جای خالی آثار ماندگاری که از ترکیب نمایش و رسانه تولید می‌شدند/ دوره طلایی تله‌تئاترها تکرار خواهد شد؟

به‌گزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، در سال‌های دهه شصت و هفتاد یکی از گونه‌‌های پرمخاطب تلویزیون در حوزه هنرهای نمایشی «تله تئاتر» بود. در این سال‌ها و درحالی‌که شبکه‌های تلویزیونی به دو و بعدها نهایتاً به پنج شبکه محدود بودند، شاهد تولید و پخش مجموعه‌های نمایشی در این قالب بودیم. آثاری که دارای ارزش‌های هنری و محتوایی قابل‌توجهی بودند. این تله‌تئاترها اغلب با حضور بازیگران فعال و نام‌آشنای هنر نمایش در آن سال‌ها و با کارگردانی  چهره‌های شناخته‌شده تولید می‌شدند.

تله‌تئاتر و بینندگانی از دو طیف تئاتر و تلویزیون

با توجه به این ویژگی، تله‌تئاترها هم در جلب نظر مخاطبان حرفه‌ای تئاتر موفق بودند و هم بینندگان عام تلویزیونی را با رگه‌هایی از ظرایف و ظرفیت‌های تئاتر آشنا می‌کردند. حتی می‌توان گفت گاهی جرقه اولیه علاقه به هنرهای نمایشی برای بسیاری از تماشاگران تئاتری و حتی هنرمندان این عرصه،  تماشای همین تله‌تئاترها در تلویزیون بود. 

تله‌تئاترهایی همچو «دکتر فاستوس»، «مرغابی و مه»، «خانه سالمندان»، «تله موش»، «فیزیکدان‌ها»، «قطار ارواح»، «خانه عروسک»، «چراغ گاز»، «تاجر ونیزی»، «کلانتر خوش‌قلب»، «معمای یک قتل»، «شاهدی برای بازپرسی»، «پرده عجایب»، «نکراسوف»، «نیمکت» و ده‌ها اثر دیگر نمونه‌هایی هستند که با نقش‌آفرینی بازیگران نام‌آشنا و کاربلد و البته با استفاده از کارگردانی درست و نمایشنامه‌های درجه یک تولید شدند. در این سال‌ها کارگردانانی همچون مسعود فروتن، رضا کرم‌رضایی، رکن الدین خسروی، حسن فتحی، محمد رحمانیان، هرمز هدایت ، تاجبخش فنائیان و... از جمله چهره‌های مؤثر در ارتقای تله‌تئاتر بودند.

اما این روند تقریباً از نیمه دهه هشتاد رو به ضعف نهاد. به موازات پرررنگ‌شدن برخی ژانرهای دیگر تلویزیون همچون فیلم‌های تلویزیونی، مینی‌سریال‌ها، برنامه‌های ترکیبی و گفتگومحور یا مسابقات رنگارنگ با مجریانی شناخته‌شده، شاهد افول ستاره بخت تله‌تئاترها در این سال‌ها بودیم. شبکه‌های تلویزیونی زمان بسیار کمی را برای پخش تله تئاترها در نظر گرفتند و کارگردان‌های مطرح تئاتر هم اقبالی به فعالیت در تلویزیون نشان ندادند.

 سابقه طولانی تله‌تئاتر در ایران و جهان

نمایش‌های تلویزیونی در دنیا قدمت زیادی دارند. 92 سال پیش در سال در سال 1928 در آمریکا اولین تله‌تئاتر به‌نام «فرستاده ملکه» نوشته «جان هارتلی مانر» به روی آنتن رفت. همچون بسیاری از آثاری که در سال‌های بعد تولید شد، این تله‌تئاتر هم دو کارگردان هنری و تلویزیونی داشت.

در ایران و از همان نخستین روزهای تأسیس تلویزیون در سال 1337 پخش تله‌تئاتر به صورت نمایش‌های زنده موردتوجه هنرمندانی قرار گرفت که تئاتر را به عنوان هنر نمایشی پرطرفدار در آن سال‌ها به تلویزیون آوردند.

 6 گروه تئاتری به سرپرستی آقایان عباس جوانمرد، عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جعفر والی، موحد دیلمقانی و رکن‌الدین خسروی مشغول فعالیت شدند. ”مارگریت» به کارگردانی عباس جوانمرد بنیان گذار گروه ”هنر ملی» اولین اثری بود که در این قالب روی آنتن رفت.

همچنین نمایش تلویزیونی ”عزاداران بیل» نوشته غلامحسین ساعدی نیز با ایفای نقش زنده‌یاد عزت‌الله انتظامی در نقش ”مشدی حسن» نیز در همین دوره پخش شد و یک دهه بعد نیز در قالب فیلم سینمایی «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی روی پرده رفت.

تئاتر و تلویزیون؛ امکان ترکیب یا همزیستی

از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که ضعف این گونه تلویزیونی به این موضوع باز می‌گردد که تله‌تئاتر هنوز تعریف قابل‌اجماعی نیافته و منتقدان و هنرمندان تئاتر هنوز بر سر تعریف واحدی از تله‌تئاتر اختلاف نظر دارند. 

بدیهی است که قدمت تلویزیون به‌عنوان یک رسانه با تئاتر که ریشه‌هایی باستانی دارد، قابل مقایسه نیست. از سوی دیگر، جنبه‌های هنری تئاتر بسیار بیشتر و پررنگ‌تر از جنبه‌های رسانه‌ای آن است. میزانسن و درام در تئاتر معنای روشنی دارد و به تعریف مشخصی رسیده است؛ اما با هر دیدگاهی که به تلویزیون بنگریم، آن را در نهایت یک رسانه خواهیم یافت که حاصل پیشرفت‌های فناورانه است.

از طرف دیگر عدم شناخت مدیران از طیف مخاطبان تله‌تئاتر و همپوشانی آن با تماشاگران تئاتر باعث شده تا آثار تولیدی در این حوزه در یک دهه گذشته از حیث کیفیت روندی نزولی پیدا کنند.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا در پی آن است تا در قالب یک پرونده مستقل دلایل ضعف تولیدات نمایشی در قالب تله‌تئاتر در سال‌های اخیر را بررسی کرده و در حد امکان راهکارهایی را برای بهبود این وضعیت ارائه نماید و در این مسیر علاوه بر صحبت با هنرمندان و کارگردانان این ژانر تلویزیونی پای صحبت کارشناسان هنر و رسانه و مدیران فرهنگی نیز خواهیم نشست.

انتهای پیام/4104/پ