تداوم رشد علمی ایران در سایه کرونا/ ارتباط سازنده دولت‌ها با دیپلماسی علمی

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، امروزه دیپلماسی علمی به‌عنوان ابزاری قدرتمند با هدف ایجاد ارتباطی سازنده میان دولت‌ها و به منظور دستیابی به منافع مشترک مورد توجه زیادی قرار گرفته است. پدیده دیپلماسی علمی به‌عنوان ابزاری قدرتمند و به منظور ایجاد ارتباطی سازنده میان دولت‌ها، بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و فناوری کشورها و رسیدن به سطحی از همکاری‌های بین‌المللی مورد توجه بسیاری از حکومت‌های جهان قرار گرفته است. این دیپلماسی به دولت‌ها این امکان را می‌دهد تا بتوانند در مناسبات دو یا چندجانبه خود در سازمان‌های بین‌المللی، پیگیر منافع و مطالبات خود باشند.

قطعا دولت‌ها برای دستیابی به این ابزار قدرتمند باید پیشرفت‌های علمی و تحقیقاتی زیادی در عرصه‌های مختلف داشته باشند و به انجام پژوهش‌های کاربردی زیادی مباردت ورزند. دولت‌ها تنها به واسطه انجام این تحقیقات می‌توانند از جایگاه علمی خوبی در سطح دنیا برخوردار باشند. روز «پژوهش‌ و فناوری، ‌توسعه مرجعیت و دیپلماسی علمی» و واکاویی «جایگاه علمی و پژوهشی ایران» و همچنین «بررسی میزان پژوهش‌های کاربردی ایران» بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با محسن شریفی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری داشته باشیم.

بیشتر بخوانید:

فناوری از پس محدودیت‌ها هم برآمد/ کلاس‌های آنلاین در دنیا با چه کیفیتی برگزار می‌شود؟

پلاسما، فناوری‌ای کاربردی اما ناشناخته/ چرا صنعتگران از پلاسما استقبال نمی‌کنند؟

وی با اشاره به جایگاه علمی و پژوهشی ایران در دنیا می‌گوید؛ «هم‎اکنون به دلیل شیوع ویروس کرونا محدودیت‌های در عرصه پژوهش به وجود آمده است. همچنین میزان تبادلات بین‌المللی مانند برگزاری همایش‌ها و دوره‌های مشترک مانند فرصت‌های مطالعاتی اساتید و دانشجویان نیز تحت شعاع این ویروس قرار گرفته و کمتر شده‌اند. هرچند این محدودیت‌ها یک مقدار در این شرایط و اوضاع دست و پا گیر بوده‌اند اما خوشبختانه از نظر آمار تولید علم و مقاله، جایگاه ایران نسبت به سال‌های گذشته نه تنها کمتر نشده بلکه در برخی از زمینه‌ها نیز بهتر هم شده است. هم‌اکنون از نظر آمار تولید مقالات، بر اساس پایگاه‌های مختلف «اسکوپوس» (Scopus) و ISI، ایران در رتبه ۱۵ و ۱۶ جهانی قرار دارد.»

شاید آثار شیوع کرونا در سال‌های بعدی خود را نشان دهد اما واقعیت این است که شیوع ویروس کرونا باعث شد تا حضور دانشجویان و اساتید در دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها کمتر و کار آنها سخت‌تر شود. گرانی مواد، تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی، از دیگر عواملی است که می‌توانند تاثیر مستقیمی به روی پژوهش‌ها و فناوری‌ها داشته باشند. خوشبختانه آثار این گرانی‌ها و کمبودها با تلاش و کوششی که اکنون در سطح مدیریت کلان و مدیریت دانشگاه‌ها وجود دارد و با همتی که توسط دانشگاهیان، اعضای هیئت علمی انجام می‌شود، جبران شده است.

رویکرد دانشگاهیان بیشتر معطوف به حل مسائل کشور شده است

به گفته شریفی «هرچند هم‌اکنون با محدودیت‌های زیادی مواجه‌ایم اما این محدودیت‌ها باعث شده‌اند تا رویکرد دانشگاهیان بیشتر معطوف به حل مسائل کشور شود. آنها اکنون به دنبال پژوهش‌های هدفمند و کاربردی هستند. ستاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز امسال در هفته پژوهش سعی کرده است، بیشتر به روی توانمندی‌های دانشگاه‌ها و نیازهای دستگاه‌های اجرایی و جامعه تمرکز کند تا جامعه بتواند نیازهای خود را به بخش دانشگاه و صنعت اعلام کنند و ما هم بتوانیم با کمک توانمندی‌های دانشگاه و برقراری ارتباطی موثر بین این دو بخش، شاهد رخ دادن اتفاق‌های خوبی در کشور باشیم.»

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری امور پژوهشی وزارت علوم می‌گوید «امسال نیز همانند سال‌های گذشته روزانه مراسم مختلفی برای هفته پژوهش در نظر گرفته‌ایم. روز نخست به زنگ پژوهش و تقدیر از دانش‌آموزان اختصاص یافت. امروز نیز به بحث توسعه مرجعیت و دیپلماسی علمی پرداخته می‌شود. به ترتیب طی روزهای آینده به صورت نمادین به موضوع‌های پشتیبانی و مانع زدایی از تولید، پژوهش، فناوری و اثربخشی اجتماعی، علوم انسانی و علوم پایه و بزرگداشت پژوهشگران و فناوران خواهیم پرداخت.»

مقالات باید به سمت کاربردی شدن سوق پیدا کنند

وی درباره اهمیت مقالات کاربردی و برقراری ارتباطی سازنده میان دانشگاه و صنعت می‌گوید؛ «نتایج پژوهش‌هایی که در قالب مقاله و کتاب منتشر می‌شوند باید به سمت کاربردی شدن سوق پیدا کنند. اکنون درصدی از پژوهش‌های کشور کاربردی و بخش عمده آن در ارتباط با گسترش دانش، مرز و تولید علم است. به عنوان مثال در علوم پایه، به معنای عام مهندسی و پزشکی و علوم انسانی به دنبال عمق و گسترش دانش و تولید علم هستیم. تنها درصدی از این پژوهش‌ها باید معطوف به نیازهای جامعه باشند و به سمت کاربردی شدن پیش بروند زیرا لزومی ندارد که همه پژوهش‌های کشور، نیاز یا مشکلی از جامعه را برطرف کنند. گستره پژوهش‌ها بسیار وسیع است. تنها بخشی از این پژوهش‌ها به فناوری و در نهایت تجاری‌سازی و مسائل جامعه می‌پردازد. اکنون به دنبال تقویت هر دو بخش هستیم یعنی درصددیم ضمن انجام پژوهش‌های عمیق، اصیل و در تراز اول دنیا، پژوهش‌های کاملا کاربردی مورد نیاز جامعه در حوزه‌های علوم پایه و انسانی را نیز انجام دهیم.»

بودجه پژوهشی کم است

شریفی می‌گوید؛ «پروژه‌های علمی و پژوهشی و مقالات کاربردی باید در سطح کلان کشور مورد حمایت قرار بگیرند اما متاسفانه هم‌اکنون بودجه‌ پژوهشی کشور کم است. این بودجه در حد و اندازه‌ای نیست که بتواند اهداف متعالی حوزه پژوهش و فناوری و مطالبات جامعه و دولتمردان را تحت پوشش قرار دهد. بودجه و اعتبارات پژوهشی باید بیش از این اندازه باشد. اکنون ۳ تا ۴ درصد بودجه و اعتباری پژوهشی که مقام معظم رهبری فرمودند باید به درآمد ناخالص ملی اختصاص پیدا کند، محقق نشده است. اکنون واقفیم کشور با مشکلات اقتصادی بی‌شماری مواجه است و اعتبارات کم پژوهشی به همین دلیل کاهش یافته و عمدی در کار نیست. امیدواریم به‌زودی مشکلات کشور با تلاش بیشتر مسئولان حل شود و از نظر اقتصادی نیز وضعیت مطلوبی پیدا کنیم تا پژوهش‌های کشور آن میزان اعتبارات مورد نیاز خود را دریافت کند.»

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ