نقش بی‌بدیل اقتصاد دریا در رشد اقتصادی کشور

وضعیت ژئوپلیتیک ایران در روزهایی که دو کشور روسیه و اوکراین در تنش و جنگ به‌سر می‌برند بیش از هر زمان دیگری به چشم کشورهای آسیایی و اروپایی آمده است. کشوری که از شمال و جنوب به دریا متصل است و از طریق بندرچابهار به آب‌های آزاد متصل می‌شود.

ایران با قرار گرفتن بین کشورهای آسیایی و اروپایی یکی از بهترین پل‌های ارتباطی این دو قاره برای ترانزیت کالا محسوب می‌شود، اما این سال‌ها به‌دلیل تحریم و برخی مجادلات سیاسی از معادله ترانزیت کالا کنار گذاشته شد و حتی در مسیر احیای دوباره جاده ابریشم به ایران توجه نشد.

اما باید پذیرفت باوجود موقعیت ویژه جغرافیایی ایران یکی از اصلی‌ترین انتخاب کشورها برای ترانزیت انواع کالا به صورت زمینی، هوایی و دریایی از غرب به شرق و برعکس است، پس باید برای تسهیل این امر تلاش شود؛ مسیری که ارزان است و کالاها در مدت زمان کمتری به‌خصوص از راه دریا به مقاصد هدف می رسد.

طبق اعلام سازمان جهانی حمل‌ونقل جاده‌ای مسیری که از ایران می گذرد منطقی و مقرون به‌صرفه است. همچنین باتوجه به جنگ روسیه  و اوکراین و دسترسی نداشتن بسیاری از کشورها به دریا کریدورهای ایران نقشی حیاتی در انتقال کالا در جهان دارند.

درهمین راستا نیز محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور مدتی پیش در جلسه کارگروه ترانزیت کشور به نقش بی‌بدیل ایران در این حوزه اشاره کرد و گفت: ظرفیت ترانزیتی کشور قابلیت درآمد ۲۰ میلیارد دلار در سال و ایجاد یک میلیون فرصت شغلی را دارد.

باتوجه به این اظهارات ایران از تابستان سال گذشته توانست نقش غیرقابل کتمان خود به ‌عنوان حلقه اتصال مناطق جغرافیایی را بازیابی کند و با ارسال اولین محموله کانتینری از فنلاند به هند به مدت ۱۸ روز (در مقابل ۶۰ روز سوئز) در تیر ۱۴۰۰، ارسال محموله از امارات به ترکیه به مدت ۱۲ روز (در مقابل ۲۰ روز سوئز) در آبان ۱۴۰۰، ارسال محموله از پاکستان به ترکیه به مدت ۱۰ روز (در مقابل ۲۱ روز سوئز) در دی ۱۴۰۰ و ارسال محموله از روسیه به خلیج فارس نقش خود را در جایگاه مهره مهم حوزه ترانزیت به سایر کشورها اثبات کند.

باتوجه به اینکه در چند دهه اخیر کانال سوئز یکی از اصلی‌ترین انتخاب کشورها برای اتصال غرب به شرق در جهان بود، اکنون ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود به‌راحتی می‌تواند فضای مناسب برای این نقل‌وانتقالات را به نفع خود تصاحب کند بدون تعارف جنگ بین روسیه و اوکراین در حوزه ترانزیت کالا به نفع ایران تمام شده است.

تاثیر مثبت جنگ روسیه و اوکراین بر ترانزیت کالا در ایران

به اعتقاد دبیر کل انجمن کشتیرانی کشور، جنگ از سوی هر کشوری که شروع شود یک عمل قبیح است، اما در عین حال این جنگ از لحاظ اقتصادی، فرصت‌های بسیار خوبی را ایجاد کرده‌ و درصورتی که مدیریت و تدبیر صحیح برای استفاده از فرصت‌های ایجاد شده اجرایی شود نتایج خوبی را از لحاظ اقتصادی به‌ویژه در حوزه ترانزیت و سایر خدمات لجستیکی برای ایران در پی دارد.

درست از زمستان سال گذشته که کشورهای اروپایی و آمریکا همه مسیرهای هوایی خود را به روی روسیه مسدود و اروپا از ورود تمام کشتی‌های روسی یا تحت پرچم روسی ممانعت کردند، ایران با دسترسی بسیار آسان و کوتاه بهترین جایگزین برای انتقال کالاها در بین دو قاره آسیا و اروپا است.

نقش بی‌بدیل اقتصاد دریا در رشد اقتصادی کشور

طبق اعلام معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی، تنها در ۱۰ ماهه سال گذشته بیش از ۱۰ میلیون و ۲۲۸ هزار تن کالای خارجی از مسیر کشورمان عبور کرد که نسبت به مدت مشابه سال ۹۹، ۷۵ درصد رشد داشته است.

اگر توسعه تجارت با همسایگان و تسهیل تردد محموله‌های تجاری خارجی از مسیر ایران را یکی از اهداف مهم دولت قرار دهیم، به‌راحتی می‌توانیم از طریق ترانزیت کالاهای نفتی و غیر نفتی به رشد اقتصادی در کشور برسیم و ضعف‌های اقتصادی کشور ناشی از تحریم های متعدد را جبران کنیم. پس چنانچه روند ترانزیت کالا از ایران صعودی شود صنعت حمل‌ونقل، بیمه و بانکداری و گمرک رونق و درنتیجه درآمدهای دولت افزایش می‌یابد.

البته استمرار و افزایش ترانزیت کالا از ایران همانگونه که به طور مستقیم منجر به فعال شدن و افزایش درآمد در راه آهن، کشتیرانی و بنادر متعدد کشور می‌شود، در سایر بخش‌های مرتبط نیز به‌طور غیر مستقیم فرصت ‌ای جدید شغلی ایجاد می‌کند و به‌همین‌دلیل این روزها توجه به اقتصاد دریا بسیار مهم است.

ایران برای دستیابی به این امر مهم نیازمند یک برنامه راهبردی بدون نقص است، زیرا صاحبین کالا در سایر کشورها به دلیل تامین منافع اقتصادی خود به ثبات و امنیت در کشور هدف نیاز دارند.

در واقع تاجران کشورهای حوزه cis  و یا کشورهای محصور در خشکی به‌دلیل منافع اقتصادی و عوامل موثر بر قیمت تمام شده کالا ترجیح می‌دهند کوتاه‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر را برای ارسال کالاهای خود انتخاب کنند.

اقداماتی که دولت باید برای تقویت ترانزیت کالا انجام دهد

متاسفانه علیرغم نقش و جایگاه ایران به‌عنوان کشوری با شرایط جغرافیایی ویژه در منطقه خاورمیانه هنوز نتوانستیم به‌صورت شایسته از این موقعیت استفاده و شاید نیاز باشد برای تکمیل و تجهیز  بنادر و پایانه های مرزی به فناوری و تکنولوژی روز دنیا با جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی و خارجی خود را تقویت کنیم.

همچنین یکی از مهمترین عوامل در ارتقا ترانزیت کالا و اقتصاد دریا قوانین مربوط  به آن کشور است و برای تصاحب این امر باید نسبت به اصلاح و شفاف‌سازی برخی قوانین و آیین‌نامه‌های گمرکی و ترانزیتی کوشا باشیم.

در آخر باید یادآور شد، اجرایی نمودن مقررات و کنوانسیون های بین المللی، هماهنگی بین دستگاه های متولی ترانزیت، اعطای تسهیلات و تخفیفات برای جذب مشتریان و کاهش هزینه و زمان دموراژ یا معطلی کشتی‌های حامل بار ترانزیتی از عوامل تاثیرگذار در جذب تجار خارجی است که اگر این امر محقق شود هم فرصت شغلی برای جوانان کشور حاصل می‌شود هم به رشد چشمگیر اقتصادی می‌رسیم.