تولید ۲ درصد مقالات دنیا در ایران/ این تولیدات تا چه میزان در بهبود معیشت مردم و اقتصاد موثر است؟

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا _ فاطمه بحیرائی؛ به گزارش پایگاه‌های معتبر علم‌سنجی همچون اسکوپوس و آی‌اس‌آی و غیره، در سال جاری قریب به ۷۶ هزار مقاله علمی در سطح بین‌المللی از سوی محققان کشور منتشر شده؛ ازاین‌رو آنچه که در حال حاضر موجب شده ایران در زمینه علمی به جایگاه ۱۵ دست پیدا کند، وجود مقالات علمی است که هر ساله با حدود ۱۱/۵ درصد رشد نیز همراه بوده درحالی‌که در میان ۲۰ کشور برتر دنیا و متوسط جهانی این تعداد پایین‌تر است.

اگر رشد علمی کشور را در دو دهه گذشته مرور و به دو مقطع تاریخی تقسیم‌بندی کنیم؛ مقطع اول از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ و دیگری از سال ۲۰۱۰ تا به امروز خواهد بود که رشد قابل توجهی در این بازه‌ها داشته‌ایم و به گزارش Scopus، کشور ما به ۳۲ رشد در سال دست پیدا کرده و دردهه دوم نیز تعداد مقالات در سطح بین‌المللی حدود دو برابر افزایش داشته است. کشور ما در سال جاری قریب به ۷۶ هزار مقاله علمی در سطح بین‌المللی به چاپ رسانده است

محسن شریفی، مدیرکل سیاست‌گذاری پژوهشی وزارت علوم در گفت‌وگو با خبرنگار آنا با تایید موارد فوق به این امر اشاره می‌کند که «کشور ما در بین ۲۰ کشور برتر دنیا دارای رتبه سوم است و قبل از ما هند و ترکیه قرار دارند و چین با ۸ درصد رشد توانسته در جایگاه ۶ دنیا قرار گیرد؛ این امر نشان می‌دهد اقداماتی که در این دو دهه صورت گرفته اعم از توسعه دوره‌های تحصیلات تکمیلی، جذب بیشتر اعضای هیئت علمی و نظام‌های تشویقی، توانسته‌ به ماندن نخبگان در کشور کمک کنند و موجب شکل‌گیری اقدامات قابل توجهی در راستای رشد اقتصاد دانش‌بنیان باشد. همه‌ اقدامات در راستای این است که پژوهشگرانمان با همه توان و انگیزه به کار خود ادامه دهند چراکه کسب رتبه ۱۵ در دنیا حاصل تلاش این قشر جامعه بوده که به لحاظ کیفی نیز اقدامات آن‌ها بسیار قابل توجه است.»

همان‌طور که رهبر معظم انقلاب نیز بارها اشاره فرموده‌اند؛ باید برای تربیت نسل نخبه و پژوهشگر آینده تلاش کرد و نگاه ویژه‌ای به آن‌ها داشت. شریفی در پاسخ به آنا که با توجه به فرمایشات رهبر انقلاب چطور می‌توان برای توسعه این فرمان و پیشرفت کشور گام برداریم، اظهار می‌کند: «برای پیشرفت علمی کشور نباید تمام ظرفیت‌های خود را در یک حوزه محدود کنیم، بلکه باید در تمام زمینه‌هایی که ممکن است موجب رشد علمی کشور می‌شود تعادل و توازن ایجاد کرد. در این راستا انتشار مقاله، کسب جایگاه علمی و رشد کیفیت انتشار علم، موضوعی است که نباید از آن غافل شد بلکه باید همواره در وضعیت فعلی آن را حفظ کنیم چراکه پشتوانه دستاوردهای فناورانه و تجاری‌سازی، پژوهش‌هایی است که پیشتر برنامه‌ریزی و انجام شده بنابراین باید این راه و نهضت ادامه پیدا کند تا به دستاوردهای مطلوبی که مدنظرمان است دست پیدا کنیم.» تعداد مقالات ما در سطح بین‌المللی حدود دو برابر افزایش داشته است

مدیرکل سیاست‌گذاری پژوهشی وزارت علوم ادامه می‌دهد: «برای تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری توجه به دو مقوله اساسی می‌تواند راه‌گشا باشد؛ موضوع نخست اعتبارات و زیرساخت‌ها است که در اسناد بالا دستی به آن‌ها اشاره شده و رهبر انقلاب نیز بارها بر آن تاکید کرده‌اند که ما باید در راستای تامین آن گام‌های اساسی برداریم تا شاهد رشد و پیشرفت باشیم، دیگری تربیت نیروی انسانی، تعریف دوره‌های جدید، ماندگاری اعضای هیئت علمی و ایجاد دوره‌های پسادکتری و دستیاری پژوهشی است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد و از آن غافل نشد.»

بیشتر بخوانید:

• استقلال دانشگاه‌ها تا چه میزان بستری برای نوآوری خواهد بود؟




• دانش بنیان‌ها، میانبری برای افزایش تولید




• واکاوی جایگاه آموزش عالی در برنامه هفتم توسعه




• تقویت نظام نوآوری باز در کشور ضروری است

رسیدن به نقطه مطلوب چگونه میسر می‌شود؟

پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم، در رابطه با مسیر رسیدن به نقطه مطلوب و راهی که کشور در این ۴۰ سال پیموده است به آنا می‌گوید: «در کشور ما اسناد بالا دستی وجود دارد که بسیاری از مسیرهای اصلی ما را در حوزه‌های مختلف تعریف می‌کند همچون سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری، برنامه‌های توسعه ۵ ساله، نقشه جامع علمی کشور و غیره بنابراین در حوزه علم و فناوری و بر اساس اسناد ذکر شده، سیاست‌های اجرایی و چشم‌اندازهایی تعریف می‌شود که باید پیگیری و برای رسیدن به آن‌ها گام برداشته شود البته باید به این امر نیز اشاره کرد که به برخی از آن‌ها دست پیدا کرده‌ایم.» پشتوانه دستاوردهای فناورانه و تجاری‌سازی، پژوهش‌هایی است که پیشتر برنامه‌ریزی و انجام شده بنابراین باید این راه و نهضت ادامه پیدا کند تا به دستاوردهای مطلوبی که مدنظرمان است دست پیدا کنیم

وی ادامه می‌دهد : «در سال ۱۳۶۲ پیدا کردن مقالات علمی با نام پژوهشگران ایرانی بسیار دشوار بود و اگر این امر صورت می‌گرفت نشانی پژوهشگران خارج از ایران نوشته شده بود اما در حال حاضر به وفور با این امر مواجه می‌شویم که نام پژوهشگران ما در نشریات معتبر دنیا مطرح می‌شود. در حالی‌که در سال‌های گذشته این موضوع برای ما آرزو بود که یک ایرانی در سطح بین‌المللی و در زمینه علمی حرفی برای گفتن داشته باشد؛ بنابراین باید به این نکته توجه کرد که تنها چاپ یک مقاله هدف نیست، بلکه ارزش علمی ما زمانی مشخص می‌شود که در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم و ایده‌هایی در زمینه علوم پایه، علوم فنی _ مهندسی و علوم انسانی به دنیا عرضه کنیم.»

معاون پژوهشی وزارت علوم بیان می‌کند: «امروزه در حالی از چاپ ۷۶ هزار مقاله در سال ۲۰۲۱ و رتبه علمی ۱۵ در دنیا صحبت می‌کنیم که تا قبل از آن جایگاه علمی در جهان نداشتیم. ازاین‌رو کسب چنین عنوان‌هایی حاکی از این است که بر اساس اسناد بالا دستی، هدایت‌ها و حمایت‌ها این مسیر طی شده تا ما موفق به کسب چنین جایگاهی شویم، بنابراین در حوزه‌هایی که برنامه‌ریزی و حمایت صورت گرفته در نهایت آن مقوله را به اجرا رسانده‌ایم و متاسفانه در برخی از موضوعات نیز در مرحله اجرا موفق نبوده‌ایم.»

صالحی ادامه می‌دهد: «رتبه‌بندی در دنیا وجود دارد با عنوان تندیس بین‌المللی نوآوری. در نگاه اول ممکن است برداشت مخاطب از کلمه نوآوری یک موضوع جدید باشد اما تعریف اصلی نوآوری «تبدیل ایده به محصول، رساندن آن به بازار و کسب سرمایه از طریق آن» است. رتبه ما در سال‌های گذشته در زمینه نوآوری ۱۲۰ بوده است، این رتبه‌ها را نظام‌های بین‌المللی براساس مسائل علمی و اقتصادی تعیین می‌کنند و ما توانسته‌ایم در سال ۲۰۲۱ این رتبه را به جایگاه ۶۰ ارتقا دهیم. بنابراین رتبه علمی ۱۵ در دنیا، جایگاه ۶۰ در زمینه نوآوری و انتشار بیش از ۷۶ هزار مقاله در نشریات معتبر بین‌المللی می‌تواند در زمینه رشد علمی کشور و نمایه‌سازی مقالات گامی اثرگذار باشد.» توانسته‌ایم در سال ۲۰۲۱، جایگاه علمی خود در زمینه نوآوری را از رتبه ۱۲۰ به ۶۰ ارتقا دهیم

وی در پاسخ به این سوال که آیا آمارهای ذکر شده می‌تواند معدل قابل قبولی برای کشور محسوب شود، به خبرنگار آنا می‌گوید: «بله. کشور ما ۲ درصد مقالات دنیا را تولید می‌کند درحالی‌که ۱ درصد جمعیت دنیا را دارد و توانسته در چند سال اخیر رتبه دوم و سوم و در برخی از موضوعات رتبه اول شتاب علمی را داشته باشد، اما نباید به این موضوعات بسنده کنیم. تولیدات علمی ما باید منجر به اقتدار و اقتصاد شود تا شاهد نتیجه آن در بهبود معیشت مردم باشیم؛ بنابراین ما باید این برنامه‌ریزی را با شتاب بیشتری انجام دهیم و زمانی‌که به‌دنبال تولید علم هستیم باید از آن در راستای اقتدار و اقتصاد نیز بهره گیریم.»

انتهای پیام/۱۰۴/