در گفتوگو با آنا مطرح شد؛
آنا گزارش می‌دهد؛
معضل آلودگی هوا با طرح‌های کلیشه‌ای شهرداری تهران حل‌شدنی نیست/ چگونه شهرهای بزرگ دنیا با غول آلودگی هوا مبارزه کردند؟
معضل آلودگی هوا سال‌هاست که گریبان شهروندان تهرانی را گرفته و این‌طور که مشخص است، طرح جدید ترافیک و تعطیلی مدارس نیز نتوانست بر کاهش ذرات آلاینده هوا مؤثر واقع شود.
گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- امیر حمزه‌نژاد؛ هر بار که آلودگی هوا شهرهای مختلف کشور از جمله کلانشهر تهران را در برمی‌گیرد، مسئولان امر دست به اقداماتی تکراری برای کاهش آلایندگی هوا می‌زنند که یکی از این اقدامات کلیشه‌ای تعطیلی مدارس محسوب می‌شود. درواقع دانش‌آموزان در طول سال در کنار تعطیلات رسمی و حوادث طبیعی مانند بارش برف، روزهایی از سال را به تعطیلات آلودگی هوا می‌روند. وقتی شاخص آلودگی هوا برای افراد حساس به‌خصوص کودکان و دانش‌آموزان مضر و خطرناک توصیف می‌شود، این سیاست یکی از برنامه‌های رسمی آموزش پرورش و شهرداری‌هاست.
البته این موضوع بیشتر از اینکه در بسیاری از موارد باعث کمتر شدن ترافیک شود، به سبب اینکه بسیاری از والدین کارمند هستند و مجبور می‌شوند که فرزندانشان را با خود به سر کار ببرند، بیشتر تولیدکننده ترافیک است. بسیاری از دانش‌آموزان مجبور می‌شوند به‌جای اینکه به سر کلاس‌های درس بروند در محل کار والدین خود حضور یابند و این موضوع چندان آنان را از آلودگی هوا دور نمی‌سازد.
از سوی دیگر یکی دیگر از اقدامات کلیشه‌ای شهرداری تهران گسترش محدوده طرح ترافیک و محدوده‌های ترافیکی دیگر است که این موضوع هم به سبب اینکه شاخص آلودگی هوا بسیار بالاست اقدامی نه‌چندان اثرگذار محسوب می‌شود. درخواست از مردم برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و عدم استفاده از خودروهای شخصی و تک‌سرنشین نیز دیگر اقدامی است که مسئولان مدیریت شهری هنگام آلودگی به‌دنبال آن می‌روند. البته آرزوی بارش باران و وزیدن باد را هم این چندساله به اقدامات کلیشه‌ای مسئولان شهری باید اضافه کرد.
طرح دوچرخه‌سواری را نیز باید به طرح‌های دیگر شهرداری تهران افزود. تا به اینجا «محمد علیخانی»، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، «محسن هاشمی» رئیس شورای شهر تهران، «غلامحسین کرباسچی» دبیرکل حزب کارگزاران و شهردار تهران در دولت اصلاحات و «مهدی چمران» رئیس شورای شهر سابق تهران این طرح را برای کاهش آلودگی هوا غیرمفید دانسته و بیان کرده‌اند که یک‌هزارم مشکل حمل‌ونقل را طرح دوچرخه‌سواری «پیروز حناچی» تأمین نمی‌کند. بخشی از شهروندانی که برای حضور در محل کار خود به مرکز شهر تهران می‌آیند، در شهرهای حومه تهران ساکن هستند و آن‌ها برای طی این مسیر طولانی قطعاً نمی‌توانند از دوچرخه استفاده کنند.
به هر جهت طرح دوچرخه‌سواری اگرچه طرح خوبی به نظر می‌رسد و بسیاری از شهرهای جهان از آن برای مقابله با آلودگی هوا استفاده می‌کنند؛ اما بایستی به‌عنوان یک مکمل در کنار دیگر برنامه‌ها در دستور کار شهرداری تهران قرار گیرد. این درحالی است که کسانی چون «محمد علیخانی» بیان می‌کنند که اوضاع در شهرداری تهران برعکس است.
رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران درباره اقدامات شهرداری برای بهبود وضعیت سیستم حمل‌ونقل عمومی بیان می‌کند: «معاونت حمل‌ونقل در این دو سال حتی نتوانست یک اتوبوس به سیستم حمل‌ونقل شهری اضافه کند و آن تعداد محدود هم مربوط به دوره قبل بوده است. این معاونت کارهای اصلی خود را رها کرده است و به‌جای آن دوچرخه‌سواری و حلقه دوم را مرکز توجه قرار داده است. به‌جز کارهای روتین مانند افتتاح چند ایستگاه مترو و تست معاینه فنی و مواردی از این دست، اقدامی صورت نگرفته است که نشان می‌دهد بودونبود ما فرقی نداشت، زمانی حضور ما مهم است که بتوانیم از ظرفیت‌هایی که کسی توان آن را ندارد استفاده کنیم و با روابط خود کار را پیش ببریم.»
برای رفع آلودگی هوا چه کنیم؟
موتورسیکلت‌ها از جمله وسایل حمل‌ونقل شخصی هستند که باوجوداینکه افراد کمتری را به مقصد می‌رساند اما آلایندگی زیادی به‌اندازه ۸ برابر خودرو یورو ۲ و ۱۵ برابر خودروی معمولی دارد. متأسفانه در بحث میزان آلایندگی موتورسیکلت‌ها وضعیت شهر تهران بدتر از سایر استان‌هاست، زیرا آمارها نشان می‌دهد هر موتورسیکلت کاربراتوری بین ۵ تا ۸ برابر خودرو یورو ۲ می‌تواند آلودگی ایجاد کند، اما نکته‌ای که این مسئله را بدتر می‌کند، این است که متوسط پیمایش یک موتورسیکلت ۱۰ برابر بیشتر از یک خودرو معمولی با متوسط پیمایش ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر است.
در این حوزه با استفاده از موتورسیکلت‌های الکترونیکی می‌توان کمک شایان توجهی به بهبود آلودگی هوای تهران و کلان‌شهرهای دیگر کرد. از طرفی انژکسیون موتورسیکلت‌ها و ممنوعیت شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری از جمله راهکارهای مهم برای برطرف کردن این مشکل است.
همچنین تسهیل و تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی از جمله راهکارهای مناسب برای بهبود وضعیت هوای تهران است. متأسفانه ناوگان اتوبوس‌رانی شهر تهران خود عاملی در جهت آلایندگی شهر تهران تبدیل شده است. بسیاری از اتوبوس‌های شهری فرسوده و ازکارافتاده شده‌اند و بیشتر به یک اتاق گاز مونوکسیدکربن تبدیل شده‌اند.
براساس این گزارش، ممنوعیت تردد کامیون‌ها با سن بیش از 15 سال در معابر شهری در تمامی ساعات شبانه‌روز طی دو سال آینده به صورت پلکانی یکی دیگر از این راهکارهاست. متأسفانه تردد شبانه کامیون‌ها در شهر تهران باعث تشدید آلودگی هوای تهران شده است.
توجه به این نکته نیز جالب است که طبق اعلام آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA)، سهم خودروها از ایجاد مه‌دود در آسمان‌ها حدود یک‌سوم و رانندگی در جاده‌ها به بیش از 120 درصد رسیده است؛ بنابراین، رانندگی در فواصل کمتر می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند که این موضوع گسترش و تسهیل حمل‌ونقل عمومی را می‌طلبد.
همچنین استفاده از توان بخش خصوصی در کاهش آلودگی هوا نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. شهر کالبد و محیطی دارد که قطعاً برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بسیار جذاب است؛ بنابراین از بخش خصوصی می‌توان برای تجهیز و نوسازی وسایط حمل‌ونقل عمومی استفاده کنیم.
راهکار شهرهایی که در کنترل آلودگی هوا موفق هستند
آلودگی هوا بحرانی است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با آن روبه‌رو هستند. این معضل معمولاً به‌دلیل افزایش غلظت مواد شیمیایی و ریزذرات در هوای شهرهای بزرگ ایجاد می‌شود، اما شهرهای بزرگ جهان توانسته‌اند با راهکارهای مؤثر درصد آلودگی هوا را به‌شدت بکاهند.
در ادامه به چند شهر موفق در کنترل آلودگی هوا و راهکارهای آنان اشاره می‌کنیم.
«پاریس» یکی از شهرهای آلوده اروپا بود که توانست با غول آلودگی هوا مبارزه کند و آن را شکست دهد. در آخر هفته عبور و مرور خودروها در مرکز این شهر ممنوع است. اجرای طرح زوج و فرد، رایگان کردن حمل‌ونقل عمومی در روزهای آلوده و همچنین برنامه‌های تشویقی برای استفاده از دوچرخه از راهکارهای موفق فرانسه برای مقابله با آلودگی هوای پاریس بوده است.
«فرایبورگ» یکی از شهرهای آلمان است که با آلودگی شدید مواجه بود. این شهر با بهره‌گیری از ایجاد سیستم پاک حمل‌ونقل توانست به مشکل آلودگی هوا فائق آید. این شهر در آلمان با ایجاد 500 کیلومتر مسیر دوچرخه، واگن‌های برقی و بهره‌گیری از سیستم حمل‌ونقل ارزان و بهینه بر معضل آلودگی هوا پیروز شد. همچنین در یکی از محله‌های این شهر صاحبان خودرو نمی‌توانند وسیله نقلیه خود را نزدیک خانه پارک کنند، در عوض قیمت خانه در این محله ارزان و حمل‌ونقل عمومی در آن محدوده رایگان است.
طبق برنامه قرار است تا سال 2020 آلودگی هوا در «اسلو» پایتخت نروژ به نصف کاهش یابد. ایجاد مسیر بدون خودرو و ساخت 64 کیلومتر مسیر دوچرخه، همچنین حذف بسیاری از فضاهای پارک خودرو از برنامه‌های موفق این شهر برای مقابله با آلودگی هوا است.
در «هلسینکی» نیز با سرمایه‌گذاری هنگفت در بخش حمل‌ونقل عمومی، افزایش هزینه پارکینگ‌ها و تشویق شهروندان به استفاده از پیاده‌روی، تردد تعداد خودروها در پایتخت فنلاند کاهش پیدا کرد و به‌دنبال آن آلودگی هوا نیز با کاهش چشمگیری مواجه شد.
با تسهیل و تجهیز حمل‌ونقل عمومی پیش‌بینی شده است که این شهر تا سال 2050 دیگر نیازی به استفاده از خودروهای شخصی ندارد. همان‌طور که واضح است موضوع استفاده از دوچرخه در بسیاری از شهرهایی که با آلودگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، موردتوجه قرار گرفته است اما طرح مذکور به‌عنوان یک طرح مکمل و نه پایه‌ای در کنار تجهیز و تسهیل سیستم حمل‌ونقل عمومی و با کمک زیرسازی برای تردد آسان مردم در شهر بدون خودرو مورد استفاده قرار گرفته است.
در برخی از شهرها تاکسی دوچرخه‌ها یا تاکسی‌هایی که با نیروی الکترونیکی کار می‌کنند، در مرکز شهر وظیفه حمل‌ونقل مسافران را بر عهده دارند که این موضوع هم باعث کاهش ترافیک و آلودگی و هم کاهش صدمات مربوط به تصادفات شهری شده است.
بر اساس این گزارش، این‌طور که به نظر می‌رسد طرح‌هایی چون ایجاد طرح ترافیک و تعطیلی مدارس نمی‌تواند در راستای کاهش آلودگی هوا مؤثر واقع شود و مسئولان شهری اگر در اتخاذ تصمیم‌های خود به نظر کارشناسان توجه کنند و تصمیمات را بر پایه مباحث علمی بگیرند، قطعاً موضوع آلودگی هوای تهران نیز قابل‌حل خواهد بود.
انتهای پیام/4110/پ
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۴؛
