پژوهشی در مورد انتقال آب به مرکز کشور نداشته‌ایم

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار در سال 93 با سه گروه پژوهشی اقتصاد محیط زیست، ارزیابی و مخاطرات محیط زیست، تنوع زیستی و ایمنی زیستی به عنوان بازوی تحقیقاتی و پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد. این پژوهشکده با هدف سیاست‏‌گذاری و تعیین اولویت‌‏های تحقیقات محیط زیست، مدیریت پژوهش‌های هدفمند در عرصه فن آوری‌های نوین زیست محیطی، حفاظت از منابع پایه و بسترهای زیست محیطی و کمک به توسعه پایدار، آسیب شناسی و آسیب زدایی از تحقیقات محیط زیست کشور و استخراج گزارش تصمیم‌سازی از تحقیقات،‌ ارزیابی و آمایش روش‌های نوآورانه در حفاظت از محیط زیست و پیش‌بینی تغییرات بلند مدت محیط زیست کشور در نتیجه تغییرات جهانی و شفاف سازی شرایط واقعی ماموریت یافت تا به تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی صحیح و مستمر از محیط زیست بنحوی که با حفظ تعادل مناسبات زیستی موجبات توسعه پایدار و بهبود رشد و اعتلای کیفی زندگی انسان‌ها کمک کند. اما همه این اهداف زیبا، تا زمانی که به مرحله عمل و اجرا نرسد، شاید چندان به چشم نیاید و کمتر از آن صحبت شود. در این سال‌ها، موضوع ریزگردها، بحران آب، فرسایش خاک، از بین‌رفتن جنگل‌ها، بیابان شدن بسیاری از عرصه‌های کشور، وقوع سیل‌های متعدد به دلیل تغییرات محیط زیستی، انتقال آب به فلات مرکزی و آمار 49 درصدی بیکاری فارغ‌التحصیلان محیط زیست و هزاران مشکل دیگر در زمینه محیط زیست وجود دارد که انجام پژوهش و تحقیقات صحیح در زمینه هرکدام از این مسائل می‌تواند به تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها درست در کشور کمک کند. برای بررسی بیشتر این موضوع، خبرگزاری آنا با «امید بزرگ حداد»، رئیس پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار به گفت‌وگو نشسته است.

*آیا پژوهشکده در زمینه ارائه اطلاعات زیست محیطی یا ارائه پیوست‌های زیست محیطی در طرح‌های عمرانی یا پروژه‌های صنعتی نظر مشورتی به سازمان محیط زیست ارائه می‌کند؟

فلسفه وجودی پژوهشکده ارائه طرح‌های مطالعاتی و خدمات به سازمان حفاظت محیط زیست بوده است که در این موضوع در قالب طرح‌های پژوهشی ارائه می‌شود اما اینطور نیست که پژوهشکده در کارهای اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست حق یا وظیفه دخالت داشته باشد. البته قصد هم نداریم که راجع به پروژه‌های در دست اجرا محیط زیست، اظهار نظر، دخالت، ارزیابی و ورود کنیم؛ اگر سازمان محیط زیست براساس نیاز خود در برخی موارد صلاح بداند و از ما درخواست کند پروژه‌های آن‌ها را مورد مطالعه و ارزیابی کنیم با این موضوع مشکلی نداریم و خوشحال می‌شویم اما اینکه ما به عنوان یکی از سیاست‌های پژوهشکده به دنبال ارزیابی این مسائلی برویم هرگز چنین کاری را نمی کنیم چون جزو وظایف ذاتی سازمان است و سعی می کنیم به دلیل حساسیت موضوع وارد ارزیابی نشویم.

*آیا تاکنون سازمان حفاظت محیط زیستاز طرح‌ها و مطالعات شما استقبال کرده و در کشور اجرایی شده است؟

طرح بررسی آلودگی هوای اراک و علل و عوامل و راهکار این موضوع جزو یکی از طرح‌های پژوهشکده محیط زیست بود که از سوی ما مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین طرح جامع کاهش آلودگی هوا و تدوین قوانین در مورد آلودگی هوا نیز یکی از طرح‌های پژوهشکده بوده است. طرح ارتقاء سطح محیط زیستی نفت پاسارگاد و طرح پژوهشی مرجان‌ها نیز بخشی از طرح‌های پژوهشکده بوده که منجر به تهیه و تدوین قوانین شده است. البته با توجه به نوپا بودن این مجموعه قصد داریم با پتانسیل بیشتری فرهنگ سازی محیط زیست را پیگیری کنیم تا از این طریق به شناخته شدن مجموعه و جلب اعتماد صنعت و شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک کنیم و منجر به به جذب منابع مالی و پروژه‌های مطالعاتی خواهد شد. ‌

*همکاری‌های بین‌المللی و بومی سازی تجربیات محیط زیستی بین المللی در داخل تا چه اندازه مورد تاکید پژوهشکده است؟

تاکنون کمتر از یک سال و نیم از آغاز فعالیت‌های پژوهشکده محیط زیست می‌گذرد و در طول این مدت نیز موانع و مشکلات مختلفی از جمله موانع مالی و اعتباری سد راه اقدامات پژوهشکده بود برهمین اساس پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار هنوز به جایگاه اصلی خود نرسیده و نتوانسته فعالیت و مشارکت بین‌المللی داشته باشد اما این به معنای آن نیست که در آینده نیز مطالعات بین‌المللی را در برنگرفته یا نخواهد گرفت، بلکه هم اکنون نیز از مطالعات روز دنیا بهره‌برداری می‌کنیم.

*انتقال آب دریاها به داخل فلات مرکزی در راستای محیط زیست است یا ضد محیط زیست؟ برای نمونه انتقال آب خزر به سمنان و انتقال آب دریای عمان به سیرجان دارای چه پشتوانه مطالعاتی است؟

در پژوشکده محیط زیست مطالعاتی در این زمینه صورت نگرفته است و قرار هم نیست که مطالعاتی صورت گیرد؛ پژوهشکده محیط زیست نهاد مستقلی از سازمان حفاظت محیط زیست است بر همین اساس اگر در سازمان محیط زیست هم مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته باشد ما هیچ اطلاعی از این موضوع نداریم اما نمی‌توان بدون بررسی علمی و کارشناسی در مورد هیچ طرحی اظهار نظر و در نهایت اجرایی کرد، بالاخص چنین طرح‌هایی را که نیاز به بررسی و مطالعات همه جانبه دارد و باید از همه جوانب سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد، اما در این مجموعه تاکنون هیچ مطالعه‌ای صورت نگرفته و همکاران ما نیز در این مورد هیچ اظهار نظری نکردند و چنین کاری نمی‌کنند زیرا جزو برنامه‌های ما نیست چون پروژه‌های ما باید کارفرما داشته باشد و از سوی یک مرکز به ما سفارشی ارائه شود تا بتوانیم اقدام کنیم در حالی که تاکنون در این زمینه سفارشی به ما داده نشده است.

*آیا تاکنون از سوی نهادهای دیگر سفارشی در مورد بررسی مسائل زیست محیطی از پژوهشکده درخواست شده است؟

هدف ما از ایجاد این مرکز در وهله اول ارائه خدمات به سازمان محیط زیست است ولی از سوی شرکت‌ها و نهادها نیز سفارش‌هایی برای پیگیری و مطالعه ارائه می‌شود، از بخش خصوصی تا به حال درخواست پروژه و طرح مطالعاتی نداشتیم ولی می‌توانیم در آینده نزدیک سفارش مطالعه و ارزیابی داشته باشیم بنابراین باید توجه داشته باشیم که به دلیل قدمت کم این مجموعه هنوز در بین همه مجامع شناخته نشده است و با اقدامات فراگیری که در حال انجام هستیم پیش بینی می‌کنیم به زودی در بین نهادها و مجامع و شرکت‌ها نیز شناخته شده و منجر به انعقاد همکاری شود.به طور مثال جلسه مشورتی ایجاد سازمان نظام مهندسی محیط زیست با حضور نمایندگان دانشگاه تربیت مدرس در پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار با هدف ایجاد دبیرخانه تاسیس سازمان نظام مهندسی محیط زیست در پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار تشکیل شد که در صورت ایجاد چنین سازمانی برای فارغ التحصیلان رشته‌های محیط زیست نیز اشتغال زایی می‌شود. همچنین هدف از تشکیل دبیرخانه، اخذ نظرات و جلب حمایت و همکاری تشکل‌های مردم نهاد، شرکت‌ها، سازمان‌ها، کارشناسان، متخصصین و فعالان محیط زیست و موسسات آموزشی و پژوهشی مرتبط است که باعث جذب حمایت‌های جهانی، آموزش و توانمندسازی فارغ التحصیلان و انجام طراحی، نظارت، برنامه ریزی، کنترل، پایش و اجرای فعالیت‌های زیست محیطی می‌شود.بر همین اساس تا پایان امسال لایحه پیشنهادی تاسیس این سازمان تهیه و تقدیم مسئولان ذی ربط می‌شود.

*توسعه کسب و کارهای اینترنتی در سال‌های اخیر بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.در شرایطی که 49درصد فارغ التحصیلان رشته محیط زیست بیکار هستند آیا پژوهشکده مطالعاتی در زمینه ورود استارت‌آپ‌ها در حوزه محیط زیست داشته است؟ آیا اصولا زمینه‌ای برای این فعالیت‌ها مهیا است؟

اخیرا در رویکرد جدید پژوهشکده غیر از فعالیت در زمینه انجام پروژه‌های تحقیقاتی منجر به سود در زمینه فرهنگ سازی محیط زیست نیز وارد شده و با تشکیل کمیته‌های اجرایی تصمیم گرفتیم که فرهنگ محیط زیست را در کشور اشاعه دهیم برهمین اساس در حوزه نشر، تدوین، همایش، رقابت و اعتبار و ارتباط نیز ورود کرده و در برخی از این کمیته‌ها تصمیم گرفتیم استارت آپ های محیط زیستی را مورد حمایت قرار دهیم که در آن با فراخوان دادن در مورد برخی از موضوعات حوزه محیط زیست افراد مستعد و دارای ایده را جذب و کمک کنیم تا ایده‌های خود را با ما به اشتراک بگذارند.همچنین در صدد تشکیل مراکز رشد و شرکت‌های دانش بنیان و هسته‌های فناوری هستیم تا از این طریق بتوانیم علاوه بر ایجاد اشتغال و کسب و کار برای پژوهشگران حوزه نیز کسب درآمد کنیم تا از این طریق بتوانند ایده‌های محیط زیستی خود را تحقق بخشند و همچنین کسانی که در حوزه پسماند و پلاستیک فعالیت می‌کنند با ارائه راهکارهای جدید برای احیای پسماند و بازیافت کارهای خوبی انجام دهند و درآمد خوبی داشته باشند که با نشست‌ها و مناظره‌ها و تدوین کتب و مقالات و مجلات مختلف به این امر کمک می‌کنیم. با توجه به اینکه حوزه محیط زیست بیشترین آمار فارغ التحصیلان بیکار را به خود اختصاص داده است با فعالیت‌های پژوهشکده بخشی از اشتغال را برای جمعیت 40درصدی بیکاران فارغ التحصیلان محیط زیست ایجاد کنیم.

*آیا شهرداری تهران تاکنون در مورد موضوعات مختلفی مانند پسماند شهری،‌آلودگی هوا و حمل و نقل و ترافیک با پژوهشکده تعاملی داشته و درخواست ارزیابی و مطالعه روی چنین پروژه‌هایی را داده است؟

با توجه به نوپا بودن پژوهشکده تاکنون مطالعه و پژوهشی در زمینه پسماند به صورت کلی انجام نداده است و شهرداری تهران نیز مطالعه و کارشناسی چنین موضوعاتی را با پژوهشکده مطرح نکرده است بنابراین هنوز طرح پژوهشی برای شهرداری تهران انجام نداده‌ایم، البته شهرداری تهران با سازمان حفاظت محیط زیست تفاهم نامه همکاری منعقد کرده‌اند بر همین اساس به نظر می‌رسد اگر در درخواستی هم از پژوهشکده داشتند تاکنون منتج به نتیجه نشده است.

*باتوجه به تاکید پژوهشکده مبنی بر فرهنگ سازی محیط زیستی تاکنون چه اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اید؟

با روی کار آمدن دکتر کلانتری چند محوراصلی از جمله آلودگی هوا، گرد و غبار، پسماند و تالاب‌ها در دستور کار پیگیری و پژوهش قرار گرفت، برهمین اساس با توجه به اینکه اولویت‌های پژوهشی ما از اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست تبعیت می‌کند همه حوزه‌ها را پوشش دهیم ولی تمرکز اصلی مطالعات پژوهشکده روی این موضوعات قرار گرفته است. تاکنون نیز سخنرانی های مختلفی را در زمینه پسماندهای شهری، پسماند خانگی، پسماند بیمارستانی، پسماند صنعتی،‌پسماند کشاورزی، پسماند نفتی، پسماند الکترونیکی و پسماند کارگاه‌های صنعتی و تولیدی برگزار کرده‌ایم، اردیبهشت ماه سال 97 نیز همایشی با محوریت پسماند برگزار خواهیم کرد همچنین در حوزه تالاب‌ها نیز همایشی را با همکاری دانشکده محیط زیست برنامه ریزی کردیم که در دو ماه آینده برگزار خواهد شد و مطالعاتی نیز در مورد وضع قوانین در حوزه آلودگی هوا صورت دا‌ده‌ ایم که در طرح بررسی آلوگی هوای اراک نیز استفاده کردیم.

*به نظر شما پژوهش و مطالعه کارشناسی پیش از اجرای هر طرح چقدر در کشور مورد توجه واقع شده است و مشکلی فعلی پژوهش در کشور ما چیست؟

یکی از موارد ضعف کشور ما این است که از پژوهش به ویژه در حوزه محیط زیست بهره‌برداری لازم صورت نمی‌گیرد و هیچ سازمان یا نهادی روی پژوهش و مطالعه سرمایه گذاری نمی‌کند برهمین اساس با توجه به این که هیچ مدیریت دانشی برای مطالعات در نظر نداریم با بحران طرح‌های پژوهشی مواجه می‌شویم. به عنوان مثال در یک مقطع زمانی تحقیق و مطالعه‌ای در مورد کیفیت آب انجام می‌شود و بدون برآورد نیاز و کاربردی بودن این موضوع تعداد زیادی از پژوهشگران و محققان روی این موضوع کار می‌کنند سمت و سوی همه تحقیقات آتی دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی به این موضوع سوق پیدا می‌کند بنابراین از پژوهش‌های واقعی حمایت نمی شوند.متاسفانه تنها نقطه قوتی که می تواند یک پژوهشگر را به حمایت از یک موضوع خاص ترغیب کند این است که نسبت به کدام موضوع در جامعه اقبال بیشتری وجود دارد که براساس آن به سمت گرایش پیدا می کند. همچنین تاکنون ندرتا پژوهش‌هایی در زمینه آب و هوا و گرد و غبار در کشور صورت گرفته بود اما با توجه به برگزاری چند همایش و سخنرانی در این زمینه محور بسیاری از پژوهش‌ها به این سمت هدایت شد.

برهمین اساس یکی از اقدامات پژوهشکده در حوزه محیط زیست این است که روی مباحث و پژوهش‌های محیط زیستی مدیریت دانش انجام دهد تا بدانیم در کدام حوزه‌های محیط زیستی نیاز به پژوهش وجود دارد و روی چه موضوعاتی تحقیقات و مطالعات صورت گرفته و در چه مواردی نیاز به پژوهش وجود داردتا از این طریق موضوعات حساس و مورد نیاز را بشناسیم و توصیه کنیم که تحقیقاتی در آن صورت گیرد و آمادگی برخورد با ایده بحران زیست محیطی را داشته باشیم.