دولت فراگیر افغانستان به‌وسیله طالبان تشکیل می‌شود؟

گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، طالبان به‌تازگی مدل جدید حکمرانی خود بر افغانستان را اعلام و شورایی ۱۲ نفره تشکیل داد. در این شورا برخی از اعضای همسوی دولت سابق سکاندار وزارتخانه‌های مورد نظر خود شدند، زیرا طالبان معتقد است آن‌ها ظرفیت و انگیزه برای تشکیل دولتی قابل قبول از منظر جامعه جهانی دارند. گرچه این گروه تلاش می‌کند از منازعات فرقه‌ای دوری کند و دولتی که تشکیل می‌دهد فراگیر باشد، ولی ناظران داخلی افغانستان معتقدند چنین سیاستی می‌تواند زمینه‌ساز منازعات فرقه‌ای شود و شورای حاکم را با مشکل مقابله با جنبش ضد طالبان (ائتلاف شمال) به مرکزیت دره پنجشیر قرار دهد.

در این شورا ملاعبدالغنی برادر، ملامحمد یعقوب پسر ملامحمد عمر (سرکرده سابق طالبان) و خلیل‌ الرحمان حقانی نفوذ زیادی خواهند داشت و می‌خواهند شورا شامل احمد مسعود هم بشود، اما انجام آن بعید به نظر می‌آید، زیرا افغانستان تاکنون روش‌های حکومتداری مختلفی را تجربه کرده است و آنچه طالبان می‌خواهد پیاده کند، نمی‌تواند پاسخگوی نیاز افغان‌ها و تأمین‌کننده منافع کشورهای همسایه افغانستان باشد. گفت‌وگو و تشکیل حکومتی فراگیر از همه گروه‌های سیاسی فعال در افغانستان و همه قومیت‌ها مد نظر کشورهای منطقه ازجمله جمهوری اسلامی ایران است. چندی پیش دکتر علی‌اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل که میزبان هیئتی از طالبان بود بر این موضوع تأکید کرد و گفت که جمهوری اسلامی ایران از صلح و مردم افغانستان و حکومتی که مورد قبول همه مردم این کشور باشد، حمایت می‌کند.

موضوع مهم در تشکیل حکومت افغانستان به‌وسیله طالبان این است که طالب خواهان حکومت فراگیر هستند، آن را نیز بر زبان آورده‌اند و در عمل شورای ۱۲ نفره نیز تشکیل داده‌اند، اما اینکه ۱۲ نفر می‌توانند نمایندگی همه قومیت‌های افغانستان را برعهده داشته باشند، محل اختلاف است. طبعاً اگر شورا مورد پذیرش احزاب و اقوام مختلف قرار گیرد، می‌شود حکومتی باثبات مستقر کرد، اما اگر قرار باشد دیگران کنار گذاشته شوند و بخشی از جامعه را استثنا کند، نتیجه‌بخش نخواهد بود.

لزوم تعریف شفاف موضع طالبان

محمد عارفی، تحلیلگر افغان در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه آسیای گروه جهان خبرگزاری آنا گفت: مفهوم فراگیر در ادبیات طالبان چندان مشخص نیست و طبق ارزیابی‌هایی که در چند سال اخیر از فعالیت‌های این گروه برداشت می‌شود، می‌توان گفت فراگیر بر مبنای دو شاخص است؛ نخست، گروه های سیاسی شناخته شده که شامل احزاب و جریان‌های جهادی می‌شود و دوم، گروه‌های قومی. به نظر می آید حتی اگر خواست طالبان از تشکیل دولت فراگیر سیاسی باشد، باز رنگ و بافت قومی در افغانستان مورد توجه قرار می‌گیرد.

وی افزود: با توجه به تغییراتی که در طالبان و فعالیت‌هایشان به وجود آمده است، به‌طور دقیق نمی‌توان تعریف و مصداقی از فراگیر ارائه کرد و این موضوع مبهم است. در ملاقات‌های روزهای اخیر مقام‌های طالبان با شخصیت‌های افغان مصداق دولت فراگیر چه به لحاظ بافت و ساختار سیاسی و چه به لحاظ تنوع قومی رعایت نشده است، ولی مردم افغانستان همچنان امیدوارند اظهارات طالبان درباره تشکیل دولتی فراگیر رنگ واقعیت و عینی به خود بگیرد.

نباید فراموش کرد بسیاری از کشورهای منطقه ازجمله روسیه و ایران به رسمیت شناختن طالبان را به‌عنوان حاکمیت افغانستان منوط به مشاهده عملکرد این گروه در برخورد با مردم و در برابر وعده‌هایی می‌دانند که تاکنون داده‌اند؛ وعده‌هایی همچون برقراری ثبات در افغانستان، آسیب نرساندن به کنسولگریها، سفارتخانه‌ها و هیئت‌های دیپلماتیک، رعایت حقوق زنان و… .

بیشتر بخوانید:

توافق صلح میان طالبان و ائتلاف شمال در پنجشیر

طالبان هیچ برنامه‌ای برای تکرار سخت‌گیری‌های گذشته ندارد

طالبان باید شفاف مواضع خود را مطرح کند؛ زیرا بخش زیادی از جامعه افغانستان را افراد تحصیلکرده و روشنفکر تشکیل می‌دهند و بافت اجتماعی در شهرها و روستاها متفاوت است، طبعاً نمی‌توان رویکرد اعمال‌شده در برخی روستاها را در شهرها نیز اعمال و نمی‌توان با مردم تحکمی رفتار کرد. جامعه افغانستان سنتی و مذهبی است و مسلمان‌های معتقدی دارد، اما ممکن است نوع پوشش جنوب با شمال آن متفاوت باشد. بنابراین رفتارها و رویکردهایی که ریشه اجتماعی دارد باید شناسایی شوند و تحولات مبتنی بر فرهنگ مردمی پیش برود.

لزوم توافق با مخالفان در پنجشیر

یکی از مشکلاتی که بر سر راه حکومت طالبان قرار دارد، راضی‌کردن مخالفان ازجمله ائتلاف شمال به ریاست احمد مسعود، فرزند احمدشاه مسعود است. نمایندگان از طالبان از روز گذشته به پنجشیر رفتند تا این موضوع را محقق کنند و به نظر می آید با توجه به رایزنی‌هایی که میان دو طرف انجام شده است، در ساعات یا روزهای آینده این توافق به دست آید.

ماهیت اختلاف میان ائتلاف شمال و طالبان بر سر موضوع فراگیر بودن حکومت طالبان و مصداق‌های مربوط به آن است. احمد مسعود بارها اعلام کرده موضوع پنجشیر بهانه است و آن‌ها خواهان وحدت و اتحاد همه گروه‌ها و نیز تشکیل حکومت فراگیر هستند که در آن همه طیف‌ها و قومیت‌ها سهم داشته باشند.

فعالیت‌های طالبان و تاریخ ملت افغانستان همواره نشان می‌دهد آن‌ها مخالف حضور نیروهای خارجی در کشورشان بوده‌اند

عارفی دراین‌باره گفت: طالبان و ائتلاف شما به رهبری احمد مسعود تلاش می‌کنند تا به توافق دست یابند. در این میان طالبان می‌کوشند در چهارچوب دولتی فراگیر افرادی از ائتلاف شمال را در تشکیلات دولت مشارکت دهند، البته گماردن چند نفر در دولت را نمی‌توان به معنای واقعی کلمه تشکیل دولت فراگیر دانست.

وی افزود: احمد مسعود با طالبان بر سر همین موضوع اختلاف نظر دارد و می‌گوید، مشکل ائتلاف شمال بحث پنجشیر نیست بلکه موضوع مدنظرشان کلیت حاکمیت افغانستان است. آن‌ها معتقدند ساختار قدرت باید به‌گونه‌ای باشد که همه جریان‌های سیاسی و اقوام سهم متوازنی در حکومت داشته باشند؛ به‌عنوان نمونه در شورای رهبری طالبان گفته می‌شود ژنرال دوستم نمی‌تواند حضور داشته باشد، این در حالی است که دوستم تنها کسی است که می‌تواند نماینده قوم ازبک باشد. علاوه بر این، از هزاره‌ها نیز شخصیتی در دولت (فراگیر مورد ادعای) طالبان حضور ندارد.

به نظر می آید طالبان اگر می‌خواهد مسیر کنونی را دنبال کند و تشکیل دولت فراگیر را مد نظر دارد، باید حضور همه طیف‌ها را در نظر بگیرد. آن‌ها باید به خواسته احمد مسعود در پنجشیر توجه کنند که می‌گوید آماده صلح است و می‌خواهند در دولت افغانستان مشارکت داشته باشند.

آمریکایی ها باید در مهلت مقرر افغانستان را ترک کنند

نکته‌ای که در آن طالبان و دیگر گروه‌های افغان مناقشه ندارند، بحث خروج آمریکایی‌ها و نیروهای خارجی به همراه شهروندانشان از خاک افغانستان است. با وجود برخی دستاندازیهای غرب، طالبان به صراحت اعلام کرده است خارجی‌ها تا پایان ضرب‌الاجل ۳۱ آگوست می‌توانند در افغانستان حضور داشته باشند و این زمان به هیچ عنوان تمدید نخواهد شد.

فعالیت‌های طالبان و تاریخ ملت افغانستان همواره نشان می‌دهد آن‌ها مخالف حضور نیروهای خارجی در کشورشان بوده‌اند و این خصوصیت فرهنگی، تاریخی و اعتقادی آن‌هاست؛ بنابراین طالبان در زمینه تخلیه نیروهای خارجی از کشور جدی هستند، نمی‌پذیرند این نیروها به حضور خود ادامه دهند و چنانچه نیاز باشد در استفاده از قدرت خود تعارفی نخواهند داشت.

از نظر موقعیت جغرافیایی نیز افغانستان کشور همسایه ماست و موقعیت ژئوپلیتیک را نمی‌توان جابه‌جا یا حذف کرد، بنابراین جامعه افغانستان باتوجه به تنوع قومی و مذهبی و تقارب فرهنگی با ایرانیان، خواهان رابطه و تعامل با کشورمان هستند؛ اگر این تعامل دوستانه و بر مبنای حفظ حقوق همسایگی و منافع مشترک باشد، رابطه ایران و افغانستان مثبت و سازنده‌ خواهد بود و می‌تواند به نفع هر دو ملت باشد.

تحولات این روزهای افغانستان را باید با دید احتیاط نگاه کرد و سیاست‌های قطعی را آن زمان می‌توان مطرح و بر مبنای آن عمل کرد که رویکرد طالبان نسبت به افغان‌ها مشخص شود

وزیر امور خارجه چین به‌عنوان یکی از کشورهای صلح دوست آسیا برای مشارکت در بازسازی روند افغانستان اعلام آمادگی کرده و این در حالی است که افغانستان تحت سلطه طالبان پس از سال‌ها جنگ، خونریزی و تخریب بناها اکنون نیازمند بازسازی عمران و آبادانی است. ایران نیز نشان داده به افغان‌ها علاقه‌مند است و با دید مساعدت و همکاری به این کشور نگاه می‌کند، بنابراین به توسعه افغانستان و تأمین نیازمندی‌های آن ازجمله نفت، گاز و مسیرهای ترانزیتی جاده‌ای، ریلی و دریایی کمک خواهد کرد.

لزوم حفظ امنیت افغانستان

به گزارش آنا، طالبان در حوزه امنیت کارنامه مثبت از خود به جا گذاشتند و اکنون نیز شاهد این هستیم در همه ولایتهایی که کنترل آن را برعهده دارند، امنیت برقرار است. آن‌ها در تلاش هستند در بعد امنیتی دستاوردهای خود را نشان دهند، ولی در زمینه ساختار سیاسی همچنان ابهام وجود دارد. آن‌ها در دوره جنگ و سلطه بر ولایتها نگفتند چه نظامی را مد نظر دارند و اکنون نیز که گفت‌وگوها در جریان است، نوع حکومت مدنظرشان چندان مشخص نیست.

عارفی، تحلیلگر افغان معتقد است، طالبان باید منظور خود را از امارت اسلامی مشخص کنند، زیرا عبارت امارت اسلامی با توجه به ساختار نوین دولت و نهادهای موجود و انتظاراتی که وجود دارد، محل مناقشه است. طالبان باید بگویند امارت به همان معنا و مفهوم قانون گذشته و در دوران صدر اسلام است یا اینکه عنوانی مدرن دارد و می‌تواند به دولت‌های اسلامی معاصر اطلاق شود.

تحولات این روزهای افغانستان را باید با دید احتیاط نگاه کرد و سیاست‌های قطعی را آن زمان می‌توان مطرح و بر مبنای آن عمل کرد که رویکرد طالبان نسبت به افغانستان، مردمانش و دعاهایی که در زمینه صلح و ثبات مطرح کردند، مشخص شود. آن‌ها داعیه‌دار برقراری صلح و ثبات هستند و تاکنون نیز به آن عمل کرده‌اند، باید دید آیا طالبان می‌تواند در ادامه به رفتار کنونی خود ادامه دهد و مهم‌تر از آن، دولتی که تشکیل می‌دهد فرا قومیتی و به تعبیر مرسوم دولت فراگیر باشد؛ دولتی که در آن همه بافت‌های اجتماعی افغانستان حضور داشته باشند.

انتهای پیام/۴۰۳۳/