آنکارا به دنبال افزایش قدرت چانه‌زنی خود در مذاکرات است/ گره خوردن امنیت ترکیه با اوضاع عراق و سوریه

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا؛ کمتر از یک ماه پیش بود که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه فرمان آغاز عملیات ارتش این کشور با عنوان «شاخه زیتون» را در عفرین سوریه صادر کرد و ارتش ترکیه نیز حملات جدیدی را علیه مواضع کردها در سوریه انجام داد.

به‌دنبال این حمله، دولت مرکزی سوریه اقدام ترکیه را محکوم کرد و آن را دخالت در خاک کشورش دانست و به همین دلیل است که از بعد منطقه‌ای و بین‌المللی اقدام ترکیه مشروعیتی ندارد.

در عرصه تحولات میدانی، ارتش ترکیه روز گذشته (یکشنبه) اعلام کرد هفت نظامی این کشور روز شنبه به‌دنبال عملیات نظامی در شمال‌غربی سوریه علیه شبه‌نظامیان کرد، کشته شدند. همچنین پنج نفر از این نظامیان در جریان حمله شبه‌نظامیان به تانک آن‌ها کشته شدند. ترکیه اعلام کرد که در تلافی این حمله، جت‌های جنگی آن کشور به مواضع شبه‌نظامیان در آن منطقه حمله کردند.

از سویی عملیات شاخه زیتون زمانی آغاز شد که ارتش سوریه و متحدانش در ادلب به پیروزی‌های چشمگیری دست یافته بودند و این عملیات برای آزادسازی کامل این استان همچنان ادامه دارد و این احتمال وجود دارد ترکیه با پیشدستی و حمله به عفرین به‌دنبال مقاصد خود برای تحکیم پایگاه نظامی خود در خاک سوریه و سهم‌خواهی از راهکار سیاسی در سوریه است.

تلفات این عملیات نظامی در خاک سوریه هر روز افزایش می‌یابد. روز گذشته بود که بکر بوزداغ، معاون نخست‌وزیر و سخنگوی دولت ترکیه در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان ترک گفت، از آغاز عملیات شاخه زیتون نیروهای مسلح ترکیه علیه گروه تروریستی پ‌ک‌ک و پ‌ی‌د و داعش در عفرین 932 تروریست از پای درآمده‌ا‌ند.

این تجاوز نظامی و ابعاد آن ما را بر آن داشت تا گفت‌وگویی با دکتر جعفر حق‌پناه، استاد دانشگاه و کارشناس امور منطقه داشته باشیم. که متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

* هدف ترکیه از تجاوز نظامی به شمال سوریه چیست؟

- ترکیه همسایه عراق و سوریه و با مناطق کردنشین این دو کشور هم‌مرز است. علاوه بر این، ساکنین مناطق مرزی خودش با این دو کشور نیز کردنشین هستند، لذا امنیت ترکیه از لحاظ داخلی و هم سیاست خارجی و منطقه‌ای به‌ویژه در مناطق کردنشین با هم گره خورده است. از همین رو به لحاظ تاریخی ما مشاهده می‌کنیم باوجود اینکه ترکیه خود را بازیگر خاورمیانه‌ای تعریف نمی‌کند، ولی در این موضوع خاص از قدیم همواره نقش‌آفرین بوده است.

ترکیه همواره درصدد این بوده است که از نظر امنیتی و اقتصادی خود را ایمن کند. البته بعد از اشغال عراق از سوی آمریکا تحولات و چرخش اوضاع سرعت بیشتری گرفت همچنین بعد از وقوع انقلاب‌های عربی و نیز خلاء قدرتی که در نتیجه کاهش حضور آمریکا در منطقه به وجود آمد، این تحولات شدت گرفت و در بحران سوریه به اوج خود رسید. اکنون در فصل تعیین تکلیف آینده سیاسی سوریه علی‌القاعده ترکیه تلاش می‌کند با اینگونه مداخلات کارت‌های چانه‌زنی خود را خرج کند و شانس برنده شدن خود را در مذاکرات افزایش دهد و منافع خود را در سوریه و عراق حفظ کند.»

* پیشتر شاهد بودیم که دولت ترکیه بارها با ادعای مقابله با پ‌ک‌ک به شمال سوریه حمله می‌کرد، ولی بعد از برآورده شدن اهدافش آنجا را ترک و منطقه را به دولت سوریه واگذار می‌کرد. باوجود این، اکنون خلاف این موضوع را در محافل غیررسمی ترکیه شاهدیم. آیا ترکیه پس از انجام عملیات شاخه زیتون، عفرین را به دولت سوریه واگذار خواهد کرد؟

- البته این موضوع که در محافل ترکیه مطرح شده، یک ادعاست و معلوم نیست تا چه حد محقق شود. نخست، اینکه نیروهای ترکیه بعید است به راحتی بتوانند عفرین را به محاصره و کنترل خود درآورند و مهمتر اینکه بتوانند تسلط خود را بر این شهر حفظ کنند. در حال حاضر ترکیه تلاش می‌کند به مداخله خود رنگ و بوی سوری بدهد، زیرا اگر بخواهد بر تجاوز خود پافشاری کند، اشغالگری محض تلقی می‌شود، لذا اینها می‌گویند نیروهای عرب و ترکمان سوری هستند که علیه کردها می‌جنگند.

درواقع، ترکیه می‌خواهد تقابل میان نیروهای سوری-سوری را به سود نیروهای خودش پیش ببرد و کنترل شهر را به آن‌ها بسپارد. تجربه نشان داده است که اینگونه اقدامات جواب نمی‌دهد، یعنی چنین نیروهایی حتی اگر بخواهند با این وضعیت وارد عفرین شوند حکم تجاوزگر می‌یابند و نیروهای سوری به شدت آمادگی دارند تا با آن‌ها مقابله و نسبت به این تجاوزگری مخالفت کنند. من فکر نمی‌کنم که ترکیه باوجود بلوفی که می‌زند، بخواهند به‌دنبال سیاست تجاوزگری برود و آن را محقق کند.

* با توجه به حمایت آمریکا از کردها در منطقه مورد منازعه، احتمال تقابل میان نیروهای ترکیه را با نیروهای آمریکایی در مرزهای سوریه تا چه حد می‌دانید؟

- من از این وضعیت به‌عنوان تقابل یاد نمی‌کنم. به هر حال درنظر داشته باشید الان در بحران سوریه هیچ‌یک از بازیگران در سطح بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی با هم هم‌پوشانی یا تعارض کامل منافع ندارند؛ یعنی هر کنشگری با کنشگران دیگر سطحی از همسویی منافع و در عین حال رقابت را دارد. این واقعیتی است که در نوع روابط آمریکا و ترکیه و همچنین روابط ترکیه با ایران، روسیه و دیگر طرف‌ها صدق می‌کند.

ما هم با آمریکا و هم با روسیه چنین نسبتی داریم. باید درنظر داشته باشیم که اینجا صحنه تقابل یا همکاری محض نیست و درباره ترکیه و آمریکا می‌بینیم که با یکدیگر اشتراک نظر دارند و به نوعی خواهان در درجه نخست، اشغال و در درجه بعد، تضعیف شدید دولت مرکزی دمشق هستند. از سوی دیگر آن‌ها در موضوعاتی همچون کردها با یکدیگر مخالفند و با هم رقابت دارند. اختلاف میان ترکیه و آمریکا جدی است ولی راهبردی نیست.

* آیا آمریکا نیروهای خود را از سوریه خارج می‌کند؟

- آمریکا نیروی نظامی زیادی در سوریه ندارد و بیشتر نیروها مستشاری هستند و عملیات ویژه، که آن هم بسته به اوضاع دارد. درواقع، اوضاع سوریه به مرحله قطعیت نرسیده است که بتوان در این‌باره اظهارنظر کرد.

* مخالفان سوریه و شبه‌نظامیان ارتش آزاد اکنون وارد صحنه مداخله ترکیه در عفرین شده‌اند و می‌خواهند خود را به‌عنوان گروهی معرفی کنند که هدفشان دفاع از تمامیت ارضی سوریه است. ارزیابی شما از این روند چیست؟

- به هر حال ارتش آزاد سوریه گروهی سوری است که به شدت از سوی ترکیه و آمریکا حمایت می‌شده و اکنون می‌خواهد همین ژست را حفظ کند، ولی مشاهده کردیم که حتی توانایی این کار را ندارند و از این‌روست که آمریکا حمایت خود را به سمت نیروهای کُرد برد و مشخص نیست که آیا ارتش آزاد بتواند با این سیاست نقش بازی کند یا خط‌مشی دیگری را دنبال خواهد کرد.