«وزیر ذوالمعالی» شاعر لطیف‌طبع لطیفه‌گو

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوسعد منصور بن حسین، معروف به «وزیر ذوالمعالی» و «زین الکُفاة»، نویسنده، شاعر و دولتمرد امامی‌مذهب قرن چهارم و پنجم هجری قمری است.

منصور بن حسین اهل ولایت «آبه» بود و به همین سبب به «آبی» مشهور شد. از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. از زندگی او نیز آگاهی کمی داریم. منصور بن حسین در جوانی شاگرد شیخ صدوق (متوفی 381ق) بود و از او حدیث روایت کرده است. همچنین با صاحب بن عبّاد (متوفی 385ق) نیز رابطه دوستانه داشته و دو بیت مطایبه‌آمیز از صاحب، خطاب به آبی در دست است.

مدتی هم وزیر حاکم دیلمیان، مجدالدوله رستم بن فخرالدوله بود. البته مورخان از چگونگی و دوره وزارت وی سخنی به میان نیاورده‌اند. با استناد به قصیده‌ای که از او به جا مانده می‌توان دریافت چندی در فیروزکوه مستقر بوده و آنجا را «مقر عزّ و ارتقای» خود نامیده است.

نویسندگان شیعی آبی را فقیه و محدث دانسته‌اند. افزون بر این، وی شعر نیز می‌سرود و اشعارش بیشتر در قالب لطیفه است. برادر منصور بن حسین آبی، ابومنصور محمد بن حسین آبی، نیز ادیب و دانشمند و وزیر ملوک طبرستان بوده است اما متأسفانه از زندگی و آثار احتمالی او اطلاعی در دست نیست.

سال مرگ منصور بن حسین آبی را برخی مورخان 421 تا 422ق و برخی دیگر، به گمان قوی‌تر، سال 432ق ذکر کرده‌اند.

یگانه اثری که از آبی باقی مانده کتابی است به نام نُزهة‌الادب که در موضوع ادب و نُکَت نوشته شده است. این کتاب گویا مفصل بوده و بعدها خود آبی آن را در هفت جلد خلاصه کرده است و آن خلاصه را نثرالدُّرر (و نفائس الجوهر) فی المحاضرات نامیده است.

نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره 4416 نگه‌داری می‌شود. این کتاب شامل چها رفصل است. فصل اول آن پنج باب دارد: 1. آیاتی متشابه و متشاکل از قرآن؛ 2. سخنانی کوتاه و فصیح از پیامبر؛‌3. نکته‌هایی از سخنان امیرالمؤمنین؛ 4. سخنانی از امامان یازده‌گانه پس از حضرت علی؛ 5. نکته‌هایی از سخنان بزرگان بنی‌هاشم. فصل دوم 10 باب، فصل سوم 20 باب و فصل چهارم 11 باب دارد.

در برخی منابع کتاب دیگری به وی نسبت داده‌اند به نام تاریخ الرّی که نسخه‌ای از آن در دست نیست. فقط یاقوت در معجم الادباء در حدود 10 صفحه از آن را شامل نکته‌های ظریفی درباره زندگی صاحب بن عبّاد نقل کرده است.

 انتهای پیام/4104/