پیش‌بینی آینده‌پژوهان درباره سرنوشت دانشگاه‌ها در سال 2040

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا به نقل از یونورسیتی ورد نیوز، توسعه گسترده زمینه‌های مختلف در سراسر جهان نظیر حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی، پتانسیل تاثیرگذاری بر روی جریان‌های جهانی آینده را ایجاد کرده است، در نتیجه جهان باید برای طیف وسیعی از تغییرات گسترده در سیستم آموزش‌عالی آماده شود.

در دهه‌های آینده تغییرات چشمگیری در آموزش عالی کشورها در راستای بین‌المللی شدن، متمرکز شدن، کالایی شدن و جهانی‌سازی بر حسب میزان وابستگی هر کشور به اقتصاد به وقوع خواهد پیوست.

عوامل زیادی از جمله تکنولوژی، شهرنشینی، هم‌چنین چگونگی تکامل ماهیت آموزش‌عالی در سطوح بین‌المللی نقش تعیین‌کننده‌ای در این تغییرات خواهند داشت و نهادهایی اجتماعی نظیر جامعه مدنی و بازار کار سهم به‌سزایی در مدیریت این تغییرات ایفا خواهند کرد.

کارشناسان معتقدند که به طرز فزاینده‌‌ای کشورهای بیشتری به سمت همکاری‌ و معاملات دو‌جانبه و چندجانبه و پیوستن به سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان تجارت‌ جهانی و سازمان ملل‌متحد سوق پیدا می‌کنند.

در برخی نقاط دنیا نقش دولت در تنظیم و پیگیری برنامه‌های عمومی، به دلیل تضعیف اعتماد به نهادها (از جمله نهاد آموزش‌عالی) در حال کمرنگ شدن است و پیش‌بینی می‌شود که در آینده، شرکت‌های چند‌ملیتی نقش برجسته‌تری در پروسه‌ تصمیم‌گیری‌ دولت‌ها ایفا کنند. همچنین افزایش تنش‌های سیاسی و نظامی در نقاط مختلف جهان می‌تواند بر آینده‌ کشورهای تاثیر به‌سزایی داشته باشد.

اکنون هزینه دولت در بخش آموزش‌عالی در حال کاهش است، به عنوان مثال کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه یا (OECD) میزان 75% بودجه آموزشی خود را در سال 2000 صرف آموزش‌عالی کرده‌ بودند، در حالی‌که این میزان در سال 2011 به 69% کاهش یافت.

اما میزان هزینه‌ای که دانشجویان حاضر هستند برای تحصیل پرداخت کنند افزایش یافته است. این روند در آینده نیز ادامه خواهد داشت و با کاهش سهم دولت در بخش آموزش‌عالی، بخش‌های خصوصی بیشتر در این زمینه ایفای نقش خواهند کرد.

تعداد دانشجویان آموزش عالی در سراسر دنیا در حال حاضر بیش از 200 میلیون نفر است، در حالی که این میزان در سال 1980 47 میلیون نفر بود. پیش‌بینی‌ها نشان داده است که این میزان تا سال 2040 به 660 میلیون نفر خواهد رسید. در نتیجه تا سال 2040 10% از جمعیت 15 تا 75 سال جهان در آموزش‌عالی مشغول به تحصیل خواهند بود، در حالی که این میزان در سال 2012 تنها 4% بود.

نرخ مشارکت در تحصیلات تکمیلی در دهه‌های آینده، به خصوص در کشورهای در حال توسعه همچنان رو به افزایش خواهد بود. تا سال 2040 نرخ رشد آموزش‌عالی کشورها بیش از 60% می‌شود، به این معنا که سیاست‌گذاری در آموزش‌عالی متمرکز بر آن‌دسته از تقاضاهایی خواهد شد که قبلا برآورده نشده بود. این تغییر در کشورهایی نظیر چین، هند، برزیل و اندونزی بیشتر اتفاق خواهد افتاد.

همچنین تمایل به ادامه تحصیل در خارج از کشور افزایش خواهد یافت، البته نرخ رشد میل به تحصیل در یک کشور خارجی از بازه زمانی پررونق 1990 تا 2000 از کمتر خواهد بود.

کارشناسان زیادی بر سر میزان تغییرات پی‌درپی آموزش عالی در سراسر جهان مشغول به بحث هستند اما تمام کارشناسان بر روی افزایش میزان دانشجویان تحصیلات تکمیلی، از جمله دانشجویان بین‌المللی در سال‌های آینده اتفاق نظر دارند، مگر اینکه جهان با بحران‌های مالی گسترده‌ای روبه‌رو شود که نقل و انتقال دانشجویان را مختل کند.

میزان جابه‌جایی دانشجویان بین‌المللی که در مقاطع تحصیلات تکمیلی تا سال 2040 ثبت‌نام خواهند کرد بستگی به تحرک جهانی دارد، اما پیش‌بینی می‌شود که این میزان در تمام نقاط دنیا از 9.1 میلیون به 12.3 تا 15.7 میلیون افزایش پیدا کند و تحصیل در خارج از کشور برای بسیار از جوامع به عنوان مسیری برای حل‌ و فصل اختلاف بین کشورها تبدیل شود.

اتفاقات جدیدی به صورت دوجانبه در زمینه تحصیل خارج از کشور ظهور می‌کند و نقش مردم در خارج از کشور برای باز کردن کانال‌های جدیداقتصاد دانش‌بنیان افزایش پیدا خواهد کرد.

همچنین کشورهایی که در زمینه آموزش بین‌المللی پیش‌گام هستند در آینده نیز بر سر مسائل آموزشی با هم به رقابت خواهند پرداخت و به عنوان یکی از قطب‌های آموزشی برای دانشجویان بین‌المللی ظهور خواهند کرد، به‌علاوه شاهد افزایش رقابت میان کشورهایی نظیر چین، روسیه، مالزی و سنگاپور خواهیم بود.

اگرچه هم‌اکنون نیز آموزش نیز مانند سایر سرویس‌های خدماتی در سراسر جهان به هم متصل است، اما تا سال 2040 ‌آموزش‌عالی به میزان بیشتری با رسانه‌ها، ارتباطات از راه دور یکپارچه خواهد شد. در نتیجه سیستم آموزش جهانی و تولید دانش شامل بازیگران کمتری خواهد بود و قطعا بر روی نحوه تحرک دانشجویان بین‌المللی تاثیر به‌سزایی خواهد داشت.

بر اساس این گزارش، به طور فزاینده‌ای تلاش‌های علمی (شامل پروژه‌های بزرگ علمی) توسط همکاری متقابل صنایع بین‌المللی انجام خواهد گرفت و مؤسسه‌ها و سیستم‌‌های آموزشی در زمینه همکاری‌های استراتژیک ابعاد و پیچیدگی بیشتری پیدا خواهند کرد. همچنین مدارک تحصیلی کشورهایی که با هم همکاری‌های مشترک دارند در خارج از کشور به رسمیت شناخته می‌شود و اعتبار بیشتری پیدا می‌کند. این امر می‌تواند کمک بسیار زیادی به بالا رفتن سطح نقل و انتقال دانشجویان بین‌المللی کند.

میل شدید دانشجویان آسیایی به جهانی شدن

پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات تجارت‌جهانی و جریان دانشجویان بین‌المللی طی چند سال، مشخص شد که تغییرات چشمگیر جغرافیایی در الگوی تحرک دانشجویان پدید خواهد آمد. بر اساس داده‌های یونسکو، 25% از دانشجویان بین‌المللی در سال 2000 در سراسر جهان از آسیای شرقی و اقیانوس آرام بودند و این میزان در سال 2012 به 33% افزایش پیدا کرد. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2040 میزان دانشجویان بین‌المللی در این نواحی به 43 تا 47% برسید.

همچنین تا سال 2040 کشورهای نوظهور در زمنیه آموزش‌عالی پیشرفت‌های چشمگیری خواهند داشت. به عنوان مثال آسیای شرقی و جنوبی و اروپا و آسیای مرکزی یک نظم جدید در انترناسیونالیسم در 50 سال آینده از خود بروز خواهند داد. همچنین کشورهایی نظیر مصر، ایران، هلند، رومانی، مجارستان، قزاقستان، نیجریه، کوبا، کلمبیا و شیلی نیز در زمینه آموزش عالی بین‌المللی تغییرات چشمگیری را تا سال 2040 تجربه خواهند کرد.

با توجه به اینکه بیش از دو نسل از دانشجویان آسیایی تمایل دارند که در کشورهای اروپایی و آمریکایی تحصیل کنند، انتظار می‌رود میزان دانشجویان بین‌المللی آسیایی که در بازه زمانی سال 2000 تا سال 2012 از 4% به 10% رسیده بود، تا سال 2040 به 14% تا 15% افزایش پیدا کند. اروپای مرکزی و شرقی نیز همین رویه را طی می‌کنند در حالیکه جابه‌جایی دانشجویان بین‌المللی در عربستان سعودی و آفریقا جنوبی آمریکای لاتین تغییر چندانی نخواهد داشت.

اگرچه آموزش‌‌عالی در کشورهایی نظیر چین، هند و برزیل احتمالا به سیستم واحد آموزش‌عالی نخواهد پیوست، این کشورها استراتژی‌های بلند‌مدت و حساب‌شده‌‌ای در زمینه مسائلی نظیر مقابله با رویدادهای غیرمنتظره یا تحولاتی نظیر بحران مالی آسیا خواهند داشت.

در دنیایی که تغییرات در حوزه‌های مختلف با سرعتی بی‌سابقه در حال شکل‌گیری است نکته بسیار مهم برای کشورهایی که قصد دارند در زمینه آموزش‌عالی بین‌المللی فعالیت کنند این است که ارتباط تنگاتنگ خود را با توسعه حفظ کنند. تحرک بین‌المللی دانشجویان، دانشگاهیان، کارشناسان به استراتژی‌هایی که مؤسسه‌های آموزشی، حکومت‌ها و سایر نهادهای درگیر بستگی دارد و تمامی این تصمیم‌ها تاثیر مستقیمی بر روی جایگاه جهانی مؤسسه‌ها خواهد داشت.