ابوعثمان دمشقی؛ طبیب و ریاضیدان مسلمان

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

سعید بن یعقوب معروف به «ابوعثمان دمشقی» طبیب و ریاضی‌دان و مترجم سده‌های سوم و چهارم هجری است.

جزئیات زندگی، تاریخ تولد و درگذشت او دانسته نیست، اما می‌دانیم که از پزشکان مشهوربغداد بود و کتاب‌های فراوانی به عربی ترجمه کرد. علی بن عیسی، مشهور به «ابن جراح» وزیر المقتدر بالله عباسی، در 302ق ریاست بیمارستان‌های بغداد و مکه و مدینه را به او سپرد. ابوعثمان با ابومحمد حسن بن موسی نوبختی، خواهرزاده ابوسهل نوبختی، نیز مصاحبت داشت.

آثار ابوعثمان همگی ترجمه‌هایی از یونانی به عربی است. مشهورترین اثر او تفسیر پاپوس بر مقاله دهم کتاب اقلیدس در اصول هندسه است با عنوان تفسیر المقالة العاشرة من کتاب اقلیدس فی مقالتین. متن یونانی کتاب در دست نیست و فقط ترجمه عربی ابوعثمان موجود است که یونگه و تامسون آن را به انگلیسی ترجمه و در 1930 در کیمبریج منتشر کردند. از دیگر آثار او که چاپ شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ایساغوجی فرفوریوس؛

2. بوطیقا اثر ارسطو؛

3. مجموعه‌ای از مقالات کوتاه که عبدالرحمان بدوی در مجموعه ارسو عندالعرب در کویت منتشر کرد.

ابوعثمان ضرب‌المثل‌ها و سخنان پندآموزی را نیز از یونانی به عربی ترجمه کرد که برخی از آنها در صوان الحکمه آورده شده است.

آثار خطی او به شرح زیر است:

1. تفسیر یحیی النحوی لکتاب جالینوس فی النبض الصغیر الی طوثرن، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه برلین نگه‌داری می‌شود؛

2. المقالات الخمس فی التشریج لجالینوس، موضوع آن تشریح عصب است و نسخه‌ای از آن در کتابخانه برلین محفوظ است؛

3. رساله ثامسطیوس الحکیم الی اللبان الملک فی السیاسة و تدبیر المملکة.

4. مقالة الاسکندر الافرودیسی فی القول فی مبادی الکل علی رای ارسطوطالیس، که نسخه‌هایی از آن در کتابخانه‌های مجلس شورا و مشهد نگه‌داری می‌شود.

 انتهای پیام/4104/