خانواده‌ها علی‌رغم مطلوبیت ذهنی، به دلیل مشکلات فرزندآوری خود را محدود می‌کنند

به گزارش گروه سیاست خبرگزاری آنا از مرکز پژوهش‌های مجلس ، بابک نگاهداری در خصوص توجه به اهمیت فرزندآوری در کشور، جمعیت هر کشور را مهم‌ترین منبع ثروت جوامع دانست و گفت: مقابله با تهدید این منبع ثروت نیازمند اتخاذ راهبردهای مقابله و رفع عوامل تشدید مسئله خواهد بود.

وی با توجه به پیامدهای متعدد اقتصادی، سیاسی – امنیتی، اجتماعی و فرهنگی کاهش جمعیت به‌ویژه جمعیت جوان از جمله کاهش جمعیت در سن کار، تصریح کرد: به دلیل افزایش بارمالی صندوق‌های بازنشستگی، کوچک شدن ابعاد خانواده و محدود شدن روابط خویشاوندی، کمرنگ شدن حمایت خانواده از سالمندان ناشی از کاهش جمعیت، امروزه بسیاری از کشورها سیاست‌های تشویقی- حمایتی از فرزندآوری را در دستور کار خود قرار داده‌اند؛ حتی کشور چین نیز پس از یک دوره طولانی سخت‌گیری و در پیش گرفتن سیاست تک‌فرزندی، با هدف بهبود ساختار جمعیتی خود و مقابله مؤثر با مشکل سالخوردگی جمعیت، اقدام به بازنگری در سیاست‌های جمعیتی خود به نفع افزایش فرزندآوری کرده است.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه ایران نیز طی چند دهه اخیر با کاهش قابل‌توجه میزان باروری و موالید مواجه شده است، توضیح داد: این مسئله نظام حکمرانی را به سمت ضرورت تجدیدنظر در سیاست تحدید موالید سوق داده است. به‌نحوی‌که نرخ باروری کل ایران از ۶.۸ فرزند در سال ۱۳۶۰ به ۱.۶ فرزند در سال ۱۳۹۹ تنزل پیدا کرده است. میزان موالید نیز در سال ۱۳۹۹ با ۷ درصد کاهش نسبت به سال گذشته به یک میلیون و ۱۱۴ هزار تولد رسیده که کمترین میزان موالید طی ده سال اخیر است.

وی افزود: کاهش میزان فرزندآوری به عنوان یک الگوی غالب در کشور در شرایطی شکل گرفته که مرور مجموعه نگرش سنجی‌های صورت گرفته نشان‌دهنده افزایش مطلوبیت فرزندآوری طی دهه ۹۰ بوده است. به‌نحوی‌که در «پیمایش ملی خانواده» در سال ۱۳۹۶، بیش از ۶۰ درصد جامعه نمونه بر مطلوبیت سه فرزند و بیشتر تأکید ورزیده‌اند. این در حالی است که در سال ۱۳۷۵ در پیمایش«بررسی نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در ایران» تنها ۱۵ درصد جامعه به سه فرزندی و بیشتر از آن تمایل داشته‌اند.

نگاهداری خاطرنشان کرد: تفسیر داده‌های جمعیتی ذکر شده بدین معنی است که در حال حاضر بین رفتارهای باروری و نگرش به مطلوبیت فرزندآوری در جامعه ما شکاف وجود دارد. یعنی خانواده ایرانی علی‌رغم مطلوبیت ذهنی افزایش تعداد فرزند، در عمل و در حیطه رفتارها به علت موانع متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی یا نهادی فرزندآوری خود را محدود کرده که نیازمند حمایت نظام حکمرانی در جهت رفع موانع یاد شده است.

وی با بیان اینکه بخشی از مسئله کاهش جمعیت و فرزندآوری در کشور، برآمده از کاهش جمعیت جوانان در سن ازدواج است، ‌عنوان کرد: نزدیک شدن به دوره عبور پیک جمعیتی دهه ۶۰ از سن ازدواج بهنگام و باروری و هم‌چنین کاهش میزان ازدواج یکی از عوامل مهم در بروز این مسئله است. به‌ویژه آنکه بررسی میزان باروری نکاحی نشان می‌دهد در صورت ازدواج جوانان شاهد افزایش نرخ باروری در جامعه خواهیم بود. ازاین‌رو می‌توان گفت افزایش تجرد و افزایش سن ازدواج یکی از عوامل مهم در کاهش باروری در ایران بوده است و در صورت افزایش ازدواج و کاهش میانگین سن ازدواج در کشور می‌توان انتظار داشت نرخ باروری افزایش یابد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: رصد تغییرات میانگین سن مادران طی سال‌های اخیر نشان‌دهنده افزایش میانگین سن مادران و افزایش درصد موالید در گروه سنی مادران ۳۰-۳۴ سال است. نکته حائز اهمیت آنکه بالا رفتن میانگین سن مادران منجر به کاهش مداوم میزان موالید در خانواده می‌گردد. در شرایطی که افراد در مقایسه با گذشته، دیرتر بچه‌دار می‌شوند و درعین‌حال فاصله‌گذاری فرزندآوری را نیز رعایت می‌کنند،کاهش فرزندان خانواده به یک و یا دو فرزند رخ خواهد داد. بر این اساس سیاست‌گذاری در راستای کاهش میانگین سن فرزندآوری ضمن حفظ سلامت مادر و کودک ضروری به نظر می‌رسد.

وی ادامه داد: افزایش فاصله بین فرزندآوری و رخداد ازدواج والدین نیز یکی دیگر از چالش‌هایی است که نیازمند سیاست‌گذاری مناسب است. بر اساس داده‌های سازمان ثبت‌احوال کشور در سال ۱۳۹۹، ۶۵ درصد تولدها با فاصله زمانی ۵ سال و بیشتر از ازدواج والدین به وقوع پیوسته است. زمینه‌سازی مناسب در راستای کاهش فاصله یاد شده و تنظیم مشوق‌ها به‌نحوی‌که مادرانی که پس از ازدواج با فاصله کمتری اقدام به فرزندآوری می‌کنند از حمایت‌های متعددی به‌ویژه خدمات پزشکی و روان‌شناختی -مشاوره‌ای در تربیت فرزند بهره‌مند گردند، در این زمینه راهگشا خواهد بود.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به اهمیت موضوع فرزندآوری برای مجلس و مرکز پژوهش‌ها، گفت: نظر به اهمیت مسئله جمعیت این مسئله از ابتدای آغاز به کار یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در دستور کار قرار گرفت و در نهایت در آبان ۱۴۰۰ ذیل اصل ۸۵ قانون اساسی، قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» به‌صورت قانون آزمایشی ۷ ساله به تصویب رسید. تصویب این قانون را می‌توان طلیعه بخش مسیری جدید در مسیر اصلاح سیاست‌گذاری‏ها در حوزه حمایت از فرزندآوری و رفع موانع پیش رو و تحقق اصل ۱۰ قانون اساسی تلقی نمود. به عبارت دیگر تصویب این قانون را می‏توان شروع کار در مسیر سیاست‌گذاری خانواده محور و اصلاح نظام سیاست‌گذاری از محوریت فرد بر محوریت خانواده تلقی کرد.

وی افزود: وجوه متمایز و برجسته قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» به شکل خلاصه شامل تلاش در جهت در نظر گرفتن گروه‏های مختلف اجتماعی از جمله جوانان در آستانه ازدواج، مادران خانه‏‌دار، مادران شاغل، مادران دانشجو، زوجین نابارور، مادران باردار و دارای فرزند شیرخوار، تلاش در راستای توجه به مجموعه عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ، طراحی پلکانی مشوق‏ها، طراحی نظام حکمرانی ستادی جهت نظارت و هماهنگی بین بخشی دستگاه‏ها و طراحی مکانیسم‏های مختلف جهت نظارت بر فرایند اجرای قانون و حذف تمامی سیاست‏ها، قوانین، دستورالعمل‏ها و برنامه‏‌های اجرایی در راستای تحدید موالید، است.

نگاهداری خاطرنشان کرد: مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به عنوان بازوی کارشناسی مجلس و تخصصی‌ترین اندیشکده حکمرانی کشور، در مراحل مختلف بررسی این طرح در کمیسیون فرهنگی و سپس کمیسیون مشترک تلاش نمود تا از طریق تهیه گزارش‌های موردی، شرکت فعالانه و اظهارنظر در جلسات، برگزاری نظرسنجی از نخبگان و خبرگان، احصای بارمالی طرح و تلاش در راستای رفع ایرادات حقوقی و فقهی شورای نگهبان در ارتقاء طرح نقش‌آفرین باشد.

وی تأکید کرد: البته علاوه بر قانون‌گذاری‌ای که ذکر آن گذشت، «نظارت و ارزیابی مستمر بر اجرای قانون» و «رصد کمی و کیفی اجرای سیاست‌های کلی جمعیت»، «برطرف نمودن چالش‏های اجرایی، تقنینی»، «پیش‌بینی اعتبارات موردنیاز جهت اجرایی سازی تمامی مواد»، «طراحی و اجرای پژوهش‌های بنیادین و ملی جهت احصای خلأهای قانونی» از جمله اقدامات دیگر به‌منظور تکمیل چرخه سیاست‌گذاری است که بایستی از سوی دولت و مجلس دنبال گردد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: آنچه به نظر می‏رسد توجه نظام حکمرانی را در گام‏های بعدی می‏طلبد تلاش در راستای تحقق سایر ابعاد سیاست‏های کلی جمعیت از جمله فرهنگ‌سازی برای احترام و تکریم سالمندان، توانمندسازی جمعیت در سن کار، حفظ و جذب جمعیت در روستاها و مناطق مرزی و کم‏تراکم، تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی، باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت و هم‏چنین حمایت از خانواده‏های دارای فرزندان چندقلو، گسترده‏تر شدن حمایت قانون‏گذار از فرایند فرزند پروری به‌منظور رفع نگرانی خانواده‏ها از آینده فرزندان خواهد بود.

انتهای پیام/۴۱۲۹/