مقدم‌دوست: روی صبوری مخاطب حساب باز کردم/ شفیعی: با پخش سرباز در ماه رمضان مخالف بودم

بهگزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، نشست خبری سریال «سرباز» ظهر امروز در اداره کل روابط عمومی سازمان صداوسیما برگزار شد.

از بین بازیگران سریال، علی عامل هاشمی و جواد خواجوی در کنار هادی مقدمدوست (کارگردان) و محمدرضا شفیعی (تهیه‌کننده) در این نشست حضور داشتند. این موضوع مورد اعتراض خبرنگاران حاضر در نشست نیز قرار گرفت.

مقدم‌دوست در ابتدای این نشست گفت: در تماس‌های تلفنی با اداره کل روابط عمومی مواردی از انتقاد و رضایت بود که رضایت‌ها بیشتر به روند تغییر و تحول شخصیت‌ها و روند بهبود در روابط بین آدم‌ها و به ویژه یلدا و یحیی بود و وجود راوی در سریال هم یک مقدار برایشان تازگی داشت و غریب بود.

 محور «سرباز» خدمت بود

وی عنوان کرد: این سریال به طور عمده از حیث محتوا به دنبال تبیین مفهوم «خدمت» بود. می‌دانیم که «خدمت» یکی از اسامی مترادف دوره سربازی است. سعی کردیم سریال در این منظومه محتوایی باشد.این موضع همه چیز را تحت‌تاثیر قرار داد و قصه را شکل داد. بقیه موارد تابعی از آن بود.

این کارگردان در ادامه گفت: شکل‌گیری قصه «سرباز» مربوط به سال‌های 90 تا 92 است و هیچ نهاد نظامی هم پشت این کار نبود. ابتدا آقای مهران مهام و ایرج محمدی به من و حمید نعمت‌الله طرحی را پیشنهاد کردند. پای هیچ دستگاهی هم در میان نبود که سفارش بدهد.

وی افزود:آن طرح به سرانجام نرسید و بعد با آقای شفیعی آن را ادامه دادیم، شخصیت‌ها و مسیر داستان یک مقدار تغییر داشت. اما کلیات همین بود. تفاوتش این بود که دو  شخصیت اصلی داستان یعنی یحیی و یلدا  به هم نمی‌رسیدند و فرجام کار افتراق بود.

مقدم‌دوست تصریح کرد: سهم قرارگاه مهارت‌آموزی ستاد کل نیروهای مسلح در سریال سرباز به جلسات مشترکی که برگزار کردیم محدود می شد.این جلسات اشراف و آگاهی ما را نسبت به وضعیت خدمت سربازی بیشتر کرد. این سهمِ تأثیر آن دستگاه نظامی بود.

 جنس جذابیت «سرباز» متفاوت بود

کارگردان سریال «سرباز» در پاسخ به نقد خبرنگار خبرگزاری آنا که کمبود دو عنصر «جذابیت» و «ریتم کند» را از ضعف‌های این سریال دانسته بود گفت: اول باید ببینیم مؤلفه‌های جذابیت چیست؟ گاهی کارهایی ساخته می‌شود و می‌گوییم موفق شده، بعد مؤلفه‌های جذابیت آن کار را استخراج می‌کنیم تا به یک معیار برسیم در حالی این کشف مؤلفه‌های جذابیت مربوط به «همان کار» است. ریتم تند شاید یکی از مؤلفه‌های جذابیت اثر  باشد. همیشه قرار نیست ریتم یک اثر تلویزیونی یا سینمایی تند باشد. ریتم سرباز، کُند نبود بلکه بطئی بود. بستگی دارد به کاری که انجام می‌دهیم.

وی افزود: مؤلفه بعدی، رابطه تماشاچی با شخصیت‌هاست. معمولاً سریال‌های ماندگار را با شخصیت‌های آن به یاد می‌آورند. در بازخوردهایی که در این مدت دیدم، خیلی‌ها سریال سرباز را با یحیی و یلدا و ارتباط آنها دنبال می‌کردند. مغناطیس شخصیت در سرباز به اندازه کافی مؤثر بود.

مقدم‌دوست گفت: عنصر بعدی جذابیت، روحیه خدمت است. مخاطب از اینکه شخصیت‌ها دنبال کمک به هم هستند استقبال می‌کند. این روحیه پهلوانی و خدمت به هم‌نوع، جذاب است. ما درباره عناصر متفاوت و جدیدی از جذابیت صحبت می‌کنیم. نمایش روند تغییر هم یک جذابیت است، البته به‌گونه‌ای که تماشاگر بپذیرد.

مقدم‌دوست اظهار کرد: در نهایت باید به عنصر «روان‌شناسی» اشاره کنم. در بازار فرهنگی این روزهای ما، کتاب‌های روان‌شناسی مشتری فراوانی دارند. روان‌شناسی موفقیت، روان‌شناسی ارتباطات، ارتقای شخصیت، چگونه مهربان باشیم و ... پس ظرفیت و تقاضا وجود دارد. در حوزه کتاب این امر خیلی پررنگ است. در فضای سینما هم یک مقدار از این عنصر بهره گرفته‌ایم اما در سریال همچنان نیاز به کارهای جدید داریم.

وی افزود: سریال سرباز در زمره «آثار انگیزشی» قرار می‌گیرد. در این سریال، شخصیت شرور به صورت مطلق نداریم. همه شخصیت‌ها در این کار ارتقای روحی و اجتماعی پیدا کرده‌اند. بنابراین در سریال سرباز از عناصر جذابیت جدیدی استفاده کردیم.

شرایط پادگان‌ها را می‌شناختیم

وی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار خبرگزاری آنا درباره اینکه آنچه به عنوان خدمت سربازی در این سریال ارائه شد نسبتی با واقعیت ندارد، گفت: ما باید تعریفی از واقعیت داشته باشیم. آنچه ما نشان دادیم دقیقاً مواردی است که در تحقیقات میدانی خود در پادگان‌ها دیدیم.

این کارگردان سینما و تلویزیون اظهار کرد: انتقاداتی به ما وارد بود از جمله اینکه در فضای مجازی خواندم که گفته بودند ما آسایشگاه سربازی نداریم که گل و فضای سبز داشته باشد در حالی که لوکیشن آسایشگاه واقعی بود یا در دوره آموزشی سربازها را روی زمین می‌نشانند نه صندلی تاشو یا اینکه می‌گویند برای استقبال از سربازان جدیدالورود مراسم خاصی برگزار نمی‌شود و اینکه ما نشان دادیم به سربازان شربت و شیرینی می‌دهند، اغراق شده است.

 مقدم‌دوست در ادامه افزود: ما این موارد را خودمان از نزدیک دیدیم. پس وقتی چیزی را ندیده‌ایم دلیل بر نبودن نیست. شاید بگویید استثناست، اما موضوع این است که همین موارد محدود هم از حقوق سربازان است که به دلایل مختلف اجرایی نمی‌شود. اتفاقاً ما به دنبال این بودیم که این موارد را به صورت مطالبه دربیاوریم.

جوانان حقوق خود در خدمت سربازی را مطالبه کنند

وی گفت: ما در سریال سرباز از زبان پدری صحبت می‌کردیم که پسرش در آستانه رفتن به خدمت سربازی است. بنابراین سعی کردیم با نشان دادن وجوه کمتر دیده شده از خدمت سربازی، انگیزه را در جوانان تقویت کنیم. شما در رسانه‌ها توقع دارید درد و دل کنیم و کمبودها را بگوییم، من این را درک می‌کنم. من در سطح اشاره به این کمبودها در سریال پرداخته‌ام اما نمی‌خواستم مثل آثار دیگر فقط به کمبودها بپردازم. در قوانین نظام وظیفه مقرراتی وجود دارد که دوره سربازی را برای یک سرباز با خوشایندسازی و احترام همراه می‌سازد. ما باید جامعه را نسبت به این قوانین آگاه کرده و آن را به یک مطالبه تبدیل کنیم.

کارگردان سریال «سرباز» در ادامه افزود: جوانی که سربازی نرفته، باید این موارد را مطالبه کند. چرا میزان تنبیه دانش‌آموزان در مدارس این‌قدر کم شده. چون خانواده‌ها آگاه شده و مطالبه‌گر شده‌اند. تمرکز ما روی یحیی بود. او شخصیتی است که در طول سریال رفته‌رفته اجتماعی می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا اغلب شخصیت‌های سریال به صورت کامل به  مخاطبان معرفی نشدند نیز گفت: ما در فیلمنامه‌نویسی دو مرحله داریم؛ شخصیت‌شناسی و شخصیت‌پردازی. شخصیت‌شناسی مرحله کسب اطلاعات است. شخصیت‌پردازی مرحله‌ای است که در آن این داده‌ها را پردازش و نصب می‌کنیم. هر چیزی که لازم است را سر جای خودش می‌گذاریم. لازم نبود همه شخصیت‌ها را کامل معرفی کنیم. ما اطلاعاتی را نصب می‌کنیم که لازم باشد و به عمق آن شخصیت کمک کند.

وی افزود: متأسفانه در فضای نقد «ادعای بدون استدلال» زیاد دیده می‌شود. نظرها همه محترم است اما آن نظری که استدلال داشته باشد به نقد تبدیل می‌شود. روند برقراری ارتباط مخاطب با سریال سرباز یک روند ویژه بود. من هم کاملاً قبول دارم که در ابتدا مخاطب با سریال غریبگی می‌کرد اما وقتی زمان گذشت، با آن انس و الفت پیدا کردند.من در سریال سرباز روی صبوری مخاطب حساب باز کردم. باید تنوع در سریال‌سازی مطالبه مخاطب باشد.

 مقدم‌دوست عنوان کرد: اصراری نداشتیم که از شیوه پیامک در کادر استفاده کنیم اما این واقعیتی از زندگی ماست. در قسمت‌های اول سریال بسیار کم بود. در قسمت‌های بعدی بیشتر شد و در قسمت‌هایی یلدا و یحیی رسماً برای هم نامه می‌نوشتند. تمهیدات زیادی را اندیشیدیم که این پیامک‌ها برای مخاطب خوانا باشد. اینها چیز تازه و بی‌سابقه‌ای نیست. افزایش میزان استفاده از این شیوه تابعی از روابط میان یحیی و یلدا بود.

کارگردان سریال «سرباز» با تأکید بر این کهتنوع لوکیشن برای من مهم بود افزود:دوست نداشتم سریالی بسازم که فقط کلوزآپ بازیگران بوده  و از نظر بصری متکی به پرتره آنان باشد.

 با «سرباز» عادت مخاطب را به هم زدیم

تهیه‌کننده سریال «سرباز» نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: سریال «سرباز» به لحاظ فرم خیلی از سریال‌هایی دیگر تلویزیون تبعیت نمی‌کرد. وقتی مخاطب را به یک نوع روایت عادت می‌دهیم تغییر آن روایت سخت بود. مردم هر چه جلوتر می‌آمدند هم فرم را بیشتر درک کرده بودند و هم با محتوا ارتباط برقرار کردند.

محمدرضا شفیعی اظهار کرد: قرار نبود با سریال «سرباز» همان مخاطبی که سریال‌های دیگر را می‌بینند جذب کنیم. این سریال برای مخاطبی که لزوماً مخاطب همیشگی کارهای دیگر تلویزیون نیستند، ساخته شد. جالب است خیلی از مخاطبانی که امروز با من تماس گرفتند توقع داشتند که یحیی در آخر داستان شهید می‌شود که آقای مقدم دوست دنبال این موضوع نبودند.

وی افزود: ما در سریال‌های ماه رمضان سال‌هاست مخاطب را با یک ریتم و ساختار و داستان خاص عادت داده‌ایم اما در سرباز یک کار خارج از ریتم داریم. بنابراین مخاطب در روزهای نخست حق داشت که غافلگیر شود. من با پخش این سریال در ماه مبارک رمضان 100 درصد مخالف بودم در حالی که به عنوان تهیه‌کننده باید از چنین تصمیمی استقبال می‌کردم. نظر من این بود که ریتم سریال سرباز با سریال‌های سال‌های گذشته در ماه رمضان متفاوت است و ممکن است مخاطب احساس کم‌فروشی کند اما مدیران توجیهات خاص خود را داشتند و ما هم تابع بودیم.

شفیعی تصریح کرد: سرباز، سریال «مسابقه» نیست. ساخت سریال برای مسابقه معیارهای خاص خود را دارد. یعنی نظرات مردم و میزان مخاطبان تأثیرگذار است. سرباز با این معیارها ساخته نشد. در حالی که سریالی مثل برادرجان که سال گذشته با تهیه‌کنندگی من روی آنتن رفت، خصلت‌هایی که مخاطب را جذب می‌کرد را در خود داشت.

وی افزود: این سریال برای ارزش‌گذاری مخاطبان ساخته نشده. ما می‌خواستیم سریالی بسازیم که مخاطب از آن جنس تا حالا ندیده است. سرباز حتماً باید در شبکه سه پخش می‌شد چون موضوعش سربازی و ارتباط انسان‌ها و زندگی زناشویی بود. برای سکانس به سکانس این فیلم فکر شده است. ما در کنار گفتن از کمبودها باید به فکر ساختن باشیم. سرباز ساخته شد تا سربازان را از حقوق خودشان مطلع ساخته و مطالبه ایجاد کند.

 «شهاب»؛ شخصیتی که از من دور بود

علی عامل‌هاشمی بازیگر نقش «شهاب» پسردایی یحیی در سریال «سرباز» نیز درباره حضور خود در این سریال گفت: شخصیتی که من در سرباز ایفا کردم از شخصیت خودم بسیار متفاوت است. شهاب یک فرد ترسو با اعتماد به نفس پایین و تا اندازه‌ای تلخ است. این ویژگی‌ها از من به دور است. من آدم بذله‌گویی هستم و اعتماد به نفس بالایی دارم. نمی‌دانم در ایفای این نقش چقدر موفق بودم اما برای خودم خیلی جذاب بود چون شخصیتی بود که از صفر تا صد آن را ساختم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا با توجه به شباهت ظاهری از شبیهشدن بازیهایش به هدایت هاشمی نگران نیست گفت:  من و برادرم هدایت هاشمی از نظر ظاهری شبیه هستیم. بالاخره از لحاظ رفتاری هم چیزهایی شبیه به هم است چون ذاتی است. هدایت 12 سال از من بزرگ‌تر است و زودتر از من وارد این عرصه شده اما هر دو درس بازیگری خوانده‌ایم. هدایت برای من حکم استاد را دارد اما نگرش ما به بازیگری فرق دارد. بازی تیپیکال من در سال‌های دور از خانه با نقش تیپیکال «اوس موسی» متفاوت است.

 جواد خواجوی یکی دیگر از بازیگران سریال «سرباز» نیز درباره حضور خود در این سریال گفت: برای نقش غلامرضا چالش خاصی نداشتم این شخصیت را دوست داشتم چون رفتارها و ویژگی‌هایش خیلی شبیه خودم بود. لهجه‌اش هم که لهجه اصلی خودم بود. غلامرضا جوانی بود که دوست داشت آدم‌ها را خوشحال و در کنار هم ببیند، همه با هم دوست باشند و تلخی و دل‌آزردگی نباشد. با هادی مقدم‌دوست ارتباط خوبی داشتم و همین باعث شد با این شخصیت احساس نزدیکی کنم.

انتهای پیام/4104/