رؤسای جمهور و نخست‌وزیران عراق؛ از سقوط صدام تا انصراف علاوی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پس از حمله آمریکا و متحدانش به عراق و سرنگونی حکومت صدام در سال 2003 میلادی، حکومت ائتلاف موقت یا دولت انتقالی تشکیل شد. این حکومت با اتکا به قطعنامه ۱۴۸۳ شورای امنیت سازمان ملل متحد و قانون جنگ، مسئولیت‌های اجرایی، تقنینی و قضایی دولت عراق را از اردیبهشت 1382 تا تیر 1383 برعهده گرفت.

بیشتر بخوانید:

نخست‌وزیر عراق تابعیت انگلیسی خود را لغو کرد

علاوی به اقلیم کردستان نرود

این حکومت به‌وسیله وزارت دفاع آمریکا تشکیل و تأمین مالی می‌شد. «پل برمر» در مقام ریاست این حکومت به‌طور مستقیم به وزیر دفاع آمریکا گزارش می‌داد. ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) نهاد اصلی نظامی در عراق بود که از حکومت ائتلاف موقت پشتیبانی نظامی می‌کرد تا این حکومت توانایی اعمال قدرت داشته باشد.

هر چند بسیاری از کاخ‌های مجلل صدام در حمله آمریکا و متحدانش غارت شده بود، اما ساختار فیزیکی آن‌ها نسبتاً سالم و دست‌نخورده باقی‌مانده بود. در همین کاخ‌ها بود که حکومت ائتلاف موقت به تشکیل دفاتری برای اداره کشور اقدام کرد. مرکز این حکومت در منطقه سبز بغداد قرار داشت؛ منطقه‌ای که به ناحیه‌ای به‌شدت محافظت‌شده و مرکز نهادهای دیپلماتیک عراق تبدیل شده است.

حکومت ائتلاف موقت در 31 تیر 1382 شورای حکومتی عراق را تشکیل داد و اعضای آن را منصوب کرد. اعضای این شورا بیشتر از میان عراقی‌های خارج از وطن تشکیل شده بود که در زمان صدام از کشور فرار کرده بودند و برخی دیگر از اعضا از افرادی بودند که در رژیم پیشین محاکمه شدند.

محمد بحرالعلوم: سیاست‌مدار عراقی و فارغ‌التحصیل دانشگاه نجف در علوم دینی که بیش از 50 تألیف در زمینه تاریخ، فقه و سیاست دارد. وی پدر ابراهیم محمد بحرالعلوم، وزیر نفت عراق و پدر محمدحسین محمد بحرالعلوم، سفیر عراق در کویت (از سال 2010) است.

محمد بحرالعلوم

این سیاستمدار عراقی از مخالفان رژیم صدام بود که در سال 1969 میلادی به سبب فعالیت‌هایش به اعدام محکوم شد. وی با سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 به‌عنوان عضو شورای حکومت انتقالی موقت انتخاب شد و نخستین رئیس موقت عراق پس از خلع صدام از حکومت بود.

ابراهیم جعفری: این سیاست‌مدار شیعه و چشم‌پزشک عراقی پیش‌تر وزیر امور خارجه عراق بود و سابقه دبیرکلی حزب الدعوه، نخست‌وزیری دولت موقت و معاونت رئیس‌جمهوری را پس از سقوط صدام برعهده داشت.

جعفری در سال 1968 به حزب الدعوه پیوست و در سال 1980 در جریان سرکوب این حزب و دستور اعدام همه اعضای آن به ایران آمد. وی با حمله آمریکا و متحدانش به عراق در سال 2003 میلادی مخالفت کرد، ولی بلافاصله پس از شکست عراق به کشورش بازگشت و عضو حکومت انتقالی و نخست‌وزیر دولت موقت شد.

ابراهیم جعفری

وی در سال 2008 از حزب الدعوه خارج شد و حزبی به نام «جریان اصلاح میهنی» را پایه‌گذاری کرد. این جریان در انتخابات مجلس نمایندگان عراق در سال 2010 میلادی هم‌پیمان مجلس اعلای اسلامی عراق و جریان صدر بود.

احمد چلبی: سیاستمدار عراقی که بارها از حمله آمریکا و متحدانش به عراق در سال 2003 میلادی انتقاد کرده بود و در غرب یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های مخالف صدام به‌شمار می‌رفت.

چلبی در سال 1956 عراق را به همراه خانواده‌اش ترک کرد و بیشتر زندگی خود را در آمریکا و انگلستان گذراند. چلبی در میانه دهه 1960 با «ویتفیلد دیفی»، در مؤسسه فناوری ماساچوست همکاری کرد و لیسانس ریاضیات خود را از آنجا گرفت. وی در سال 1969, دکترای ریاضیات خود را از دانشگاه شیکاگو به سرپرستی «جرج گلاوبرمن» دریافت کرد و پس از آن استاد دانشگاه آمریکایی بیروت شد.

وی پس از ترک عراق تا سقوط رژیم صدام و آزادی عراق به کشور بازنگشت. چلبی با سازمان‌های امنیتی آمریکا همکاری می‌کرد. از راه این سازمان بود که به نمایندگان دو مجلس آمریکا معرفی شد تا از سوی آن‌ها پشتیبانی شود. چلبی در سن ۷۱ سالگی در بغداد درگذشت.

ایاد علاوی: سیاستمدار شیعه عراقی که از سال 2014 یکی از معاونان رئیس‌جمهور عراق است. وی از سال 2004 تا سال 2005 نخست‌وزیر این کشور بود. وی در انتخابات 2005 و 2010 در رأس ائتلاف «العراقیه» و در انتخابات 2014 در رأس ائتلاف «الوطنیه» در انتخابات مجلس عراق حضور داشت.

ایاد علاوی

علاوی پس از سرنگونی حکومت صدام به‌عنوان یکی از اعضای ۲۵ نفره شورای حکومت انتقالی عراق انتخاب شد و قدرت را از پل برمر حاکم آمریکایی عراق تحویل گرفت و تا هنگام پیروزی ائتلاف عراق یکپارچه در انتخابات پارلمانی و معرفی «ابراهیم جعفری» به‌عنوان نخست‌وزیر جدید عراق این سمت را برعهده داشت.

شیعه و بعثی بودن وی موجب شد تا نماد اتحاد شیعه و سنی در عراق باشد. علاوی در پایان جنگ از معدود افرادی بود که با اقدام نیروهای ائتلاف در انحلال حزب بعث و ارتش عراق مخالف بود و آن را باعث افزایش هرج و مرج می‌دانست. اعتراض شدید وی به حمله نظامی گسترده ارتش آمریکا به فلوجه نیز موجب افزایش محبوبیتش در میان مردم عراق شد.

در 28 ژوئن 2004 (هشتم تیر 1383) دولت موقت عراق را بعد از شورای حکومتی و حاکمیت پل برمر آمریکایی در عراق تشکیل داد. در 9 آگوست 2015 (18 مرداد 1394) حیدر عبادی، نخست‌وزیر وقت عراق مجموعه‌ای از مصوبات و اصلاحات را اعلام کرد که مهم‌ترین آن‌ها لغو منصب معاونان ریاست جمهوری (نوری مالکی، اسامه نجیفی و ایاد علاوی) و معاونان نخست‌وزیر (بهاء الأعرجی، صالح مطلک و روژ نوری شاویس) در پاسخ به اعتراضات وسیع مردمی اخیر بود. مجلس عراق این تصمیمات دولت را تصویب کرد.

در ۲۰۱۷ میلادی علاوی در سخنانی به قرار گرفتن نیروهای حشدالشعبی در کنار ارتش عراق اعتراض کرد و گفت: نمی‌توان برای عراق دو ارتش متصور شد؛ یکی رسمی و دیگری با عنوان حشد الشعبی. میان این دو ارتش، برخورد به وجود خواهد آمد. 

جلال طالبانی: رئیس‌جمهور عراق در فاصله سال‌های 2005 تا 2014 میلادی و رهبر حزب اتحادیه میهنی کردستان و از رهبران جنبش ملی‌گرایی کُرد بود. طبق آنچه که طالبانی در کتاب زندگی و خاطرات خود بیان کرده‌، اصالتاً از کُردهای ایران بود که خاندان آن‌ها از ایران به عراق مهاجرت کرده‌اند.

جلال طالبانی

طالبانی به‌عنوان رئیس‌جمهور عراق دو بار برای دیدار با مقام‌های ایران رهسپار تهران شد. وی نخستین رئیس‌جمهور عراق پس از عبدالرحمان عارف در سال 1966 بود که از ایران دیدار کرد. پایگاه‌های اطلاع‌رسانی عراق 18 دسامبر 2012 (28 آذر 1391) خبر از سکته مغزی و وخیم بودن حال وی دادند.

جلال طالبانی در سال 2012 برای درمان به آلمان رفت و در دسامبر 2013 عکس‌های تازه‌ای از جلال طالبانی منتشر شد که نشان‌دهنده بهبود وضعیت جسمانی وی بود. طالبانی در 2014 میلادی از فرودگاه برلین به فرودگاه سلیمانیه برگشت. وی سرانجام پس از پنج سال تحمل بیماری در سوم اکتبر 2017 (11 مهر 1396) پس از 83 سال زندگی در بیمارستانی در برلین آلمان درگذشت.

عبدالعزیز حکیم: ریاست مجلس اعلای اسلامی عراق را پس از مرگ برادرش محمدباقر حکیم در سال 2003 برعهده گرفت و تا پایان عمر در اختیار داشت. وی یکی از اعضای حکومت انتقالی عراق پس از سقوط صدام بود و مدتی ریاست آن را در سال 2003 برعهده داشت. وی در سال 2009 میلادی در مرکز سرطان دانشگاه تگزاس مورد تشخیص قرار گرفت و سرانجام پس از سه سال ابتلا به بیماری سرطان در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت.

مسعود بارزانی: رئیس سابق اقلیم کردستان عراق و رئیس حزب دموکرات کردستان عراق است. در سال 1979 در وین، سوءقصد ناموفقی به جان مسعود بارزانی رخ داد که در آن یکی از دستیارانش مجروح شد. ادریس، برادر بزرگ‌تر مسعود در سال 1979 از سوی اعضا و طرفداران حزب دموکرات کردستان عراق به ریاست حزب برگزیده شد.

مسعود بارزانی

پس از مرگ ادریس بارزانی، مسعود به ریاست حزب رسید و  پس از نبرد با دولت مرکزی، کنترل کردستان عراق را به دست گرفت و با همکاری سازمان ملل متحد و به‌ همراهی اتحادیه میهنی کردستان، حکومت اقلیم کردستان عراق را تشکیل داد. در ژانویه 2007 شورای ریاست جمهوری که شامل معاون رئیس‌جمهور، رئیس و معاون رئیس مجلس ملی کردستان، نخست‌وزیر و معاون نخست‌وزیر و رئیس ستاد ریاست منطقه کردستان بود را تأسیس کرد.

در 2011 میلادی موفق به کسب جایزه صلح آتلانتیک از کمیته آتلانتیک ایتالیا به جهت نقش خود در ترویج صلح، ثبات و مدارا مذهبی در منطقه شد. جایزه صلح آتلانتیک به صورت سالانه و هر سال به چهره‌های برجسته بین‌المللی که در جهت ترویج صلح و ثبات و رعایت حقوق اقلیت‌های دینی و مذهبی تلاش می‌کنند، اهدا می‌شود.

ظهور داعش و درگیر شدن اقلیم کردستان عراق با این گروه، موجب شد که توجه جامعه جهانی دوباره به وی معطوف شود و در ۲۰۱۴ میلادی وی یکی از هشت نامزد نهایی شخص سال مجله تایمز به دلیل مبارزه با داعش و تلاش برای تشکیل کشور کردستان شد.

غازی مشعل عجیل الیاور: یکی از شخصیت‌های سیاسی عراق که بعد از سقوط صدام از سال 2004 تا 2005 میلادی پست ریاست جمهوری عراق را تصدی کرد. همچنین از سال 2005 تا 2006 میلادی معاون رئیس‌ دولت موقت عراق بود.

نوری مالکی: سیاست‌مدار شیعه و نخست‌وزیر سابق عراق که در آوریل 2006 (فروردین 1385) جای ابراهیم جعفری را گرفت و نخست‌وزیر عراق شد. وی تا سپتامبر 2014 (شهریور 1393) در مقام نخست‌وزیری باقی ماند.

وی در سال 1970 به حزب الدعوه پیوست و در سال 1979 وقتی دولت وقت عراق دستور اعدام اعضای این حزب را صادر کرد، مالکی به همراه شمار زیادی از افراد این حزب از عراق گریختند. نوری مالکی در زمان حکومت صدام به کردستان عراق پناهنده شد و مدت زیادی را در آنجا و به‌ویژه شهر اربیل سپری کرد و مدرک فوق لیسانس ادبیات عرب خود را از دانشگاه صلاح‌الدین اربیل در شمال عراق گرفته‌ است.

حیدر العبادی: سیاست‌مدار شیعه عراقی پس از سقوط حکومت بعث به‌عنوان وزیر ارتباطات انتخاب و در سال 2005 مشاور نخست‌وزیر عراق شد. وی در دوره نخست مجلس عراق، ریاست کمیسیون اقتصاد و سرمایه‌گذاری را بر عهده گرفت.

العبادی در سال 1980 مسئول دفتر حزب الدعوة الاسلامیه در غرب آسیا و در بیروت بود. پس از آن سخنگوی حزب الدعوة الاسلامیة در انگلیس شد.

برهم احمد صالح: از سیاست‌مداران کرد و هشتمین رئیس‌جمهور عراق است. او از سال ۱۹۷۶ میلادی تا سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی، یکی از اعضای حزب اتحاد میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی بود. او نخست‌وزیر پیشین کردستان عراق بود و پیشتر معاون نخست‌وزیر عراق نوری مالکی بوده‌ است.

برهم صالح

صالح در سال ۱۹۸۷ میلادی موفق به دریافت درجه پی‌اچ‌دی در رشته آمار و کاربردهای کامپیوتر در مهندسی از دانشگاه لیورپول شد. وی در سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی، از تمامی پست‌های حزبی در اتحادیه میهنی کناره‌ گرفت. سپس به ایجاد ائتلافی به نام «ائتلاف به خاطر دموکراسی و عدالت» دست زد. او به زبان‌های عربی و کردی تسلط دارد.

عادل عبدالمهدی: سیاست‌مدار و اقتصاددان شیعه عراقی و از مقامات مجلس اعلای اسلامی عراق و معاون دبیرکل کنونی این سازمان است. عبدالمهدی از سال 2005 تا 2011 یکی از دو معاون رئیس‌جمهور عراق بود و در دولت موقت عراق پس از سقوط صدام وزیر دارایی بود. 

عادل عبدالمهدی

وی در سال 1969 به فرانسه رفت و با گروه‌های فکر این کشور و نشریات عربی و فرانسوی همکاری داشت. عبدالمهدی در دهه 1980 دیدگاه‌های اسلام‌گرایانه خود را ترویج داد و از طرفداران انقلاب اسلامی ایران شد و به گروه نوبنیاد مجلس اعلای اسلامی پیوست.

در 2018 میلادی عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق شد و در سال 2019 به‌دنبال اعتراضات مردم عراق از سمتش استعفا کرد.

محمد توفیق علاوی: سیاستمدار عراقی که چندی پیش از سمت خود به‌عنوان نخست‌وزیر عراق انصراف داد. وی دو دوره از 2006 تا 2007 و نیز از 2010 تا 2012 وزیر ارتباطات نوری مالکی، نخست‌وزیر وقت عراق و عضو حزب الدعوه بود که هر دو بار استعفا کرد.

انتهای پیام/4106/4033/پ