دستاوردی که تمجید آقای وزیر را هم برانگیخت/ «بذر هیبریدی» چیست و چه کاربردی دارد؟!

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-هانا حیدری؛  بذر مرغوب نه‌تنها می‌تواند کیفیت محصولات کشاورزی و مقاومت آنها در برابر آفات را افزایش دهد بلکه منجر به امنیت غذایی در هر کشور می‌شود. اصلاح بذر به صورت ژنتیکی یکی از راهکارهای افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی است. استفاده از بذرهای اصلاح‌شده طی چند دهه گذشته به دلیل مزایای بالایی همچون مقاومت بالا و افزایش محصول نهایی طرفداران زیادی پیدا کرده و رقابت زیادی میان شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی به وجود آورده است.

تلاش دانشگاه آزاد اسلامی برای رفع نیاز تولید بذر کشور

محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در شانزدهمین جلسه هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان اعلام کرد: استان اصفهان از لحاظ جمعیت دانشجویی در بین استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی پس از تهران، رتبه دوم را دارد و به لحاظ استعداد و امکانات، جایگاه ویژه‌ای را از آن خود کرده است. بر این اساس طرح‌های تحولی قابل‌توجهی برای این استان در نظر گرفته شده است.

وی افزود: اختصاص ۵۰ هکتار زمین برای ایجاد گلخانه تولید بذر، یکی از طرح‌های تحولی دانشگاه آزاد اسلامی در استان اصفهان است. با تلاش‌های واحد اصفهان (خوراسگان)، طرح بذر این واحد بسیار موفق بوده و مورد توجه وزارت جهاد کشاورزی و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قرار گرفته به طوری که این واحد به عنوان نهاد علمی شورای بذر انتخاب شده است. دانشگاه آزاد اسلامی تلاش دارد کشور را از واردات بذر بی‌نیاز کند.

تأسیس نخستین دانش شهر کشور در دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد

قرار است نخستین دانش‌شهر کشور در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد تأسیس شود. این دانش‌شهر با توجه به پروژه ریلی تهران - اصفهان - نجف‌آباد، در این واحد دانشگاهی راه‌اندازی خواهد شد و واحد نجف‌آباد کانون دانش شهر کشور خواهد شد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی مطرح کرد: مقابله با محصولات تمدنی غرب که حاصل دانش‌شهرهایی مانند سیلیکون‌ولی است، تنها با چند دانشگاه و شرکت دانش‌بنیان امکان‌پذیر نیست. درواقع به دانش‌شهری نیاز است تا زیست‌بوم کامل فناوری و تعامل دانش و صنعت باشد. امیدواریم دانش‌شهر واحد نجف‌آباد نیز بتواند تبدیل به مرکز توسعه‌ علمی کشور شود.

به‌کارگیری تجارب برای بهبود آموزش کشاورزی

دانشگاه آزاد اسلامی در گام دوم انقلاب اسلامی و گام دوم فعالیت‌های خود بر کارآمدسازی رشته‌های تحصیلی تمرکز کرده است. دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه مردمی است که واکنش‌های مردم را به‌سرعت درک کرده و اقدام به اصلاح رویکرد می‌کند. طرح بازمهندسی آموزشی، پژوهشی و فناوری رشته‌های کشاورزی یکی پروژه‌هایی است که با توجه به نیاز مردم آغاز به کار کرده است.

این دانشگاه با توجه به تجربه‌هایی که در حوزه علوم پزشکی و فنی و مهندسی دارد، طرح جدیدی از شیوه آموزشی را برای رشته‌های گروه کشاورزی و منابع طبیعی طراحی کرده که دوره کاردانی ۱+۲ است. این دوره شامل دو سال آموزش و یک سال فیلد و حضور در محیط کاری است. ایجاد مزارع آموزشی نمونه و طراحی دوره کارشناسی ارشد و دکتری حرفه‌ای کشاورزی ازجمله اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی در این طرح است.

فعالیت واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در تولید و اصلاح بذر

واحد خوراسگان علاوه بر گلخانه‌های موجود واحد، ۱۰ هکتار از اراضی کشاورزی خود را به تحقیقات اختصاص می‌دهد؛ همچنین مقرر شد ۵۰ هکتار از اراضی واحد مبارکه-مجلسی نیز به تولید انبوه بذر تخصیص داده شود.

۱۰ هکتار از اراضی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان به تحقیقات بذر و اصلاح آن  اختصاص می‌یابد.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان بیش از ۱۸ هزار دانشجو و ۲۲۰ رشته تحصیلی دارد. این واحد به دلیل فعالیت بیش از هزار عضو هیئت‌علمی، استاد تمام وقت و مدعو همواره به‌عنوان یک شهر بزرگ دانشگاهی مطرح بوده است.

این واحد دانشگاهی در بسیاری از حوزه‌ها از جمله تولید بذرهای هیبرید، فناوری مالچ رسی، ثبت اختراعات فراوان و فعالیت شرکت‌های متعدد دانش‌بنیان به عنوان یک دانشگاه پیشرو، کارآفرین و جامعه‌محور نیز مشهور است.

این واحد  موفق به تولید ۱۴ نوع بذر هیبرید از جمله بذر خیار، گوجه، فلفل دلمه‌ای و ... شده که این امر نه‌تنها منجر به استقلال و خودکفایی ایران در تأمین بذر مورد نیاز و مانع خروج ارز از کشور خواهد شد بلکه با صادرات آن به کشور‌های همسایه، سبب درآمدزایی و ارز‌آوری نیز شده است.

درآمد 400 میلیونی از لیمو ترش

توسعه کشت گلخانه‌ای در دستور کار دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودان قرار دارد، برای طرح کشت مرکبات در زمینی به مساحت 2 هکتار لیمو کاشته‌ شده که سال ۹۹ به درآمدزایی می‌رسد. پیش‌بینی‌ می‌شود درآمد از باغ تحقیقاتی لیمو از سال ۱۴۰۰ به بعد سالانه ۴۰۰ میلیون تومان باشد.

 در این دانشگاه ۳ هزار و ۳۰۰ متر فضای گلخانه‌ای وجود دارد که با هدف آموزشی و تحقیقاتی برای دانشجویان رشته کشاورزی فراهم شده است. شهرستان رودان قطب تولید لیموترش کشور است و ۴۵ درصد لیموترش کشور و حدود دو درصد از لیموترش جهان نیز در این شهرستان تولید می‌شود.

تولید بذر هیبرید صیفی‌جات در واحد مبارکه مجلسی

کلنگ طرح ملی خودکفایی بذر کشور در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار شامل ۲۰ هکتار زمین گلخانه‌ای و ۱۰ هکتار فضای باز برای تولید بذر هیبرید صیفی‌جات از جمله خیار، گوجه فرهنگی، فلفل، ملون، خربزه، هندوانه، پیاز و دانه‌های روغنی در واحد مبارکه‌-‌مجلسی زده شد.

این طرح علاوه بر جلوگیری از خروج سالانه ۳۰۰ میلیارد تومان ارز از کشور و کمک به خودکفایی در تولید بذر هیبرید صیفی‌جات در هر هکتار، به صورت مستقیم برای ۵۰ نفر و غیرمستقیم برای ۲۰۰ نفر اشتغال‌زایی ایجاد خواهد شد.

طرح ملی خودکفایی بذر، حرکت جهادی دانشگاه آزاد اسلامی برای توسعه است. این طرح در سال رونق تولید و با توجه با تأکید مقام معظم رهبری به جهاد مستمر علمی و با هدف تولید بذرهای هیبریدی مورد نیاز کشور آغاز به کار کرده است. دانشگاه آزاد اسلامی برای حمایت از این طرح، ۳۰ هکتار از اراضی کشاورزی خود در شهر مبارکه مجلسی را به این طرح اختصاص داد.

تولید بذر هیبریدی صیفی‌جات مهم کشور یکی از افتخارات دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان است و به همین دلیل نیز قرار شد تولید انبوه این بذرها برعهده یکی از شهرهای این استان یعنی مبارکه مجلسی صورت بگیرد.

عرضه 109 رقم بذر اصلاح‌شده به بازار مصرفی

براساس گزارش‌ها، سالانه ۱۰۹ رقم بذر اصلاح شده در گروه محصولات غلات آبی وارد بازار می‌شود. ۹۶.۲ درصد از بذر گندم اصلاح‌شده ،۹۷ درصد از بذر جو اصلاح‌شده، ۹۲ درصد از سهم بذر سویا، ۷۳ درصد از سهم بذر ذرت و ۳۱ درصد از بذر کلزای مورد استفاده کشاورزان تولید داخل است.

رئیس مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر و نهال در گفتگو با خبرنگار آنا در خصوص حجم بالای واردات بذر در کشور گفت: عدم شفافیت در قوانین واردات به‌خصوص در حوزه بذر منجر به افزایش واردات بذرهای هیبریدی شده است.

عدم شفافیت در قوانین واردات به خصوص در حوزه بذر منجر به افزایش واردات بذرهای هیبریدی شده است.

 گودرز نجفیان با اشاره به اینکه ۵۱ رقم بذر اصلاح‌شده در سال گذشته وارد بازار شده، گفت: در تولید بذر اصلاح‌شده سبزی و صیفی عملکرد ضعیفی داریم و به همین دلیل هم واردات بسیار بالا بوده اما آمار واردات به دلیل تحریم‌ها قدری کاهش یافته است. عملکرد ضعیف در تولید بذر سبزی و صیفی به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در این حوزه است. در تلاش هستیم تا توانمندی تولید بذرهای اصلاح‌شده را در محصولات اساسی افزایش دهیم.

اهمیت سرمایه‌گذاری در تولید بذر گیاهان بومی

بذر هیبریدی عملکرد و مقاومت بالایی دارند و به همین دلیل نیز بسیاری از کشاورزان مایل به استفاده از این بذرها هستند. برای تولید بذر هیبریدی باید گیاه والد بذر را در اختیار داشت. برای تولید بذر اصلاح‌شده به یک گیاه والد مادر و یک گیاه والد پدر نیاز است.

برخی از گیاهان والد بومی کشور نیستند، بنابراین امکان تولید بذر هیبریدی وجود ندارد. هیچ کشوری نیز حاضر به ارائه گیاه والد به کشور دیگری نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار آنا در خصوص راهکارهای کاهش واردات بذرهای هیبریدی گفت: سرمایه‌گذاری روی تولید بذرهای هیبریدی گیاهان بومی مثل پیاز و زردک و استفاده از روش مهندسی معکوس یا اصلاح معکوس روی بذرهای هیبریدی درجه یک موجود در بازار می‌تواند میزان واردات بذر را کاهش دهد.

وی ادامه داد: در روش مهندسی معکوس یا اصلاح معکوس یک سری عملیات اصلاحی روی بذر صورت می‌گیرد تا به گیاه والد یا شبه‌والد برسند. این فرآیند چند سالی زمان می‌برد اما پس از گذشت چهار تا پنج سال می‌توان به والدهای گیاهی زیادی دست یافت.

وزیر جهاد کشاورزی: تولید بذر هیبریدی از دستاوردهای دانشگاه آزاد اسلامی است

وزیر جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار آنا گفت: یکی از عرصه‌های جدیدی که دانشگاه آزاد اسلامی در آن حضور پررنگی داشته، موضوع بذرهای هیبریدی است که در این حوزه برخی از واحدهای دانشگاه آزاد مانند واحدهای استان اصفهان پیشتاز و پیشرو بوده است.

وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی زمینه مربوط به کارهای دانش‌بنیان حضور خوبی داشته و در بحث گلخانه‌ها نیز حضور پیدا کرده است، تصریح کرد: دانشگاه آزاد اسلامی در شاخه‌های مختلف دیگر همچون نهال و بذر نو حضور داشتند و طی صحبتی که با مسئولان این دانشگاه  داشتیم، امیدواریم در آینده همکاری‌هایمان را بیشتر و فشرده‌تر کرده و در صورت فراهم بودن زمینه‌ها با شاخه‌های مختلف کاری می‌توانیم قرارداد همکاری داشته باشیم.

تفاوت اصلاح ژنتیکی با دستکاری ژنتیکی

تفاوت بزرگی میان سه واژه بذرهای اصلاح‌شده، بذرهای اصلاح‌شده ژنتیکی و تراریخته وجود دارد. بذرهای اصلاح‌شده از قدیم وجود داشته و صدها سال نیز استفاده شده است. بذرهای اصلاح‌شده ژنتیکی نیز از ۵۰ تا ۶۰ سال پیش به بازار آمدند که با روش‌های نوین ژنتیکی بذر را اصلاح می‌کنند. این تغییرات برای انسان ضرری ندارد و ژن بیگانه‌ای وارد بذر نمی‌شود و بذر به صورت درون گونه‌ای اصلاح می‌شود.

در روش تراریخته که از ۳۰ سال پیش وارد عرصه کشاورزی شد، محصولات دستکاری ژنتیکی می‌شوند که در صورت استفاده مداوم می‌تواند به سلامتی آسیب برساند. گفتنی است که در کشور اجازه کشت هیچ محصول تراریخته‌ای وجود ندارد.

چه محصولاتی تراریخته هستند؟

چهار محصول تراریخته در بازار ایران وجود دارند که باعث نگرانی است. یکی از این محصولات سویاهای وارداتی هستند که درواقع به‌عنوان خوراک دام استفاده می‌شوند اما به دلیل بی‌وجدانی برخی از تاجران وارد بازار محصولات می‌شوند. سویاهای آجیلی که در کشور کشت می‌شوند به هیچ عنوان تراریخته نیستند.

در ایران اجازه کشت هیچ‌گونه محصول تراریخته‌ای وجود ندارد و 99 درصد از بذرهای موجود در بازار اصلاح‌شده ژنتیکی هستند که ضرری برای سلامتی انسان ندارد.

ذرت‌های وارداتی نیز که برای خوراک دام وارد می‌شوند اما به صورت خوراکی وارد بازار شده، یکی دیگر از محصولات تراریخته است. ۹۰ تا ۹۵ درصد از روغن‌های کانولا که به شکل نباتی و مایع در بازار موجود هستند نیز وارداتی و تراریخته هستند. پنبه تراریخته نیز از محصولات وارداتی است. خوشبختانه با اطلاع‌رسانی مناسبی که در خصوص محصولات تراریخته در کشور شد، شرکت‌هایی برای تولید روغن‌های ناتراریخته در کشور ایجاد شدند.

علی کرمی، متخصص بیوتکنولوژی پزشکی، در گفتگو با خبرنگار آنا در خصوص محصولات تراریخته عنوان کرد: 99 درصد از بذرهای موجود در بازار اصلاح‌شده هستند. محصولاتی مثل ملون، گوجه‌فرنگی و پرتقال تامسون از بذرهای اصلاح‌شده تهیه می‌شوند و تراریخته نیستند.

روغن‌های زیتون، کنجد و آفتابگردان به‌هیچ عنوان تراریخته نیستند چراکه بذرهای آنها تاکنون تراریخته نشده‌اند. بیشتر بذرهای وارداتی که به وفور در بازار پیدا می‌شوند، اصلاح‌شده هستند و اکثر آنها محصولات لاکچری هستند.

گندم ایران؛ بهترین گندم جهان است

کرمی افزود: گندم ایران به‌هیچ عنوان تراریخته نیست بنابراین مردم نگران نان‌های تراریخته نباشند. حبوبات، سبزیجات، کاهو، کلم، پیاز، گوجه‌فرنگی، خیار، سیب‌زمینی و میوه‌هایی که در داخل کشور کشت می‌شوند، تراریخته نیستند. واردات بذرهای خارجی بسیار بالاست و  هیچ نظارتی در این خصوص وجود ندارد..

این فوق تخصص مهندسی ژنتیک در خصوص عوارض مصرف محصولات تراریخته گفت: مصرف مستقیم محصولات تراریخته در دراز مدت برای سلامت انسان مضر است.  با استناد به ۲ هزار مقاله و تحقیق علمی اعلام کردیم که محصولات تراریخته به سلامت انسان آسیب می‌رساند. با این حال سندی مبنی بر تأثیر مصرف گوشت یا فرآورده‌های لبنی دامی که از خوراک تراریخته تغذیه کرده، وجود ندارد. بنابراین محصولات لبنی و گوشت این دام‌ها تأثیری بر سلامتی مصرف‌کنندگان ندارند.

دست‌های پشت پرده واردات بذر

متأسفانه واردات بذرهای اصلاح‌شده خارجی در بازارهای کشور بسیار زیاد شده است. با وجود دانشمندان متخصص در اصلاح بذر و حوزه کشاورزی و تولید بذرهای مورد نیاز در داخل کشور اما هنوز شاهد افزایش روزافزون واردات محصولات مشابه از کشورهای خارجی هستیم.

سندی مبنی بر تأثیر مصرف گوشت یا فرآورده‌های لبنی دامی که از خوراک تراریخته تغذیه کرده، وجود ندارد. بنابراین محصولات لبنی و گوشت این دام‌ها تأثیری بر سلامتی مصرف‌کنندگان ندارند.

کرمی در این خصوص بیان کرد: نظارتی بر این روند وجود ندارد و این واردات برای افراد خاصی منفعت و سود دارد و به‌نوعی تجارت آنها محسوب می‌شود. دست‌های پشت پرده وجود دارد که مانع از کاهش واردات بذر به کشور می‌شود. ایران گنجینه‌ای ارزشمندی از بذرهای ژنتیکی دارد که متأسفانه در حال جایگزینی با بذرهای خارجی است. درخت‌های پسته، بادام، گردو و خرما در حال جایگزینی است. باید از ذخایر بذری کشور محافظت شود و جلوی واردات بذرهای خارجی گرفته شود.

آینده امنیت غذایی کشور در گروی اصلاح بذر 

تغییرات اقلیمی در سراسر جهان باعث کاهش کیفیت محصولات کشاورزی شده و به نظر می‌رسد تنها راه برای مقابله با قحطی و افزایش سرسام‌آور محصولات غذایی در آینده تولید بذرهای هیبریدی باکیفیت در کشور است. تأمین بذرهای هیبریدی در داخل کشور نه‌تنها امنیت غذایی را تأمین می‌کند بلکه مانع از خروج ارز از کشور می‌شود. همچنین باعث خودکفایی ملی کشور در مجامع بین‌المللی و مانع از دشواری شرایط در زمان تحریم‌ها می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذاری روی تولید بذر اصلاح‌شده برای کشور بسیار حائز اهمیت است.

با این همه دانشگاه آزاد اسلامی با دستیابی به دانش و علم اصلاح بذر می‌تواند سالانه از خروج بیش از 200 میلیارد تومان ارز جلوگیری کند. این دانشگاه فضایی را فراهم کرده که می‌توان آن را گامی بزرگ در راستای تثبیت اقتصاد کشاورزی و همچنین امنیت غذایی نامید.

انتهای پیام/4107/4021/پ