‌تعیین مقادیر داروی مصرف‌شده در بیماران سرطانی توسط محققان دانشگاه تبریز

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از ستاد ویژه توسعه نانو، اثرات نامطلوب بر قلب و کبد، از مهم‌ترین معایب داروهای ضدسرطان به شمار می‌روند. لذا به‌ منظور کاهش اثرات جانبی، تعیین دوز مناسب این دارو پیش از مصرف آن ضروری است. از این رو، پایش داروی مصرف‌شده درون و بیرون بدن جهت تنظیم مقدار دارو و کنترل میزان اثربخشی آن، از مهم‌ترین اهداف دنبال شده در آزمایشگاه‌های آنالیز دارو است. همچنین نظارت بر غلظت داروی ضدسرطان در نمونه‌های زیستی به ‌منظور تعیین یک رژیم درمانی کارآمد از اهمیت بالایی برخوردار است. تاکنون روش‌های متعددی جهت نیل به این هدف ارائه شده‌است که اغلب آنها دارای معایبی از قبیل پرهزینه بودن و زمان‌بر بودن هستند.

دکتر محمد حسن‌زاده محله، از داروی دوکسوروبیسین به ‌عنوان یکی از پرکاربردترین داروها مورد استفاده در فرایند دارودرمانی سرطان یاد کرد. وی توسعه‌ یک روش کمی ساده و دقیق را جهت بهبود روند درمان سرطان ضروری دانست و افزود: «در این پژوهش یک حسگر جدید پلیمری جهت تشخیص میزان دقیق داروی ضدسرطان دوکسوروبیسین در نمونه‌های بیولوژیکی معرفی شده است که عملکرد آن با بهره‌گیری از نانوصفحات گرافن بهینه شده است».

این محقق حد تشخیص پائین، حساسیت بالا، دقت و سرعت بالای تشخیص و اندازه‌گیری و همچنین تکرارپذیری نتایج را به‌عنوان مزایای قابل توجه این حسگر جدید برشمرد.

حسن‌زاده محله در ادامه به ارائه‌ توضیحات دقیق‌تری در رابطه با ساختار و نحوه عملکرد این حسگر پرداخت و گفت: «در این مطالعه از یک نانوکامپوزیت پلیمری-گرافنی به‌عنوان ترکیب مؤثر در ساخت نانوحسگر الکتروشیمیایی به‌منظور تشخیص و تعیین مقدار داروی ضد سرطان دوکسوروبیسین استفاده شده است. تاکنون روش‌ها مختلفی همچون کروماتوگرافی و فلوریمتری برای اندازه‌گیری این دارو معرفی شده است. با این ‌وجود، تعیین مقدار مستقیم داروی ضد سرطان دوکسوروبیسین که مشتق‌سازی نشده باشد، ساده نیست. در حقیقت مشکل اساسی روش‌های مذکور نیاز به مشتق‌سازی و حد تشخیص پائین این دارو است، اما روش الکتروشیمیایی مشکل نیاز به مشتق‌سازی دارو را مرتفع می‌کند. الکترود ساخته شده در این طرح با اکسید کردن داروی مذکور، فرایند شناسایی و تعیین غلظت آن در نمونه‌های استاندارد را انجام می‌دهد. همچنین این نانوحسگر قادر است میزان دارو را در مایعات زیستی انسانی از قبیل مایع مغزی-نخاعی، پلاسما و ادرار با هزینه پایین اندازه‌گیری کند».

مرحله اول انجام این پژوهش سنتز گرافن اکسید، عامل دار کردن آن و تهیه نانوکامپوزیت پلیمری استایرن-گرافن اکسید مغناطیسی عامل دار بوده است. در مرحله بعد نانوکامپوزیت سنتز شده روی الکترود کربن شیشه‌ای تثبیت شده و سپس عملکرد الکترود تهیه شده در اندازه‌گیری مقدار داروی ضد سرطان مورد ارزیابی قرار گرفته است. در نهایت نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از شاخص‌های FDA معتبرسازی شده است.

دکتر ابوالقاسم جویبان، دکتر محمد حسن‌زاده محله، دکتر جمال عیوضی ضیائی و دکتر مریم خوب نسب جعفری، اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، جعفر سلیمانی، محقق و کارشناس دانشگاه علوم پزشکی تبریز، مهدی یداللهی، دانشجوی دکترای دانشگاه تبریز و دکتر نسرین شادجو، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه در این مطالعه همکاری داشته‌اند.