فضای مسقف باغ کتاب بیشتر از مصلی/ اهالی نشر هم از باغ کتاب استقبال می‌کنند؟

هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: انتقال بزرگترین نمایشگاه کشور که همانا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است، کار چندان ساده‌ای به نظر نمی‌رسد و به همین خاطر، عمدتا مدیران قبلی علی‌رغم مباحث موجود در این زمینه، به هر قیمت زیر بار آن نرفتند. اما علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری محمدباقر قالیباف، شهردار تهران تصمیم گرفته نمایشگاه سال 95 را به هر قیمت از مصلی خارج و در محل باغ کتاب، واقع در اراضی عباس‌آباد که از ابتدا هم با رویکرد تبدیل به نمایشگاه دائمی کتاب ساخته شده، انتقال دهد.

اولین سوال در این جابه‌جایی عظیم، این است که اصلا آیا باغ کتاب تهران در مقایسه با مصلی، ظرفیت میزبانی نمایشگاه کتاب تهران را دارد؟ مطابق با اطلاعات آخرین دوره از نمایشگاه کتاب تهران؛ یعنی نمایشگاه بیست و هشتم که در اردیبهشت‌ماه برگزار شد، 130 هزار متر مربع فضای مسقف در مصلی، زیر پوشش برگزاری نمایشگاه رفت. البته لازم به یادآوری است که منظور از فضای مسقف، هم فضای شبستان که به لحاظ ساختمانی مسقف است بوده و هم فضاهایی که زیر چادر برای ناشران بخش‌های مختلف تعبیه می‌شده است.

حالا اگر سری به اطلاعات باغ کتاب (مندرج در سایت رسمی این مرکز) بزنیم، در مییابیم که باغ کتاب در محدوده‌ای به مساحت 110 هزار متر مربع (11 هکتار) احداث شده است که با اضافه کردن فضای تدارک دیده شده بر پشت بام‌ها، این رقم به 135 هزار متر مربع افزایش می‌یابد. البته محمد باقر قالیباف در مراسم اختتامیه نمایشگاه بیست و هشتم نیز این اعداد را به نوعی تایید کرده است. او با اشاره به ساخت باغ کتاب تهران در مساحت 60هزار مترمربع به صورت ساختمانی مسقف، گفت: «باغ کتاب با فضای بازی که در اختیار دارد در مجموع حدود 130 هزار مترمربع فضای مسقف و باز دارد که مناسب کاربری فرهنگی ساخته شده است.»

تا اینجای کار تفاوت چندانی بین ظرفیت برگزاری نمایشگاه در مصلی با باغ کتاب وجود ندارد. اما اگر به فضای مسقف ساختمانی بین این دو محل نگاهی بیاندازیم، می‌بینیم اتفاقا کفه ترازو به سمت باغ کتاب پایین می‌آید. آنچنان که مطابق با اطلاعات مندرج در سایت رسمی مصلای امام خمینی(ره) مساحت شبستان مصلی که بخش اصلی نمایشگاه(یعنی بخش ناشران عمومی) را میزبانی می‌کرد، 31 هزار و 500 متر در طبقه اول و 8800 متر در نیم‌طبقه دوم؛ یعنی جمعا 40 هزار و 300 متر مربع است. ولی فضای مسقف ساختمانی باغ کتاب، 54 هزار متر مربع مساحت دارد.

مقایسه این اعداد و ارقام، نشان می‌دهد باغ کتاب ظرفیت برگزاری نمایشگاه را دارد. شرایط مشابه ترافیکی (واقع شدن بین دو ایستگاه مترو) آن به مصلی تهران نیز شرایط را برای این جایجایی مساعد نشان می‌دهد. هرچند تا وقتی این جابجایی رخ ندهد و باغ کتاب در عمل سنجیده نشود، نمی‌توان با قطعیت گفت باغ کتاب از مصلی بهتر است! البته به لحاظ مالی این برتری قطعی است، چراکه به گفته وزیر ارشاد، دولت همه‌ساله میلیاردها تومان به مصلی اجاره می‌داده، اما شهرداری برای میزبانی نمایشگاه کتاب تهران، پولی نمی‌خواهد.

اراضی عباس آباد، بوی کتاب می‌دهد!

قباد آذرآیین، نویسنده در این‌باره می‌گوید: «همان‌طور که بسیاری از نویسندگان، ناشران و کارشناسان حوزه نشر طی سال‌های اخیر بارها و بارها گفته‌اند، مشکل اصلی نمایشگاه کتاب برگزاری آن در محلی است که مناسبتی با فضای نمایشگاهی ندارد. مصلای تهران نمی‌تواند جوابگوی ازدحام جمعیت باشد و تنها می‌تواند در حد رفع تکلیف به بازدیدکنندگان سرویس بدهد. این درحالی است که انتظار ما از نمایشگاه این است که امکان برگزاری نشست‌ها، معرفی و بررسی کتاب‌ها، تبادل افکار و نظرات را فراهم آورد؛ نه اینکه در آن تنها شاهد آشفتگی و ترددهای متراکم و دشوار باشیم! من قبلا هم گفته‌ام، برگزاری نمایشگاه در مصلی تهران، بی‌احترامی به کتاب و کتابخوان و نویسنده است. به نظر من تصمیم انتقال نمایشگاه به باغ کتاب، تصمیمی است که باید آن را به فال نیک گرفت. حداقل این است که باغ کتاب به دلیل ماهیتی که دارد و همچنین مجاورتش با کتابخانه ملی، عطر کتاب را در اراضی عباس‌آباد به بازدیدکنندگان القا می‌کند. البته باید دید فضاهای جنبی که قرار است برای باغ کتاب در نظر گرفته شود و همچنین امکانات تردد، پارکینگ و دسترسی چقدر می‌تواند جوابگوی خیل بازدیدکنندگان باشد. ضمن اینکه باید آینده این تصمیم را هم در نظر داشت!»

حرف و عمل مسئولان یکی باشد

شهرام اقبال‌زاده، نویسنده و مترجم نیز می‌گوید: «من در مراسم کلنگ‌زنی باغ کتاب که سال‌ها قبل با حضور آقایان مسجد جامعی، قالیباف، چمران و محسن پرویز (معاونت وقت امور فرهنگی ارشاد) برگزار شد به عنوان میهمان حضور داشتم. در آن زمان صحبت از این بود که باغ کتاب در عرض 2 سال، با کاربری نمایشگاه دائمی کتاب احداث شود. اما از آنجایی که معمولا در کشور ما بین حرف و عمل تفاوت‌های زیادی است، این تصمیم در آن بازه زمانی و آن وعده‌هایی که داده شد، به انجام نرسید. حالا که خبر انتقال نمایشگاه کتاب تهران به باغ کتاب را می‌شنوم، به این فکر می‌کنم که در هر حال شاید باغ کتاب بهتر از مصلای تهران باشد. این مساله به شرایط باغ کتاب و درصد محقق شدن آن وعده‌ها بستگی دارد. حتی من از همکاران شنیده‌ام که سالنی را تخصصا برای کتاب‌های کودک در نظر گرفته‌اند. اگرچه در مجموع با انتقال نمایشگاه از یک محل غیر استاندارد به یک محل تخصصی و دائمی موافقم و امیدوارم این تصمیم بتواند مشکلات موجود درباره نمایشگاه کتاب را حل کند.»

مخالفان مصلی، امروز از آن دفاع می‌کنند

احمد تهوری، کارشناس نشر می‌گوید: «در اینکه ساختار ساختمانی مصلای تهران، به هیچ وجه مناسب نمایشگاه کتاب تهران نیست، شکی وجود ندارد. به این خاطر که اصول نمایشگاهی در آن لحاظ نشده بود؛ اصولی که اتفاقا در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی وجود داشت و ما از برگزاری نمایشگاه کتاب در آن محل راضی بودیم. اما به هر تقدیر به دلیل مشکلات ترافیک، انتقال به مصلی اتفاق افتاد. اما درباره باغ کتاب و تصمیم تازه‌ای که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اتخاذ کرده باید بگویم این تصمیم تنها در صورتی مثبت خواهد بود که ساختار نمایشگاهی در این محل لحاظ شده باشد. همچنین تسهیل در رفت و آمدها و پارکینگ باید تامین شود و نظم شهری به در ایام نمایشگاه به هم نریزد. در مجموع با در نظر گرفتن شرایط نا به سامان مصلی، این تصمیم را به فال نیک می‌گیرم. هرچند مطمئنا خیلی از همکاران ما که تا چند سال قبل از مصلی راضی نبودند، با انتقال نمایشگاه به باغ کتاب مخالفت می‌کنند. چراکه به هر حال به شرایط مصلی عادت کرده‌اند.»