«ناصر بجه‌ای» غزل‌سرای هم‌عصر سعدی

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ناصرالدین بَجه‌ای، مشهور به «ناصرالدین شیرازی» و «ناصر بجه‌ای» و متخلص به «ناصر»، شاعر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری قمری است.

از سال ولادت او آگاهی نداریم. اصل او را از «بَجه»، دهی از قصبات رامجرد میان فارس و اصفهان، نوشته‌اند و چون در شیراز سکونت داشت به «شیرازی» شهرت یافت.

ناصر بجه‌ای از معاصران سعدی بوده و حدود 30 یا 40 سال آخر عمر سعدی را درک کرده است، بنابراین دوران حیاتش مصادف بوده با اواخر عهد اتابکان سُلغُری فارس و بعد از آنان با دوران حکومت حکام مغولی بر آن سامان.

با آنکه ناصر از شاعران مشهور عهد خود بوده و دیوانش در قرن هشتم و نهم شهرت داشته و منتخباتی از اشعارش در سفاین اشعار و جُنگ‌ها نقل شده، آگاهی ما از احوال او اندک است. قدیم‌ترین مأخذی که در آن از او یاد شده تاریخ گزیده، اثر حمدالله مستوفی است که آورده است: «ناصر بجه‌ای، بجه دهی است از ولایت رامجرد فارس و او معاصر شیخ سعدی شیرازی بود، اشعار نیک دارد».

امین احمد رازی در هفت اقلیم او را معاصر سعدی دانسته و از طرفی مدعی شده که «وی از منتسبان اتابک مظفرالدین زنگی بوده« در حالی که اتابک مظفرالدین زنگی بن مودود از 558 تا 571ق بر فارس حکومت می‌کرده، که این زمان پیش از تولد سعدی و ناصر بجه‌ای است. امین احمد درباره ناصر بجه‌ای گفته است: «شعر کم از وی شهرت گرفته ... و شعرش حد متوسط بوده است».

در تذکره صحف ابراهیم (ذیل حرف نون) با تفصیل بیشتری از ناصر بجه‌ای سخن گفته شده است:

«ناصرالدین بجه‌ای معاصر شیخ مصلح‌الدین سعدی است. از فنون علوم بهره تمام داشته و با وجود کمالات ظاهری درویشی اختیار نموده، در فقر و تجرید از بلندنامان شد و در طریق شاعری به مذاق تصوّف بیانی فصیح دارد. گویند در ابتدای حال که در شیراز به کسب علوم اشتغال داشت بر طبیب‌پسری منصور نام، عاشق گردید و مدتی در این شغل به سر برد اما بعد از استکمال مرتبه عشق مجازی، در وسط جوانی به طریق صوفیه میل نمود. در علم تصوف و ضبط مسائل توحید چند رساله متین دارد. وفاتش در سال هفتصد و پانزده بوده و در شیراز به مصلی مدفون است».

اشعار پراکنده‌ای از ناصر بجه‌ای موجود است، از جمله یک غزل در هفت اقلیم؛ 9 غزل در مونس الاحرار؛ یک غزل و یک رباعی در مجموعه‌ای که شخصی به نام عبدالحی در حدود 820ق در ماردین گردآوری کرده است؛  در جُنگی که حاوی اشعار منتخب از شعرای معروف است نیز تعدادی از اشعار او دیده می‌شود.

اشعار ناصر، به ویژه غزل‌هایش، روان، ساده، لطیف و حاوی مضمون‌های دلپذیر است و لحن گفتارش بیشتر به شاعران پیش از قرن هفتم هجری، در شرق ایران شباهت دارد. در غزل‌های وی علاوه بر مضامین عشقی گاه به معانی عرفانی نیز برمی‌خوریم. برخی دیگر از غزلیاتش نیز در جواب غزل‌های مولوی سروده شده است.

انتهای پیام/4104/