سودان و اتیوپی به جنگ بر سر زمین و آب نزدیک می‌شوند

به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، درست است که اتیوپی از نوامبر سال گذشته میلادی تابه‌حال شاهد درگیری بین دولت فدرال به ریاست «ابی احمد»، نخست‌وزیر و «جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای» مستقر در منطقه شمال این کشور است اما خطر جدی‌تر اختلاف آدیس‌آبابا و خارطوم بر سر منطقه‌ای مرزی و استفاده از آب رودخانه نیل آبی است که احتمال دارد آتش جنگ در منطقه شاخ آفریقا را شعله‌ور کند.

سازمان‌های بشردوستانه و جامعه بین‌المللی به‌درستی درگیری‌ در اتیوپی را به‌عنوان فاجعه بشردوستانه قلمداد کرده‌اند و خواستار پایان آن هستند. این درگیری‌ وقتی شروع شد که ابی احمد جبهه آزادی‌بخش خلق منطقه شمال را از ساختار قدرت در کشور کنار گذاشت.

ضرورت نگاه مسئولانه سازمان ملل و اتحادیه آفریقا به مناقشه اتیوپی و سودان

تقریباً ۱۰ ماه بعدازاین اقدام ابی احمد، درگیری بین دولت فدرال و جبهه آزادیبخش خلق تیگرای عملاً به جنگ داخلی تبدیل‌ شد. با گسترش این جنگ در سراسر کشور، قحطی، خیل عظیم پناهندگان، مرگ گسترده غیرنظامیان، تجاوزات جنسی و ترس از پاک‌سازی قومی تمام کشور را فراگرفته است.

بااین‌همه مرگ‌ومیر و ویرانی ناشی از بحران تیگرای، خطر کم‌توجهی به‌احتمال وقوع دومین درگیری مرگبار در اتیوپی آن‌هم با کشور همسایه سودان خیلی جدی‌تر است. درحالی‌که جزئیات گاهی پیچیده و فنی می‌شوند اما کنترل بر سر زمین و منابع آبی اساسی‌ترین عوامل محرک جنگ بین اتیوپی و سودان هستند.

سودان و مصر به اتیوپی هشدار داده‌اند که اختلال در جریان رودخانه نیل برایشان ویرانگر خواهد بود لذا در صورت عدم کارکرد مسیر دیپلماسی گزینه نظامی را در نظر خواهند گرفت

اختلافات سرزمینی بین دو کشور به بیش از یک قرن پیش بازمی‌گردد. مشکل را توافقنامه‌های دوران استعمار برای مشخص کردن مرز بین دو کشور ایجاد کردند. بزرگ‌ترین اختلاف بین دو کشور بر سر بخشی از سرزمین معروف به «الفشقه» است که هر دو کشور آن را خاک خود می‌دانند. آخرین مذاکرات برای حل‌وفصل اختلافات سرزمینی بین این دو کشور در سال ۲۰۰۸ انجام شد. در آن مذاکرات اتیوپی تحت رهبری جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای با به رسمیت شناختن حاکمیت رسمی سودان بر این منطقه مورد مناقشه از سودان به رهبری عمر البشیر، دیکتاتور سابق خواست که اجازه بدهد شهروندان اتیوپی در این منطقه بمانند. مدتی بعد، هر دو دولت سقوط کردند و توافقشان هم با آن‌ها از بین رفت. هنگامی‌که نیروهای اتیوپی برای دفاع از الفشقه شتافتند، ارتش سودان هم به منطقه بازگشت.

خطر جنگ بر سر الفشقه جدی است. بیست سال پیش، مشاجره مشابهی بر سر منطقه مرزی کم‌ارزش تجاری بین اتیوپی و اریتره منجر به جنگی خونین بین این دو کشور شد. حل‌وفصل آن درگیری باعث شد که به نخست‌وزیر فعلی اتیوپی جایزه صلح نوبل تعلق بگیرد اما اکنون بسیاری از اعطای آن جایزه پشیمان هستند زیرا تابه‌حال ابی هیچ اقدام مشابهی برای حل بحران در مورد منطقه الفشقه انجام نداده است.

اتباع اتیوپیایی در الفشقه در درجه اول به گروه قومی «آمهارا» تعلق دارند که شبه‌نظامیان آن‌ها در بحران کنونی اتیوپی از متعصب‌ترین نیروهای طرفدار ابی علیه جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای بوده‌اند. مردم آمهارا مدت‌هاست شکایت می‌کنند که سرزمین آن‌ها توسط گروه‌های دیگر تصرف‌شده است و در تلاش هستند تا از جنگ تیگرای برای بازپس‌گیری قلمرو خود، هم در داخل اتیوپی و هم در امتداد مرز با سودان استفاده کنند و از توافقات قبلی که در مورد این سرزمین بدون رضایت آن‌ها انجام‌شده است، خشمگین هستند.

ارتش سودان در دفاع از کنترل خود بر این سرزمین قاطعانه عمل کرده است و اخیراً نیز عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر موقت سودان در سفر خود به الفشقه اظهار داشت: «ما می‌خواهیم روابطمان با اتیوپی خوب باشد، اما یک وجب از خاک سودان را به کسی واگذار نمی‌کنیم.»

بیشتر بخوانید:

سامح الشکری: سد النهضه بحرانی پیچیده برای منطقه خواهد شد

همزمان با تلاش برای احیای روابط با مصر؛ ترکیه در ماجرای سد النهضه طرف اتیوپی را گرفت

تنش‌ها با ورود ده‌ها هزار پناهنده از تیگرای به سودان، که بسیاری از آن‌ها به الفشقه رسیده‌اند، تشدید شده است. اختلافات مرزی ناپایدار است و درگیری‌های مرگبار بین نیروهای سودانی و شبه‌نظامیان اتیوپی اوایل امسال از سر گرفته‌شده است.

در همین حال، نوعی از جنگ سرد اما به‌طور بالقوه بزرگ‌تر از درگیری الشفقه بر سر کنترل رود نیل بین اتیوپی و سودان در جریان است. پس از گذشتن ۱۰ سال و اتمام عملیات احداث سد النهضه بر روی نیل آبی، اتیوپی شروع به پر کردن مخزن این سد کرده است. اتیوپی ادعا می‌کند که پروژه سد النهضه، یکی از بزرگ‌ترین تأسیسات برق‌آبی جهان، برای تأمین نیازهای رو به رشد این کشور ضروری است. از سوی دیگر کشورهای سودان و مصر هشدار داده‌اند که اختلال در جریان رودخانه نیل برایشان ویرانگر خواهد بود. خارطوم و قاهره از اتیوپی خواسته‌اند که اطلاعات خود را در اختیار آن‌ها قرار داده و کنترل عملیات سد را با آن‌ها هماهنگ کند، درخواستی که اتیوپی آن را به‌عنوان نقض حاکمیت خود رد کرده است.

با توجه به این‌که هیچ‌یک از طرفین تمایل به مصالحه بر سر سد النهضه یا منطقه مرزی الفشقه ندارند، جنگ و رویارویی شدید بین دو کشور اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد

ابی همچنان غیرقابل انعطاف باقی‌مانده است و به نظر می‌رسد بحران تیگرای نیز فقط عزم او را برای رد مذاکرات یا سازش در مورد سد النهضه سخت‌تر کرده است. سودان و مصر به‌طور رسمی راه‌های سیاسی و حقوقی ازجمله درخواست کمک از شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه آفریقا را برای حل این اختلاف دنبال کرده‌اند. بااین‌وجود، هر دو کشور تأکید کرده‌اند که اگر راه‌حلی مسالمت‌آمیز به دست نیاید، گزینه عملیات نظامی روی میز خواهد بود.

در اوایل سال جاری نیز، سودان و مصر مانورهای نظامی مشترکی برگزار کردند و نام این تمرینات را «نگهبانان نیل» گذاشتند. اگرچه مصر از دسترسی قطع‌شده به نیل که تقریباً تمام آب این کشور را تأمین می‌کند به‌طور بالقوه ضرر بیشتری می‌کند، اما نزدیکی سودان به اتیوپی این احتمال را می‌دهد که هرگونه نبرد بر سر سد النهضه تا حد زیادی بین نیروهای سودانی و اتیوپی به وقوع بپیوندد زیرا در حال حاضر هم این تنش در مرز اتیوپی و سودان وجود دارد.

تاکنون که شواهد و قرائن از وخامت روابط بین خارطوم و آدیس‌آبابا خبر داده‌اند. پیشنهاد عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر سودان برای میانجیگری بین جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای و دولت ابی از سوی مقامات اتیوپی رد شد و باعث شد سودان امسال برای دومین بار سفیر خود در اتیوپی را فراخواند. درحالی‌که هیچ‌یک از طرفین تمایل به مصالحه بر سر سد النهضه یا منطقه مرزی الفشقه ندارند، جنگ و رویارویی شدید بین دو کشور اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.

جنگ بین اتیوپی و سودان بحرانی است که دامن همه منطقه را خواهد گرفت

البته به‌تازگی سودان گزارش داده است که سد النهضه تأثیر منفی بر خروجی سالیانه آب به‌سوی سودان نداشته است. این خبر خوبی برای سودانی‌ها و کسانی بود که برای حفظ صلح بین دو کشور تلاش می‌کنند، زیرا فرصت بیشتری برای مذاکره و حل‌وفصل دائمی این اختلافات مرزی و آبی فراهم می‌شود.

به‌طورکلی، هر کشوری در برهه‌ای از زمان در موقعیت نامطلوب سیاسی-امنیتی قرار می‌گیرد که می‌تواند زمینه درگیری و جنگ داخلی یا جنگ با کشوری دیگر را فراهم کند. در اتیوپی ابی با بحران تیگرای درگیر است و در سودان حمدوک در تلاش است تا قبل از انتخابات برنامه‌ریزی‌شده برای ۲۰۲۴، نهادهای سیاسی سودان را بازسازی کند. درحالی‌که رهبری هر کشور ممکن است وسوسه شوند و ضعف دشمن خود را فرصتی برای حمله ببیند، اما به نظر می‌رسد بهتر باشد رهبران خارطوم و آدیس‌آبابا به مشکلات داخلی خود بنگرند و از جنگ پرهیز کنند.

بیشتر بخوانید:

سودان خواستار ازسرگیری مذاکرات درباره سدالنهضه شد

دومین مرحله آبگیری سدالنهضه علیرغم هشدار مصر آغاز شد

مثل هر مناقشه دیگری، برخی در صدد دخالت و برخی در پی میانجیگری بین اتیوپی و سودان هستند. ترکیه که مدتی است روابط خود را با سودان و اتیوپی تقویت می‌کند، کشوری است که خود را به‌عنوان میانجی بین این دو کشور شاخ آفریقا در مورد اختلاف الفشقه مطرح کرده است اما اتیوپی از الجزایر برای ایفای نقش در مذاکرات سد النهضه دعوت کرده است.

از بابت اشتراک نگاه هر دو طرف فاصله زیادی با هم دارند. نه اتیوپی و نه سودان تاکنون تمایل زیادی برای سازش از خود نشان نداده‌اند، اما ممکن است هر دو کشور به‌زودی متوجه شوند که هیچ‌یک از دو طرف نمی‌تواند خطرات ناشی از درگیری بزرگ بین خود را بپذیرد.

اگرچه مشخص نیست که آیا دولت‌های اتیوپی و سودان هنوز به وخامت تبعات درگیر شدن در جنگ پی برده باشند اما از نگاه کارشناسان ورود به مذاکره با کمک ترکیه، الجزایر، اتحادیه آفریقا یا هر نهاد دیگر بهترین و مطمئن‌ترین گزینه برای هر دو کشور در جهت پرهیز از جنگ است.

انتهای پیام/۴۱۵۵/پ