورمان نیز می‌تواند هر یک از این روش‌ها یا تلفیقی از آنها را برای رشد شطرنج ایران در نظر بگیرد. به شرط اینکه شرایط برای انجام این روش ها فراهم باشد.

احسان قائم‌مقامی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط موجود چگونه می توان نسبت به توسعه شطرنج ایران اقدام کرد؟ گفت: «مردم ایران نسبت به سایر مردم جهان، انسان‌های پیچیده‌ای هستند و علاقه‌مند به انجام کارهایی هستند که نیاز به تفکر فراوان دارد. بر این اساس تصور نمی‌کنم سیاست گلخانه‌ای مناسب شطرنج ایران باشد. به نظر من می‌توان با احداث آکادمی‌های آمورش شطرنج در نقاط مختلف کشورمان، نسبت به استعدادیابی و پرورش آنها اقدام کرد. اما این مسئله در گرو داشتن امکانات است.»

خرید «استاد بزرگی»، معضل شطرنج ایران

در هر رشته‌‌ ورزشی با فسادهای مربوط به خودش روبه‌رو هستیم. همانگونه که در فوتبال معضلاتی نظیر دلالی، دوپینگ و تبانی وجود دارد، در شطرنج نیز پدیده‌ای به نام خرید «استاد بزرگی» وجود دارد. هر چند به گفته دبیرکل فدراسیون شطرنج این مسئله را نمی توان به عنوان یکی از معضلات شطرنج ایران قلمداد کرد.

احسان قائم‌مقامی با تایید خرید «استاد بزرگی» در ایران اظهار کرد: «در شطرنج نسبت به سایر رشته‌ها شاهد تخلف و فساد کمتری هستیم. با وجود این، اتفاقاتی نظیر دریافت «نُرم» استاد بزرگی به وسیله پرداخت پول‌های غیرقانونی در شطرنج وجود دارد. در ایران نیز افرادی بودند که این کار را انجام دادند. قصد ندارم نام این افراد را ببرم چرا که در مقاطعی در تیم ملی کشورمان نیز حضور داشته‌اند اما مطمئن باشید این افراد نمی‌توانند در شطرنج ماندگار باشند و خیلی زود محو می شوند.»

میترا حجازی‌پور هم درباره خرید استاد بزرگی توسط چند تن از شطرنج‌بازان ایرانی گفت: «من هم چنین مسئله‌ای را شنیدم. هر چند نمی دانم چه کسانی این کار را انجام داده اند.»

آنچه مسلم است مسئولان فدراسیون شطرنج باید پیش از شیوع این پدیده شوم در شطرنج ایران، نسبت به مقابله با آن اقدام کنند، بدتر آنکه برخی از این افراد دارای آموزشگاه‌های شطرنج هم هستند.

از کمبود امکانات تا نبود انگیزه

شطرنج‌بازان ایرانی از نبود انگیزه کافی برای ادامه فعالیت یاد می کنند و بر این باورند بدون داشتن امکانات نمی‌توان به مدارج عالی در شطرنج رسید. احسان قائم‌مقامی با اشاره به این مطلب می گوید: «با این امکانات کم و نبود اسپانسر، داشتن انگیزه برای ادامه فعالیت، کار بسیار سختی است. زمانی که مربی ندارم به طور حتم انگیزه‌ام کم می شود.» میترا حجازی‌پور نیز همچون قائم مقامی اعتقاد دارد انگیزه کافی برای موفقیت در شطرنج وجود ندارد. وی در این باره افزود: «ما در حال حاضر مربیان داخلی خوبی در تیم ملی داریم اما بدون شک حضور مربی خارجی می تواند باعث ارتقاء شطرنج ایران شود.»

مسابقات گرندپری،راهی برای خروج از رکود

قرار است مسابقات گرندپری بانوان جهان در بهمن ماه سال جاری در تهران برگزار شود. در این دوره از رقابت‌ها ۱۲ استاد بزرگ برتر بانوان جهان حضور خواهند داشت. دبیر فدراسیون شطرنج می گوید: «برگزاری این مسابقات در کشورمان می تواند فواید زیای برای شطرنج ایران داشته باشد چرا که باعث می شود شطرنج برای مدتی در صدر خبرها قرار بگیرد و همین عامل تمایل بیشتر خانواده‌ها به حضور فرزندانشان در شطرنج را به همراه خواهد داشت.»

هر چند تا برگزاری این مسابقات زمان زیادی باقی مانده‌ است، حواشی مربوط به آن مدتهاست که آغاز شده است. انتخاب نماینده ایران برای حضور در رقابت های گرندپری به یک چالش اساسی تبدیل شده است. پدر سارا سادات خادم‌الشریعه در این باره می گوید: «در زمان ریاست کامبوزیا در فدراسیون شطرنج قرار بود دخترم به عنوان نماینده ایران در مسابقات گرندپری حضور پیدا کند اما یکی از بانوان شطرنج‌باز به این مسئله اعتراض کرده است. شنیده می‌شود قرار است بین این دو یک مسابقه انتخابی برگزار شود. بدون شک این مسابقه نمی‌تواند نفر اصلح را برای این مسابقات معرفی کند. ملاک باید رده‌بندی جهانی باشد. همان زمان که میزبانی مسابقات گرندپری به ایران داده شد، مسئولان وقت فدراسیون شطرنج عنوان کردند که تنها هدفمان از میزبانی مسابقات گرندپری، حضور سارا در این مسابقات است.»

خسرو هرندی درباره انتخاب نماینده ایران برای مسابقات گرندپری عنوان کرد: «قرار است عملکرد خادم الشریعه و پورکاشیان در مسابقات آسیایی که در دوبی برگزار خواهد شد مورد بررسی قرار بگیرد. کمیته فنی فدراسیون شطرنج باید این بررسی را انجام دهد.»

راهکارها کدامند؟

باید بپذیریم در هر رشته ورزشی باید زمینه حضور اسپانسرها فراهم شود. زمانی که اسپانسر وجود داشته باشد مسابقات بیشتری نیز برگزار می‌شود. شطرنج ورزشی است که احتیاج زیادی به داشتن امکانات و وسایل گران ندارد. حضور اسپانسرها نیز منوط به انعکاس اخبار و رویدادهای مربوط به رشته شطرنج در رسانه‌هاست. متاسفانه این مسئله در حال حاضر کمتر به چشم می‌خورد و تمام توجه رسانه ها متوجه رشته فوتبال و حواشی مربوط به آن است. اخذ میزبانی مسابقاتی نظیر گرندپری، حضور بزرگان شطرنج جهان در کشورمان، فراهم آوردن حضور اسپانسرها در شطرنج، مقابله با حاشیه‌ها، به‌کارگیری مربیان بزرگ خارجی برای تیم‌های ملی شطرنج، دوری از باندبازی و استفاده از افراد نخبه در بدنه فدراسیون می‌تواند راهکارهایی برای پیشرفت شطرنج ایران باشد. ضمن اینکه از فدراسیون فعلی انتظار می رود افزایش کمی و کیفی رویدادها و مسابقات شطرنج در داخل کشورمان را در دستور کار خود قرار دهد تا بتوان این رشته ورزشی را در میان جامعه نهادینه کرد. این کار شدنی است. به شرط اینکه اراده‌ای قوی و برنامه‌ای مدون برای انجام آن وجود داشته باشد. امید می رود ورزش شطرنج بتواند در کوتاه ترین زمان ممکن سیر صعودی به خود بگیرد و از حالت رکود فعلی خارج شود.