تعالی علوم انسانی دارای بومی‌سازی و حِکمی‌سازی است/ مهم‌ترین مبنای علوم انسانی، پزشکی و مهندسی انسان‌شناسی است

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه در اولین جلسه کارگاه آموزشی طرح مشکات ویژه استادان دانشگاه‌ آزاد اسلامی واحد تهران شمال که صبح امروز در این واحد دانشگاهی برگزار شد، اظهار کرد: انسان‌شناسی موضوعی بسیار مبنایی از گذشته تا به حال بوده و می‌توان گفت که فلسفه سقراط، بیشتر درباره فلسفه انسان‌شناسی است.

وی افزود: همچنین فیثاغورس که قبل از زمان سقراط بوده، موضوع انسان‌شناسی را تبیین کرد، از قرن ۵ تا ۱۵ میلادی فیلسوفان بزرگی به انسان‌شناسی پرداخته‌اند که دکارت یکی از آنان است. همچنین کانت از فیلسوفان آلمانی‌ای است که مهم‌ترین مباحث او مربوط به انسان‌شناسی است.

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: مهم‌ترین مبنای علوم انسانی، علوم طبیعی، علوم پزشکی و علوم مهندسیِ انسان‌شناسی است. در فیزیک کوانتومی درباره حقیقت کوانتوم چهار تفسیر وجود دارد و درباره اصل عدم قطعیت برخی تفسیر معرفت‌شناختی دارند که به دو گروه تقسیم می‌شوند.

خسروپناه ادامه داد: اولین متفکر اسلامی پیامبر اکرم(ص) بود. فارابی، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، شیخ بهایی، علامه طباطبایی، آیت‌الله جوادی آملی و... از جمله فیسوفان مسلمانی هستند که به‌خوبی فلسفه انسان‌شناسی را تبیین کرده‌اند. به اساتید دانشگاه توصیه می‌کنم که کشکول شیخ بهایی را بخوانید که جامعة المعارف است که مباحث انسان‌شناسی در آن به خوبی وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: انسان‌شناسی دارای چند گرایش است‌ که یکی از این گرایش‌ها «تجربی و عقلی» است. همچنین یکی دیگر از گرایش‌ها «استدلالی» است و فیلسوفان از بدیهیات کمک می‌گیرند تا به انسان‌شناسی برسند و به آن علم‌النفس می‌گویند. غربی‌ها از این گرایش به فلسفه ذهن نام می‌‌برند اما بنده این گرایش را فلسفه نفس می‌دانم. یکی دیگر از گرایش‌های انسان‌شناسی، «عرفانی و شهودی» است و کار انسان‌شناسیِ عرفانی این است که انسان چگونه سلوک را طی کند تا به اسمای الهی مانند علیم، رحیم و... برسد. «انسان‌شناسیِ دینی» یکی دیگر از گرایش‌های انسان‌شناسی است و به غیر از عقل، از قرآن و روایات نیز برای تبیین انسان‌شناسی استفاده می‌کند.

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی گفت: از قرن ۱۹ میلادی که علوم انسانی تجربی و عقلی شکل گرفت، مکاتب مختلفی وجود دارد. ما بیشتر در حوزه علوم انسانی مقلد و مترجم هستیم و باید در علوم انسانی به تعالی برسیم که در دانشگاه آزاد اسلامی در این راستا کار خود را آغاز کرده‌ایم و می‌توان گفت که تعالی علوم انسانی دارای سه مولفه روزآمدی، بومی‌سازی و حِکمی‌سازی است و به‌طور جدی در حال فعالیت در این زمینه هستیم.

خسروپناه عنوان کرد: انسان دارای چند بحث بوده که یکی از آن‌ها «ساحت‌های» انسان است. بحث دیگر، «نیازهاست» و بحث دیگر «افعال و دستاوردهای فردی و اجتماعی» انسان‌هاست. در واقع فلسفه، عرفان و علم به خصوص روانشناسی به نیازهای انسان می‌پردازد. از وقتی می‌گوییم انسان از منظر اسلام، منظور منابع اسلامی مانند قرآن و روایات و علومی مانند فلسفه اسلامی و عرفان اسلامی بوده که از اسلام گرفته شده است؛ ساحت‌های انسانی در واقع قوا و نیروهای درونی انسان است. کار شهوت این است که منافع را جذب می‌کند، انسان وقتی تشنه است آب می‌خورد و وقتی گرسنه است غذا می‌خورد، معمولا در جامعه به بُعد جنسیِ شهوت نگاه می‌شود درصورتی که انواع شهوت وجود دارد. غضب هم موضوعی است که در ساحت‌های انسان به آن اشاره می‌شود.

وی ادامه داد: عقل، نیروی ادراکی انسان است و می‌تواند با شهوت مقابله کند. عقل شامل تجربه و استدلال است. همچنین قلب ادراک اسرار جهان است و حقایق عالم ملکوت و جبروت را با سیر و سلوک می‌تواند درک کند و یکی دیگر از ساحت‌های انسان است.

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی گفت: دشمنان اسلام که ویروس می‌سازند، بمب شیمیایی و سلاح میکروبی درست می‌کنند، با شهوت و غضب ساخته نشده بلکه با عقل درست شده و عقل آنان در خدمت شهوت و غضب قرار گرفته است. درصورتی که شهوت و غضب باید در خدمت عقل قرار بگیرد؛ اشخاصی که جوجه‌کُشی راه نمی‌اندازند که مرغ گران شود به دلیل این است که سود بیشتری نصیب آنان شود و در واقع عقل آن‌ها در خدمت شهوت قرار گرفته است.
خسروپناه بیان کرد: عقل استدلال‌گر با به‌کارگیری عقل در حل مسائل جامعه و عقلانیت ابزاری تفاوت دارد. مدرنیته به دنبال آباد کردن فقط دنیاست و می‌خواهد بهشت را بر زمین بسازد غافل از آنکه عقل مستقل با سکولاریزم و اصالت دنیا پیوند خورده است. عقل مستقل، چیز خوبی است اما این عقل اسیر شهوت و غضب می‌شود لذا به وحی الهی نیاز است تا انسان اسیر شهوت و غضب نشود. وحی نیامده است که جای تعقل را تنگ کند بلکه آمده که بگوید مراقب عقل هستم تا اسیر شهوت نشود. اگر عقل در خدمت شهوت و غضب باشد به کشتار و خونریزی و ظلم کردن می‌انجامد و فرق نمی‌کند که این عقل در انسان مسلمان و مسیحی باشد یا کافر.
تبیین ۶ عالم انسان؛ هزار سال قبل از اینکه انسان به دنیا بیاید روح او به‌وجود آمده است
وی عنوان کرد: موضوع عالم مهم است، انسان در ۶ عالم وجود داشته است و روایات مختلفی در این زمینه دیده‌ام و بر روی این موضوع تمرکز داشته‌ام. همه اعتقاد داریم که انسان در عالم طبیعت، برزخ و قیامت وجود دارد. ما انسان‌ها عالم‌های ارواح، طینت و ذر را طی کرده‌ایم و به عالم طبیعت آمده‌ایم. ارواح ما قبل از دنیا، خلق و آفریده شد. در روایت داریم که «خلق الارواح قبل اجسادهم بالالف عام»، یعنی هزار سال قبل از اینکه به دنیا بیاییم، روح ما به وجود آمده است. ارواح در عالم ملکوت عقل داشتند و خداوند این ارواح را مشمول امر و نهی‌ها و تکالیفی قرار داده و توصیه‌هایی کرده است. این ارواح اختیار و اراده دارند و برخی ایمان داشتند و برخی نداشتند و این نشان می‌دهد که مقوله ایمان و کفر قبل از دنیا در عوالم دیگر وجود داشته است.
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی افزود: پس از ارواح، خدای متعال طینت ما را آفرید. طینت عبارت است از سرشتی که در گِل ما، آفریده شده است. «هو الذی خلقکم من طین، و بدا خلق الانسان من طین، انی خالق بشر من طین» از آیاتی است که به آغاز آفرینش انسان از طین اشاره دارد. طینت از گِل گرفته شده و خداوند در گِل آدم، گِل همه نسل و ذریه او را در آن قرار داده و طینت همه انسان‌ها از اول تا آخر در گِل آدم بوده است که برخی شیرین و بعضی دیگر شور است. خداوند در عالم ذر، ذرات بین طین انسان را از شخص رها می‌کند.
خسروپناه ادامه داد: اولین عالمِ «ارواح» است، دومین عالمِ «طینت» و سومین عالمِ «ذر» است‌. پس از این عوالم نوبت به چهارمین عالم، «طبیعت و دنیا» می‌رسد. اگر انسان با لقمه حرام نطفه را شکل دهد، فکر، اندیشه و... روی جسم فرزند اثر می‌گذارد. وقتی گفته می‌شود آدم شقی در شکم مادر، شقی بوده است منظور عوالم قبل از دنیا بوده و ممکن است آن شخص شقی، از نطفه ناپاک به وجود آمده باشد.
وی خاطرنشان کرد: مرحوم آیت‌الله بهجت در دوران کودکی، شهود برای او به وجود آمد چراکه این مسئله به عوالم قبلی او اشاره دارد. انسان از قدرت اختیار و عقل برخوردار است و وحی به انسان کمک می‌کند که در مسیر خدایی قرار بگیرد. عالم برزخ، عالم تکامل است ولی عالم فعل ارادی نیست. در عالم برزخ عده‌ای به خداوند می‌گویند اجازه بدهید به دنیا برگردیم تا کار خوب انجام دهیم اما نمی‌توانند.
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: توجه به مادر خیلی مهم است و آثار خدمت به مردم در برزخ برای ما آشکار خواهد شد. به شما اساتید دانشگاه توصیه می‌کنم که اگر پدر و مادرتان زنده است پای مادر و پیشانی پدر را ببوسید که آثار و برکات فراوانی برای شما خواهد داشت.
خسروپناه عنوان کرد: آیه «نفخت فیه من روحی» یعنی اینکه خداوند، مخلوقی به نام روح دارد و ترکیب روح و بدن در قرآن، به «نفس» تعبیر می‌شود. انواع نفس‌ها را خوب است که بدانید. «اماره، مسوَّله، ملهمه، لوّامه، مطمئنه، راضیه و مرضیه» از جمله مراتب نفس است؛ این مباحثی که در جلسه کارگاه آموزشی طرح مشکات گفتم، مربوط به انسان‌شناسی بود که مهم است و باید یک استاد دانشگاه این مطالب را بداند.

دانشجویان رشته‌های مختلف باید دوره انسان‌شناسی علمی و فلسفی را بگذرانند
وی عنوان کرد: عالِم باید اهل تفکر و اندیشه باشد. در آیات قرآن عبارت‌های «تفکرون، تعقلون و یعلمون» وجود دارد که به موضوع تفکر و تعقل کردن اشاره دارد. اگر عالِمی، دارای علم نافع و کاربردی برای رفع نیاز انسان باشد به آن حکیم می‌گویند. بنده ساعت‌ها در آیات و روایات فکر کردم و به آیاتی برخوردم که به تفکر کردن توجه ویژه‌ای می‌کند و آیات سوره روم برای من جالب و پرمغز بود. اگر کسی نظریه‌پرداز نباشد از دیدگاه قرآن کریم، عالِم نیست. نتیجه حکمت، خیر کثیر است و باید تلاش کنیم که خود را به این جایگاه برسانیم.
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم شاهد تحول در ذهن و رفتار جامعه باشیم، باید کار را از آموزش و پرورش شروع کرد و معلمان در این زمینه نقش پررنگی دارند. دانشجویان رشته‌های مختلف باید دوره انسان‌شناسی علمی، فلسفی، عرفانی و دینی را مثلا در دو واحد بگذرانند و در این حوزه نیازمند تحول هستیم. پیشنهاد بنده این است که برای دانشجویان، عوالم بعد از دنیا یاد داده شود و لزومی به گفتن سه عالم قبلی به آنان وجود ندارد.
انتهای پیام/۴۱۱۸/