چگونه ضعف آماری، مسبب سیاست­‌گذاری اشتباه می‌شود؟

به گزارش خبرنگار حوزه زنان و خانواده گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، در ایران هر 10 سال یکبار سرشماری نفوس و مسکن توسط مرکز آمار ایران انجام می‌شود و سرنوشت سال­‌های آینده کشور را این آمار و اطلاعات می‌­سازد.

برنامه‌ریزی یکی از اولویت‌هایی است که هم در زندگی شخصی و هم در زندگی اجتماعی نقش مهمی دارد و موجب تحلیل وضعیت موجود و پیش‌بینی وضعیت آینده خواهد شد. در واقع آمار و اطلاعات یکی از عوامل موثر و ضروری برای برنامه‌ریزی، ارزیابی عملکردها و تصمیم‌گیری‌ در سطوح مختلف مدیریت است و غالب سیاستگذاری‌ها و تعیین خط‌مشی‌ها با اتکاء به همین آمار و اطلاعات صورت می‌گیرد.

استفاده از داده‌های آماری و ابزارهای سرشماری یکی از مهم‌ترین و مطمئن‌ترین راه‌ها برای برنامه‌ریزی‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است و سیاست­‌گذاران، برنامه‌ریزان و کارشناسان برای تدوین سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود به داده‌های آمار نیاز دارند. بنابراین وجود آمار و اطلاعات دقیق بسیار مهم و حیاتی است، همچنین در بند 14 سیاست‌­های کلی جمعیّت به رصد مستمر سیاست‌های جمعیّتی تاکید شده است.

ضعف آماری در محاسبه نرخ باروری

عباسی شوازی، رئیس موسسه مطالعات جمعیت کشور در گفتگویی اعلام کرده بود: «سطح باروری قبل از دهه ۹۰ کاهش یافته و ثابت مانده بود اما از دهه ۹۰ به بعد این روند رو به افزایش است. اگر به صورت سالانه به آمارهای باروری نگاه کنیم این رقم از ۱.۸ به ۲.۱ رسیده است.» همچنین وی در ادامه اعلام کرد، بحرانی در وضعیت جمعیت ایران نداریم و نرخ باروری در کشور به سطح جانشینی رسیده است. در حالیکه براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال ١٣٩٥ ميزان باروري كل ایران رقمي برابر با 2.01 فرزند محاسبه شد.

عملکرد ضعیف موسسه مطالعات جمعیت کشور

در حوزه‌ی آمار یکی از نهادهایی که در راستای تدوین شاخص­ه‌ای مرتبط با جمعیت کشور فعالیت می‌کند موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور است. بیانیه ماموریت این موسسه به این صورت است: «انجام پژوهش، انتقال و انتشار دستاوردهای پژوهشی، پایش و ارزیابی سیاست­‌ها و برنامه‌­ها، ایفای نقش اتاق فکر در حوزه‌­های مختلف جمعیتی با توجه به اولویت­‌ها و نیازهای جامعه، نهادهای بالادستی و هم­تراز در سطح ملی، منطقه‌­ای و بین‌­المللی» این موسسه همچنین خود را موظف به اقدام در راستای سیاست‌­های کلی جمعیت می‌داند. با این وجود اقدامات مشاهده شده در عملکرد این موسسه در راستای سیاست­‌های کلی جمعیت نیستند.

 بازی با آمار برای بد جلوه دادن ازدواج در سن پایین

ضعف آماری تنها در مسئله جمعیت خلاصه نمی‌شود و پدیده ازدواج را هم درگیر خود کرده‌ ­است. برای مثال مخالفان ازدواج در سنین پایین برای دلیل مخالفت خود دست به بازی آماری و مغالطه می­‌زنند و با مقایسه نرخ طلاق در گروه‌های سنی 10 تا 14 سال و 20 تا 25 سال زنان نتیجه می­‌گیرند طلاق در ازدواج‌های رخ‌داده‌شده در سنین پایین دوبرابر سایر گروه‌های سنی است. اگر دقیق تر به این موضوع نگاه کنیم متوجه مغالطه و بازی با آمار این گروه می­‌شویم، شمار متاهلان در هر بازه سنی به صورت تجمعی است و تعداد متاهلان فقط برای یک بازه سنی نیست، بنابراین جامعه آماری متاهلان بازه 10 تا 14 سال بسیار کمتر از جامعه آماری بازه 20 تا 25 است و بدیهی‌ است که کسر میزان طلاق در یک جامعه آماری کوچک، بزرگ­‌تر از کسر میزان طلاق در یک  جامعه آماری بزرگ­‌تر است، هرچه بازه سنی بالاتر رود جامعه آماری بزرگ­‌تر می­‌شود و کسر میزان طلاق کم می‌شود. برای جلوگیری از این برداشت­‌های اشتباه باید برسی کرد افرادی که طلاق می­‌گیرند در چه بازه سنی ازدواج کرده‌­اند. و لازم است مرکز آمار چنین آماری را اعلام کند تا دیدگاه مردم نسبت به ازدواج در سنین پایین بد نشود. 

ضعف آماری در حوزه جمعیت و ازدواج سیاست‌گذاران را دچار اشتباه خواهد کرد، بنابراین آمار صحیح و دقیق باید تنها از مراکز رسمی، مانند مرکز آمار ایران، گزارش شوند. به علت حاشیه­‌های ایجاد شده در مورد سن ازدواج، باید سن ازدواج زوج­‌هایی که طلاق گرفته­‌اند به صورت رسمی اعلام شود. همچنین در موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، گزارشی تحت عنوان «تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران »  در سال 95 منتشر شد؛ نقد و برسی گزارش فوق حاکی از اشکالات فنی و محتوایی داشت که این امر لزوم احتیاط در استفاده از این گزارش در سیاست‌گذاری‌ها را روشن می‌­سازد که برای مثال از اشکالات این گزارش می‌­توان به به روز نبودن آمارها اشاره کرد.

انتهای پیام/4076/