موشکافی یک پدیده نامطلوب اجتماعی/ عامل گسترش بدبینی در جامعه چیست؟

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، ترویج بدبینی و بی‌اعتمادی، به‌طور غیرمستقیم و از طریق ارائه الگوهای رفتاری صورت می‌گیرد. از جمله نمودهای آن استفاده از انواع کاغذبازی‌های اداری و ارائه مدارک کتبی برای پرهیز از سوءاستفاده‌ها در جامعه است.

در چنین اجتماعی، احتیاط‌های بی‌مورد از یکسو و سوءاستفاده از فرصت‌ها از سوی دیگر، موجب می‌شوند بی‌اعتمادی در افراد تثبیت شود. به همین دلیل، در چنین اجتماعی افراد ارتباط خود را با دیگران براساس بی‌اعتمادی و احتیاط بیش‌ازحد پایه‌ریزی می‌کنند و یا از اعتماد دیگران سوءاستفاده می‌کنند.

به گفته محققان، مسئله بدبینی اجتماعی با توجه به ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی که در برمی‌گیرد، مسئله‌ای ملی تلقی می‌شود که ضروری است در پژوهش‌های گوناگون به آن پرداخته شود. افزایش نابرابری‌های اجتماعی و بی‌عدالتی‌ها و نابسامانی‌های اقتصادی که در سالیان اخیر افزایش نیز پیدا کرده است، نگرش بدبینانه را افزایش می‌دهد. یافته‌های پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان موج سوم، نشان داده است که فقط ۶.۵ درصد از پاسخگویان، در سطحی بالا از اوضاع اقتصادی رضایت دارند.

برای بررسی بیشتر این موضوع، محققانی از دانشگاه یزد اقدام به انجام پژوهشی کرده‌اند که در آن، به رابطه بین احساس بی‌عدالتی با بدبینی اجتماعی پرداخته شده و از آن به‌عنوان رنج مضاعف شهروندان یاد شده است.

این تحقیق با مشارکت ۳۸۵ نفر از شهروندان ۱۵ تا ۶۴ ساله شهر یزد انجام شده و برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز آن، از پرسشنامه‌های خاص استفاده شده است.

یافته‌های این پژوهش نشان داده‌اند که احساس عدالت اجتماعی در بین افراد با کسب نمره‌ای کمتر از ۲، بسیار پایین ارزیابی شده است و در مقابل، بدبینی اجتماعی در این افراد، با حدود ۷۰ درصد، میزان بالایی را نشان می‌دهد.

در رابطه با این نتایج، علیرضا افشانی، استاد و محقق جامعه‌شناسی دانشگاه یزد و دیگر همکار او در این تحقیق می‌گویند: «در پژوهش ما بین احساس عدالت اجتماعی و ابعاد آن یعنی عدالت توزیعی، عدالت مراوده‌ای و عدالت رویه‌ای با بدبینی اجتماعی، رابطه‌ای معکوس و معنادار وجود داشته است. این بدان معنی است که با کاهش احساس عدالت اجتماعی، بدبینی اجتماعی افزایش می‌یابد. این نتایج، بیانگر ضرورت توجه بیشتر به بحث عدالت اجتماعی جهت جلوگیری از گسترش بدبینی در اجتماع است».

آن‌ها معتقدند: «پنداشت، آگاهی و تجارب افراد در جوامع، از طرق مختلف از جمله رفتار و اعمال متصدیان جامعه و شرایط و موقعیت‌های حاکم در جامعه کسب می‌شود و این پنداشت منفی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و قضایی، نشان‌دهنده احساس نابرابری و بی‌عدالتی در این عرصه‌هاست که چه به‌صورت مستقیم و چه به‌صورت غیرمستقیم بر بدبینی اجتماعی اثرگذار است».

این یافته‌ها حکایت از آن دارند که مسئولان و برنامه‌ریزان فرهنگی و اجتماعی باید با برنامه‌ریزی دقیق و سنجیده، در جهت افزایش و تقویت احساس عدالت اجتماعی و کاهش احساس محرومیت، گام مؤثری در کاهش بدبینی اجتماعی بردارند.

به گفته افشانی و همکار وی، «این برنامه‌ریزی را می‌توان با نگاهی دوراندیشانه به وضعیت بدبینی اجتماعی در سطح ملی و اجرای تدبیری برای کاهش آن از طریق ایجاد و گسترش تشکل‌های مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد امکان‌پذیر کرد. همچنین باید با برنامه‌ریزی صحیح و دقیق جهت افزایش سطح رفاه و کیفیت زندگی تمامی اقشار جامعه و ایجاد موقعیت‌های اجتماعی مناسب نظیر اشتغال برای جوانان، رفع موانع ازدواج، افزایش حقوق بازنشسته‌ها و غیره، در افزایش احساس عدالت و کاهش بدبینی در سطح جامعه اقدام کرد».

این نتایج در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در دوفصل‌نامه «بررسی مسائل اجتماعی ایران» متعلق به دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران منتشر شده‌اند.

انتهای پیام/4118/