تنش‌های بین‌المللی در کمین آموزش جهانی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزای آنا، بنابر گزارش Trends 2015 انجمن دانشگاه‌های اروپایی (EUA)، در پنج سال اخیر همواره جهانی‌سازی یکی از اولویت‌های دانشگاه‌های اروپایی بوده است. اما نویسنده این گزارش هشدار می‌دهد امکان دارد گام‌های بزرگی که برای گسترش همکاری‌های آکادمیک برداشته شده است، با تنش‌های بین‌المللی نظیر بنیادگرایی و ناسیونالیسم به مخاطره بیافتند.

گزارش 2015 این موسسه حول محور آموزش در دانشگاه‌های اروپا می‌چرخد که به بررسی 451 دانشگاه از 46 کشور جهان پرداخته است و بیان کرده که چطور موسسات و دانشگاه‌های کشورهای مختلف با بحران اقتصادی، روند تغییر جمعیت و سایر بحران‌هایی که اروپا با آن روبرو است مواجه می‌شوند.

این گزارش تأکید می‌کند اگرچه رسیدگی به بحث آموزش جزء ظرفیت‌های اتحادیه اروپا نیست اما این اتحادیه پیشنهادات خوبی در زمینه طرح بودجه و سیاست‌گذاری در اختیار بخش آموزشی کشورها قرار می‌دهد. در دوران بحران اقتصادی دانشگاه‌های بسیاری با کاهش بودجه مواجه شدند و همین مسئله می‌تواند تاثیرات مخربی بر بخش آموزش داشته باشد.

یکی دیگر از مشکلات عمده در دوران رکود اقتصادی افزایش بیکاری در نواحی جنوب و شرق اروپا است. به عنوان مثال نرخ بیکاری در اسپانیا و یونان به ترتیب 50% و 60% است. همین امر باعث شده است که کمیسیون اروپا و OECD بر لزوم پیوند با صنعت تأکید بیشتری داشته باشند.

طبق پیمایشی که EUA انجام داده است، بیش از نیمی از این دانشگاه‌ها برای جهانی‌سازی و همکاری با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی سایر کشورها اهمیت بیشتری قائل هستند. میزان نفوذ فاکتورهایی مانند جهانی‌سازی و همکاری با موسسات آموزش عالی سایر کشورها در سال 2010 تنها 10% بود، در حالی که این میزان در پیمایش اخیر به 56% افزایش یافته است.

مهمترین اولویت‌ها برای 69% از پاسخگوها، جهانی‌سازی بود و توسعه در درجه دوم اهمیت قرار داشت. 93% از پاسخگویان معتقدند که استراتژی‌های سازمانی باید شامل استراتژی بین‌المللی یا برنامه توسعه‌ای باشد. 92% از مشارکت‌کنندگان نیز معتقدند که جهانی‌سازی باعث می‌شود کیفیت آموزش و پرورش بهبود یابد.

این گزارش تأکید می‌کند که جذب دانشجویان بین‌المللی باید در دستور کار دانشگاه‌ها قرار بگیرد چون می‌تواند راه حل مناسبی برای مقابله با بحران اقتصادی، افزایش درآمد و تنوع بخشیدن به منابع مالی باشد.

91% دانشگاه‌ها بر نقش کمسیون اروپا در روند جهانی‌سازی تأکید داشتند و ابراز امیدواری کردند که استراتژی‌های اتحادیه اروپا باید در جهت ترویج جهانی‌سازی و گسترش کمیته‌های دانشگاهی باشد.

نویسنده گزارش عنوان می‌کند که دانشگاه‌ها از شدت گسترش درگیری‌های بین‌المللی ابراز نگرانی کردند، زیرا معتقدند که این تنش‌ها می‌تواند برای گام‌های موثری که در جهت بهبود کیفیت آموزش و پرورش و همکاری‌های آکادمیک برداشته شده است مخرب باشد.

گزارش همچنین تأکید می‌کند 5% از شرکت‌کنندگان در این پیمایش معتقدند افزایش بوروکراسی که از پیامدهای جهانی‌سازی است، باعث افزایش حجم کاری کارکنان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی می‌شود.

اهداف جغرافیایی

در این نظرسنجی از دانشکده‌ها خواسته شد که سه مورد از اهداف جغرافیایی که در جهت جهانی‌سازی برای آنها اهمیت دارد را ذکر کنند.

کشورهای عضو اتحادیه اروپا به خصوص کشورهای اروپای مرکزی و سپس کشورهای اروپای شرقی در این نظرسنجی 73 % اولویت را به دست آوردند.

کشورهای آسیایی 48 % را کسب کردند و این نشان می‌دهد که اهمیت کشورهای آسیایی در حال افزایش است، اما درصد تمایل به کشورهای آمریکای لاتین 19% بود که نسبت به قبل تغییری نداشت و سایر مناطق نظیر کشورهای اروپای شرقی که عضو اتحادیه اروپا نیستند و نیز امریکای شمالی در حال از دست دادن جایگاه سابق خود هستند.

تمایل به کشورهای اتحادیه اروپا در ایرلند و انگلیس از سایر نقاط کمتر بود و تنها 29% از موسسات ایرلندی و 33% از موسسات انگلیسی ابراز تمایل کردند. همچنین تمایل به کشورهایی عضو اتحادیه اروپا نیستند به ترتیب در اتریش، اروپای مرکزی و اروپای شرقی از سایر نقاط بیشتر است.

تبادل دانشجو با میزان 97% و تبادل استاد با میزان 92% بیشترین فعالیتی است که موسسات دانشگاهی دنبال می‌کنند. در حالیکه میل به تأسیس شعب دانشگاهی در سایر مناطق تنها 13% بود، در این میان دانشگاه‌های ایرلند و لیتوانی و روسیه بیشترین میزان علاقه در این مورد را از خود نشان دادند.

برنامه آموزش عالی اروپا

علی‌رغم این‌که دانشگاه‌ها روز به روز در کشورهای مختلف پراکنده می‌شوند اما هیچ دانشگاهی نسبت به برنامه آموزش عالی اروپا دید منفی نداشت.

این گزارش تأکید می‌کند که باید این دسته از برنامه‌های آموزشی تغذیه شوند و سیاست‌گذاری‌ها به گونه‌ای باشد که اولویت‌ها دانشگاه‌ها را در بر بگیرد.

بزرگترین ویژگی مثبت این برنامه افزایش شفافیت است که باعث می‌شود مقایسه دانشگاه‌ها از جهت معیارهای آموزشی افزایش یابد. 87% دانشگاه‌های انگلیس، 83% دانشگاه‌های ایتالیا و 71% درصد دانشگاه‌های ایرلند توانستند معیارهای لازم را به‌دست بیاورند. اگرچه که کمسیون اروپایی به دنبال ایجاد نوعی هماهنگی بین موسسات مختلف بود اما بخشی از اصلاحات سیاست‌های ملی هر کشور باعث شده که سیاست‌های ملی و بین‌المللی دانشگا‌ه‌های مختلف نسبت به هم حالتی پویا و نامتشکل پیدا کنند.

هزینه‌های تدریس

براساس این پیمایش میزان اهمیت هزینه‌های تدریس از نظر پاسخگویان 34% ذکر شده است، این میزان حتی در انگلیس و ایرلند به 100% نیز می‌رسید. گزارش افزوده که در کشورهای آلمان و اتریش دانشجویان آلمانی و اتریشی معاف از شهریه هستند. یکی از جنبه‌های مشترک در تمامی کشورهای اروپایی، رابطه مستقیم کاهش بودجه و اصلاحات بودجه‌ای با کاهش ظرفیت موسسات بود.

کیفیت تدریس

یکی از نکات مورد تأکید در این گزارش نبود توافق بر سر کیفیت و نحوه آموزش بود، زیرا شمار کمی از دانشگاه‌ها برنامه جامعی برای این مسئله داشتند. مسئله کیفیت آموزش پیش‌نیاز انجام تحقیقات است و اگر توافقی بر روی این مسئله حاصل نشود دانشگاه‌ها نمی‌توانند در زمینه تحقیقات به موفقیت دست یابند. همچنین دانشگاه‌های انگلیس، دانمارک و هلند بیشتر از سایر کشورهای بر کیفیت تدریس برای رسیدن به تحقیقات خوب تأکید داشتند.

لازم به ذکر است شایع‌ترین روش برای ارزیابی کیفیت تدریس پرسشنامه است و 93% دانشگاه‌ها از این روش برای سنجش کیفیت تدریس استفاده می‌کنند.

تغییرات جمعیتی دانش‌آموزان

67% از پاسخگویان معتقدند که در 5 سال اخیر تعداد دانشجویان دانشگاه‌ها در حال افزایش بود، 42% آنها معتقدند که این میزان بیش از 100% بوده است و 39% انتظار دارند این روش همچنان ادامه پیدا کند. 14% عنوان کردند که ممکن است شمار دانشجویان در سال‌های آینده کاهش پیدا کند، البته این عقیده بیشتر در کشورهای جمهوری چک، لیتوانی و لهستان وجود داشت.

طبق پیش‌بینی‌های این گزارش انتظار می‌رود موسسات کشورهای بلژیک، ترکیه و سوئیس بیشتر از سایر نقاط پیشرفت داشته باشند. همچنین پذیرش دانشجو در موسسات با افزایش 69 درصدی همراه بود که 64% آن مربوط به کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود. از بین کشورهایی که عضو اتحادیه اروپا نبودند بیشترین میزان افزایش مربوط به کشورهای ترکیه، ایرلند، نروژ و سوئیس بود.

طبق این پیمایش بیشتر دانشجویان به دنبال رشته‌هایی هستند که بازار کار خوبی داشته باشند، این مسئله به خصوص در کشورهای روسیه، نروژ، ترکیه و فرانسه بیشتر از سایر کشورها مهم است.

در رابطه با خصوصی‌سازی این گزارش عنوان می‌کند سیستم خصوصی‌سازی، که از سال 1989 بیشتر در دستور کار موسسات قرار گرفت در بسیاری از کشورها به انتهای راه خود رسیده است. حتی آن دسته از کشورهای اروپایی مانند لهستان که در گذشته دارای نظام‌های کمونیسیتی بودند عمومی‌سازی مجدد را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

در بحث فناوری‌های ارتباطی 62% از پاسخگویان بر اهمیت فناوری‌های ارتباطی در بخش آموزش تأکید داشتند، این میزان در اوکراین (100%) و در ترکیه (81%) بیشتر از سایر نقاط بود، زیرا معتقدند که آموزش الکترونیک به دلیل افزایش انعطاف‌پذیری آموزشی و افزایش فرصت‌های آموزشی بسیار مهم است.

این گزارش معتقد است که آینده آموزش را باید در آموزش دانشجو محور جستجو کرد، هم‌اکنون نیز اکثر موسسات آموزشی به سمت آموزش دانشجو محور پیش رفته‌اند چون این نوع سیستم آموزشی باعث افزایش تفکر انتقادی می‌شود و دانشگاه‌ها دیگر صرفاً محلی برای انتقال دانش نیستند.