بازشدن پنجره جدیدی به‌سوی درمان ناباروری/ فرزندآوری در سن بالا دیگر یک آرزو نیست!

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، برخی زنان دچار شرایطی به نام «پاسخ‌دهنده ضعیف تخمدان» هستند و برخی دیگر نیز از کاهش شدید ذخیره تخمدانی رنج می‌برند که هر دو شرایط شانس باروری را به‌شدت کاهش می‌دهد. شانس باروری در این بانوان حتی با استفاده از روش‌های کمک‌باروری مانند آی‌وی‌اف( تلقیح آزمایشگاهی و انتقال جنین به رحم مادر) نیز زیر ۱۰ درصد است. درواقع تعداد فولیکول‌های گرفته‌شده از این زنان بسیار پایین است و بنابراین تعداد جنین‌ها نیز کم است. فولیکول تخمدان یک کیسه کروی‌شکل پر از مایع است که تخمک درون آن قرار دارد، تخمک بالغ در دوران قاعدگی و تخمک‌گذاری از فولیکول‌ها رها می‌شود.

بیشتر بخوانید:

تجربه حس خوب مادری با کمک محققان ایرانی/ بن‌بستی به نام ناباروری وجود ندارد!

بانک تخمدان انسانی؛ محلی امن برای حفظ باروری/ از انجماد جنین تا فریز بافت تخمدان

دلیل اصلی ناباروری در زنانی که از شرایط پاسخ‌دهنده‌ ضعیف تخمدان و کاهش شدید ذخیره تخمدان رنج می‌برند، کیفیت پایین تخمدان است. اگر فاکتوری بتواند بافت تخمدان را احیا کند، قدرت باروری بانوان مبتلا به این شرایط نیز افزایش می‌یابد. محققان و متخصصان ایرانی برای درمان این شرایط از سلول‌های بنیادی استفاده می‌کنند چراکه این سلول‌ها ساختارهای رشد ترشح می‌کنند که به ترمیم بافت آسیب‌دیده کمک شایانی می‌کند. سلول‌های بنیادی خاصیت ترمیمی و ضدالتهابی دارند و می‌توان از آنها برای احیای تخمدان‌هایی استفاده کرد بافت آنها کیفیت مورد نیاز برای باروری را ندارد.

درمان ناباروری با خون قاعدگی

سلول‌های بنیادی منابع مختلفی مانند مغز استخوان، خون محیطی، خون بند ناف و بافت چربی دارد که در حوزه بالینی از آنها استفاده می‌شود. استخراج سلول‌های بنیادی از هر یک از این منابع محدودیت‌های خاصی به همراه دارد، برای مثال استخراج این سلول‌ها از بافت چربی از طریق روشی تهاجمی صورت می‌گیرد که می‌تواند عوارض جانبی شدیدی برای بیمار داشته باشد. زنانی که در سن باروری قرار دارند نیز فاقد خون بند ناف هستند و باید از خون بند ناف دیگری استفاده کنند که احتمال پاسخ ایمونولوژیک وجود دارد.

به گفته سمیه کاظم‌نژاد، جنین‌شناس، دانشیار و مدیر گروه مهندسی بافت پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم پزشکی جهاد دانشگاه ابن سینا، «خانمی که در سن بارداری قرار دارد و به صورت ماهیانه دوره قاعدگی را می‌گذراند، خون قاعدگی می‌تواند یکی از منابع استخراج سلول‌های بنیادی باشد. درواقع دلیل ترمیم بافت آندومتری رحم پس از خونریزی ماهانه در زنان وجود سلول‌های بنیادی در رحم است. بدین ترتیب به فکر استفاده از سلول‌های بنیادی موجود در خون قاعدگی برای درمان ناباروری در زنانی شدیم که بافت رحم آنها کیفیت مورد نیاز برای باروری را ندارد.»

درمان ناباروری با استفاده از استخراج سلول‌های بنیادی از خون قاعدگی نوعی سلول‌درمانی است که اغلب برای درمان ناباروری استفاده می‌شود. محققان ایرانی در حال بررسی اثرگذاری این روش در درمان بیماری‌های دیگر نیز هستند اما این مطالعات در فازهای نخست قرار دارد و نتایج آن در حال حاضر منتشر نشده است.

مزایای استفاده از سلول‌های بنیادی خون قاعدگی برای درمان ناباروری چیست؟

به گفته کاظم‌نژاد؛ «خون قاعدگی حاوی مقادیر زیادی سلول بنیادی است، روش استخراج سلول‌های بنیادی از خون قاعدگی تهاجمی نیست و به راحتی جمع‌آوری می‌شود. در صورتی که نمونه آلوده شود یا از بین برود امکان تکرار نمونه‌گیری وجود دارد و ماه بعد می‌توان دوباره نمونه را گرفت. با توجه به این که سلول‌ها از خود فرد گرفته شده و به وی برگردانده می‌شود، تمایزی بین بافتی وجود ندارد و سلول‌ها کاملا با یکدیگر تطابق دارند. از سوی دیگر احتمال بروز پاسخ ایمونولوژیک نیز وجود ندارد. بنابراین روشی جالب و منحصر به فرد برای درمان ناباروری به شمار می‌رود.»

نمونه‌گیری با استفاده از کاپ قاعدگی یا فنجان قاعدگی جمع‌آوری می‌شود که وسیله‌ای از جنس سیلیکون و بسیار انعطاف‌پذیر است. کاپ قاعدگی در حالت جمع‌شده وارد واژن شده و خون مورد نیاز را طی یک تا دو ساعت جمع‌آوری می‌کند. پس از بیرون کشیدن کاپ، آن را وارد محفظه استریل می‌کنند تا سلول‌های بنیادی موجود در آن در اتاق‌های تمیز آزمایشگاه جدا شده و آماده تزریق به رحم شوند. نمونه‌گیری در این روش برخلاف باقی روش‌های باروری برای بیمار آسان‌تر است و می‌توان حین نمونه‌گیری به کارهای عادی و روزمره خود برسد.

اثربخشی بالای درمان ناباروری با استفاده از خون قاعدگی

محققان ایرانی در کارآزمایی بالینی از بانوانی که دچار کاهش شدید ذخایر تخمدان بودند، نمونه خون قاعدگی گرفتند، سلول‌های بنیادی را از نمونه جدا کرده و در محیط آزمایشگاهی کشت دادند. در مرحله بعدی تست کنترل کیفی را روی سلول‌های بنیادی انجام داده و سپس آنها را به رحم تزریق کردند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که شانس باروری در این زنان تا ۴۵ درصد افزایش می‌یابد. گروه تحقیقاتی ابن سینا بیش از ۱۲ سال روی این روش مطالعه کرده، فاز یک و دو کارآزمایی بالینی این روش نیز برای اثبات ایمنی و اثربخشی آن انجام شده است.

بیشتر بخوانید:

کمک علم ژنتیک به فرزندآوری/ رویای کودک طراحی‌شده به حقیقت می‌پیوندد؟

تولد نوزادان سالم با بررسی ژنتیک مولکولی/ در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی رویان چه می‌گذرد؟

فاز سوم کارآزمایی بالینی درمان ناباروری با استفاده از سلول‌های بنیادی خون قاعدگی نیز در حال انجام است، داده‌ها آن هنوز منتشر نشده اما نتایج به دست آمده تاکنون رضایت‌بخش بوده است. در فاز دوم، این روش روی ۱۵ بیمار انجام شد و در فاز سوم روی ۹۰ بیمار انجام می‌شود. در فاز اول و دوم این روش روی بیماران زیر ۴۰ سال انجام شد اما در فاز سوم روی بیماران زیر ۴۵ سال انجام می‌شود. با افزایش سن، کیفیت تخمدان‌ها پایین می‌آید و شانس بارداری نیز کاهش می‌یابد، هدف از افزایش بازه سنی در فاز سوم تایید اثربخشی این روش در زنان سن بالا ذکر شده است.

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ