ابن‌طیب؛ پزشک ستوده ابن‌سینا

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ در مسیری که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد، کاربرد بیشتری دارد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است؛ بزرگانی که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

توجه به تندرستی و دانش طب از جمله علوم ارجمند و گرانقدر نزد بزرگان و اولیای دین بوده است: چنانکه پیامبر گرانقدر اسلام که سلوک و خصال نیکشان سرمشق جامعه اسلامی بوده و هست، «حارث بن کلده» دانشمند و طبیب دانش‌آموخته شهرک علمی «جندی‌شاپور» را گرامی می‌شمردند و مردم را به گوش سپردن به سفارش‌های وی در حوزه تندرستی دعوت می‌کردند.

 پزشکان نسطوری جندی‌شاپور رفته رفته جایگاهی ارجمند در طب اسلامی یافتند و دانش خویش را به بسیاری از دانشمندان مسلمان آموختند. این تأثیر حتی تا قرن چهارم هجری نیز برجا بوده، چنان که یکی از دانشمندان شهیر بغداد در قرن چهارم هجری، «ابن‌طیب» مسیحی نسطوری بود. نسطوریان شاخه‌ای از مسیحیان بودند که به توحید اعتقاد داشتند و «تثلیث» را تحریف در آیین مسیحیت می‌شمردند.

ابوالفرج بن طیب در بیمارستان عضدی بغداد نزد «ابن خمّار»، پزشک و فیلسوف مسیحی، پزشکی را فراگرفت و هم‌زمان در همان بیمارستان به تدریس و درمان بیماران مشغول بود تا اینکه در عهد فرمانروایی قادر عباسی (حکومت: ۳۸۱ - ۴۲۲ق) سرپرستی آن بیمارستان را بر عهده گرفت.

به نوشته «سیریل الگود» تاریخ‌نگار حوزه طب اسلامی، مسیحیان در مدرسه طب بغداد، کلاس‌های مخصوصی داشتند. ابن‌طيب از برترین استادان آن مدرسه بود که به سبب شهرت در سخنرانی‌هایش، شاگردان بسیاری برای کسب علم از مناطق گوناگون نزد او می‌رفتند.

تسلط ابن طيب به زبان‌های رومی، سریانی، یونانی و عربی او را از دیگر پزشکان دوران خود متمایز می‌کرد. همچنین به خاطر مهارتش در بحث و تحقیق و شرح معارف و مکتوبات بازمانده از دانشمندان یونان باستان نظیر جالینوس حکیم، سقراط و بقراط او را احیاگر علوم گذشتگان می‌دانستند. ابن طیب، افزون بر اینکه از شارحان برجسته آثار جالينوس و بقراط و ارسطو در طب و فلسفه به شمار می‌رفت، از جمله مترجمان و شارحان اناجیل چهارگانه نیز بود. او در شرح مطالب، به منظور تعلیم و تفهیم دقیق‌تر فراگیران، به تفصیل می‌گرایید و همین  سبب شد برخی از او انتقاد کنند؛ تا آنجا که خود بعدها بسیاری از آن آثار و شروح را تلخیص کرد.

ابن طیب شاگردان بسیاری داشت که برجسته‌ترین آنها «ابن بطلان»، پزشک و منطق‌دان بزرگ نسطوری، بود. وی در کتاب خود، تقويم‌الصحه گفته است که ابن‌طيب كتاب «مابعدالطبیعه» اثر ارسطو را در مدت بیست سال شرح کرد و به خاطر سختکوشی در این کار، سخت بیمار شد. دیگر شاگردان ابن‌طیب عبارت‌اند از: ابن العليق، ابوالحسن بصری، ابن بدرج، هروی، بنی‌حيون، ابوالفضل کتیفات، ابن اثردی، علی بن عیسی که چشم‌پزشک نامی بغداد و مؤلف «تذكرة‌الكحالين» بود.

ابن‌سینا، دانشمند نامدار و معاصر ابن طیب، وی را در طب تحسین کرده، گرچه آثار فلسفی او را نقد کرده است. 

ابن‌طيب به ایران سفر نکرده، اما مکاتبات و معارضاتش با دانشمندان ایرانی، به‌خصوص ابن‌سینا و ابوریحان بیرونی، موجب شد در تاریخ طب، نزد مسلمانان نام‌آور باشد.

ابن طیب در ۴۳۵‌ه.ق، در بغداد درگذشت و در نزدیکی بغداد، به خاک سپرده شد.بعضی از مورخان وی را مؤلف ۴۴ اثر دانسته‌اند که در آن میان، ۱۴ اثر در فلسفه و بقیه در پزشکی است. در برخی منابع نیز، بالغ بر ۱۰۰ کتاب و رساله به وی نسبت داده شده است.

انتهای پیام/4104/پ