گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ احسان عربی مفرد - اختراع «فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی» محصولی است که توسط شهاب اوجانی، ناصر منتظری، مسعود محمدی زیدی و مسعود قانع، جوانان نخبه و پژوهشگر به ثمر رسیده و با شماره ۱۰۷۸۳۰ ثبت شده است.

شهاب اوجانی به عنوان یکی از مالکان و مخترعان این محصول، دانشجوی دکتری تخصصی شیمی با گرایش شیمی آلی (تخصص فارماکوگنوزی) دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن بوده که دارای چند ثبت اختراع در حوزه‌های مختلف، مقالات داخلی و خارجی و دو کتاب دانشگاهی در حوزه نانو بوده و علاقه‌مند به پژوهش در حوزه‌های داروسازی به‌ویژه (فارماکوگنوزی)، نانو، گیاهان دارویی و سایر مباحث مرتبط، مسلط به ارائه فرمولاسیون‌های جدید محصولات دارویی، آرایشی – بهداشتی، شوینده و غذایی است.

خبرنگار خبرگزاری آنا به همین مناسبت و در ادامه پرونده «در مسیر نخبه‌پروری» با اوجانی عضو انجمن مخترعین کشور و عضو برتر باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی گفت‌وگو کرده و جزئیاتی از چگونگی و کارکرد اختراع «فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی» - که در سیزدهمین نمایشگاه فناوری‌نانو(۹ تا ۱۲ مهر) نیز حضور داشت و به عنوان دستاورد برتر کشور انتخاب شد- را از وی جویا شده است که در پی می‌خوانیم.

آنا: چه شد که به فکر ساخت فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی افتادید؟

اوجانی: استرس اکسیداتیو ناشی از عدم تعادل در تولید رادیکال‌های آزاد در واکنش‌های متابولیسمی است که منجر به آسیب به لیپیدها، پروتئین‌ها و اسید‌های نوکلئیک سلول می‌شود. این آسیب‌ها ممکن است به دلیل پایین بودن سطح آنتی‌اکسیدان‌ها و یا افزایش بیش از حد تولید رادیکال‌های آزاد در بدن باشد که با بروز بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، سکته قلبی و انواع سرطان‌ها در ارتباط است.

------------------------------------------------------------

بیشتر بخوانید:

نانوژلی گیاهی که دست‌ها را در برابر انواع آلودگی‌ها حفظ می‌کند

------------------------------------------------------------

از طرفی آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی مانند TBHQ، BHT و BHA در صنعت به‌طور گسترده‌ای برای افزایش ماندگاری غذا‌هایی که به اکسیداسیون لیپیدی حساس‌اند، استفاده می‌شوند؛ اما به علت اثرات جانبی که بعضی از آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی دارند، نگرانی‌ها درباره سلامت غذا و اثرات بالقوه‌ای که این افزاینده‌های سنتزی می‌توانند روی سلامتی داشته باشند، سبب شده که استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی روز به روز افزایش یابد. از این رو، تولید آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی برای جلوگیری از استرس اکسیداتیو و اثرات مخرب آن امری ضروری است که در این راستا تولید نانوذرات با توان آنتی‌اکسیدانی مناسب به روش سبز بسیار حائز اهمیت خواهد بود که در این اختراع به این موضوع پرداخته شد.

آنا: چه اهدافی را در این تصمیم و اختراع خود دنبال کردید و نحوه عملکرد اختراع چگونه بوده و برای چه مقاصدی سودمند است و کارایی و کاربرد دارد؟

اوجانی: هدف از اختراع فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی به دلیل استفاده در صنایع مختلف بوده و در نهایت منجر به عدم استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی مانند TBHQ، BHT و BHA در صنایع مختلف است. با توجه به اینکه آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی اثرات نامطلوبی مانند اثر جهش‌زایی و سرطان در بدن انسان دارند، به‌تدریج باید از لیست آنتی‌اکسیدان‌های مصرفی حذف شوند؛ بنابراین تولید آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی به عنوان جانشین امری ضروری است.

با توجه به درنظرگرفتن متابولیت‌های ثانویه موجود در گیاهان دارویی به‌ویژه گیاهان بومی و نانوذرات سنتز شده می‌توان از عصاره آنها که به پیشگیری مؤثر بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان، بیماری‌های قلبی عروقی، آلزایمر، دیابت و روماتیسم منجر می‌شود، بهره‌مند شد.

در فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی، ابتدا عصاره هیدروالکلی گیاه گاوزیره به روش مایکروویو تهیه و سپس غربالگری فیتوشیمیایی عصاره به صورت کیفی صورت گرفت. سپس با استفاده از عصاره تهیه شده و نمک سدیم سلنیت طبق روش کار معین، نانوذرات سلنیوم سنتز شده و در مرحله بعد با استفاده از تکنیک‌های اسپکتروسکوپی و میکروسکوپی مشخصه‌یابی شدند که در این راستا دستگاه‌ها، اندازه و مورفولوژی نانوذرات سلنیوم را به خوبی نمایش دادند و در ادامه با استفاده از روش آزمون توان آنتی‌‌اکسیدانی به روش DPPH۰ فعالیت آنتی‌‌اکسیدانی نانوذرات سلنیوم سنتز شده تعیین شد.

-------------------------------------------------------

بیشتر بخوانید:

ساخت نانوماسک گیاهی با منشأ «گلایسینین»

-------------------------------------------------------

نتایج حاصل از غربالگری فیتوشیمیایی نیز حضور متابولیت‌های ثانویه از قبیل (فلاونوئید‌ها، ترپنوئید‌ها، کومارین‌ها، فنول‌ها، کاردیاک گلیکوزید‌ها، ساپونین‌ها، کینون‌ها و ...) را تأیید کرد که هر یک از آنها نیز خواص بیولوژیکی فوق‌العاده‌ای را دارند که بر همین اساس، بررسی فعالیت آنتی‌‌اکسیدانی نیز نتایج قابل ملاحظه‌ای را از خود نشان داد که با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان از نانوذرات سلنیوم سنتزشده با استفاده از عصاره هیدروالکلی گیاه گاوزیره به عنوان نانو آنتی‌اکسیدان طبیعی پس از انجام آزمایش‌های تکمیلی در صنایع مختلف از قبیل داروسازی، آرایشی – بهداشتی، غذایی، کشاورزی و ... استفاده کرد.

آنا: اختراع فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی در مقایسه با آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی  دارای چه مزایایی است؟

اوجانی: داشتن خواص آنتی‌‌اکسیدانی قابل توجه، ساده بودن تکنیک و توانایی فرآوری و تولید آن در کشور و کاهش هزینه‌ها در مقایسه با استفاده از دیگر آنتی‌اکسیدان‌های شیمیایی ازجمله مزایای فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی در مقایسه با آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی است.
و ...

آنا: از نتیجه نهایی اختراع فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی بگویید.

اوجانی: در مجموع نتایج اختراع فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی نشان داد که عصاره گیاه گاوزیره که گیاهی بومی است، دارای توانایی مناسبی برای تولید نانوذرات سلنیوم است و در واقع نانوذرات تولیدشده به وسیله عصاره آن نیز دارای خواص آنتی‌اکسیدانی قابل توجهی هستند که با انجام مطالعات تکمیلی بیشتر و بررسی اثرات جانبی و نیز بهینه‌سازی شرایط می‌توان از این نانوذرات در صنایع مختلف از قبیل صنایع غذایی، کشاورزی، داروسازی، آرایشی - بهداشتی و ... به عنوان آنتی-اکسیدانی طبیعی با اثربخشی بیشتر استفاده کرد. به عنوان مثال از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی می‌توان به عنوان پایدارکننده در صنایع غذایی بهره برد.

آنا: هزینه ساخت از نمونه اولیه تا محصول چقدر بوده است و آیا نمونه خارجی دارد؟

اوجانی: فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی نمونه خارجی ندارد و در این اختراع، هزینه ساخت از نمونه اولیه تا محصول کمتر از ۲۰۰ میلیون ریال بوده است و از هیچکدام از نهادها، ارگان‌ها و دانشگاه‌ها کمکی صورت نگرفت.

آنا:‌ فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی اکنون در چه مرحله‌ای است آیا به تولید انبوه رسیده یا خواهد رسید؟ برای تولید آن از طرف نهاد یا ارگان خاصی استقبال شده است؟

اوجانی: اختراع فرمولاسیون نانو آنتی‌اکسیدان گیاهی به عنوان نگهدارنده طبیعی بعد از تأیید در اداره ثبت اختراع و ستاد توسعه فناوری نانو در مراحل تأییدیه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز مربوط است و مطمئناً با توجه به نیاز جامعه برای حفظ سلامتی اقشار مردم و ارتقای سطح کیفیت محصولات و همراه شدن با تکنولوژی روز دنیا، این  اختراع ظرفیت بالایی را برای به تولید انبوه رسیدن خواهد داشت.