راهکارهایی برای تجاری‌سازی محصولات فناور/ برنامه‌های راهبردی حمایت از نخبگان اصلاح و عملیاتی شود

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین، پیشوا و قرچک با رویکرد تخصصی «امنیت غذایی و کشاورزی» به همراه ۹ مرکز دیگر در واحدهای دانشگاهی به‌تازگی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موفق به کسب مجوز فعالیت اولیه شدند.

مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین پیش از این از طریق عقد تفاهمنامه با دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب به صورت مرکز رشد اقماری فعالیت می‌کرد و به دلیل کسب امتیاز‌های لازم در مدت کوتاه ۷ ماهه توانست از سطح اقماری به مرکز رشد مستقل سطح سه تبدیل شود و مجوز لازم را کسب کند.

بیژن خورشیدپور دکتری تخصصی علوم و صنایع غذایی که از سال ۱۳۷۶ به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در واحد ورامین - پیشوا مشغول خدمت است از آبان۱۴۰۰ مدیریت مرکز رشد این دانشگاه را برعهده گرفت.

خبرنگار خبرگزاری آنا به مناسبت کسب مجوز فعالیت اولیه مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، فعالیت‌ها و جزئیات حیطه کاری تخصصی این مرکز را از خورشیدپور جویا شده است که در ادامه می‌‌خوانیم.

آنا: از چرایی و چگونگی راه‌اندازی مرکز رشد تخصصی «امنیت غذایی و کشاورزی» در ورامین و تجهیزات و امکانات آن بگویید.

خورشیدپور: مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین، پیشوار و قرچک با رویکرد تخصصی «امنیت غذایی و کشاورزی» از سال ۱۳۹۶ فعالیت خود را در زمینه امنیت غذایی آغاز کرد؛ اما با توجه به تغییر در بخشنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان که در راستای بهبود رویه‌ها و نظام‌مندی مراکز رشد صورت گرفت با حمایت رئیس دانشگاه و معاون پژوهش، مرکز رشد از طریق عقد تفاهم‌نامه با دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب به صورت مرکز رشد اقماری فعالیت رسمی خود را از آبان ۱۴۰۰ آغاز کرد و به دلیل کسب امتیاز‌های لازم در مدت کوتاه ۷ ماهه توانستیم این مرکز را از سطح اقماری به مرکز رشد مستقل سطح سه تبدیل کنیم.

ابزار و اطلاعات لازم برای پایش نتایج، عملکرد‌ها، تجزیه و تحلیل رویه‌ها و ارزیابی راندمان فعالیت محققان فعال در زمینه محصولات فناورانه نیاز به طراحی و یکپارچه‌سازی دارد تا مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی بتوانند علاوه بر حمایت‌ در راه تجاری‌سازی محصولات فناورانه، نقش مؤثری در سیاست‌گذاری کلان کشور و اقتصاد دانش‌بنیان ایفا کنند.

زیربنای محل استقرار مرکز رشد ۱۷۵۸ متر مربع، متشکل از ۵۰ باب اتاق مستقل برای استقرار هسته‌ها و واحد‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان است که در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین پیشوا مستقر شده است. علاوه بر این کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های پیشرفته و تخصصی با مساحت در مجموع ۳۴۲۷ متر مربع، سالن اجتماعات با ظرفیت ۵۰۰ نفر، امکانات موجود در گلخانه تولید و پرورش گیاهان با متراژ ۴۵۰۰ متر مربع، امکانات پرورش گاو گوشتی با ظرفیت ۲۰۰۰ رأس، مزرعه پرورش آبزیان، مزارع و زمین‌های کشاورزی با امکانات کامل با متراژ بیش از ۴۰ هکتار، سوله‌ها و انبار‌ها با متراژ متنوع از دیگر امکانات موجود در واحد ورامین-پیشواست که برای هسته‌ها و واحد‌های فناور شرایط ویژه‌ای فراهم می‌کند.

مهم‌ترین هدف راه‌اندازی و فعالیت مرکز رشد تخصصی «امنیت غذایی و کشاورزی» در واحد ورامین-پیشوا، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و حمایت و راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از ایده‌ها و طرح‌های فناورانه است.

آنا: مأموریت‌های مرکز رشد واحد ورامین چیست؟ و تاکنون چه پیشرفت‌هایی در راستای رویکرد تخصصی‌تان داشته‌اید؟

خورشیدپور: مأموریت اصلی مرکز رشد تخصصی «امنیت غذایی و کشاورزی» کمک به جذب و پذیرش صاحبان ایده‌های فناورانه در منطقه ورامین و استقرار آنها در مرکز است. در همین راستا تاکنون موفق به فعال کردن هسته‌های فناور با موضوعات امنیت غذایی و کشاورزی و نیز دارویی شده‌ایم که اکنون مشغول فعالیت هستند.

مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین، پیشوا و قرچک اکنون ۵ هسته فناور فعال دارد که با گذشت ۶ الی ۹ ماه توانایی تبدیل به واحد فناور را خواهند داشت و بعد از آن در صورت داشتن شرایط، به شرکت‌های دانش‌بنیان تبدیل خواهند شد.

آنا: تازه‌ترین فعالیت‌ها و برنامه‌های در حال اجرا و اهداف و برنامه‌های پیش روی مرکز رشد را بیان کنید.

خورشیدپور: کسب مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه امنیت غذایی و کشاورزی برای مرکز رشد یکی از تازه‌ترین فعالیت‌هاست. با توجه به اینکه منطقه ورامین و پیشوا به لحاظ کشاورزی و دامپروری از اهمیت خاصی برخوردار است، این مرکز بنا دارد تعداد هسته‌ها و واحد‌های فناور را در زمینه امنیت غذایی و کشاورزی افزایش تا از طریق تبادل دانش و کمک و حمایت از ایده‌های خلاق و نوآورانه، زمینه رشد و شکوفایی فعالیت‌های دانش‌بنیان در منطقه را توسعه دهد.

آنا: نواقص و کمبود‌ها در راه تجاری‌سازی محصولات فناورانه محققان را چه می‌دانید؟ راهکارهایتان چیست؟

خورشیدپور: هرچند تاکنون بخشی از بستر‌های لازم برای فرآیند تجاری‌سازی محصولات فناورانه فراهم شده است؛ اما کشور کماکان در این بخش با چالش‌های جدی مواجه است که باید برای رفع آنها اقدام و تصمیمات لازم اتخاذ شود.

ابزار و اطلاعات لازم برای پایش نتایج، عملکرد‌ها، تجزیه و تحلیل رویه‌ها و ارزیابی راندمان فعالیت محققان فعال در زمینه محصولات فناورانه نیاز به طراحی و یکپارچه‌سازی دارد تا مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی بتوانند علاوه بر حمایت‌های مادی و معنوی در راه تجاری‌سازی محصولات فناورانه، نقش مؤثری در سیاست‌گذاری کلان کشور و اقتصاد دانش‌بنیان ایفا کنند.

مشارکت بیشتر اعضای هیئت علمی دانشگاه در همراهی با تیم‌های جوان خلاق در قالب هسته‌ها و واحد‌های فناور و یا شرکت‌های دانش‌بنیان هم می‌تواند نیروی محرکه شتاب‌دهنده در شکوفایی روزافزون مراکز رشد و سرا‌های نوآوری محسوب شود.

مسلماً اکثر محققان بودجه و منابع مالی لازم برای تجاری‌سازی محصولات فناورانه خود را در اختیار ندارند و یا در بسیاری موارد با توجه به اینکه ایده‌های فناورانه که منجر به تولید محصول شده، توسط محققان جوان یا دانشجویان انجام می‌شود. برخی از این محققان و پژوهشگران با مسیر تجاری‌سازی محصولات آشنایی ندارند؛ بنابراین تدوین برنامه‌های آموزشی تجاری‌سازی محصولات و خدمات و گنجاندن آن در برنامه‌های مراکز رشد دانشگاهی و سایر مؤسسات دانش‌بنیان، اکنون ازجمله ضروریاتی است که باید به‌صورت جدی به آن توجه شود.

در هر حال با توجه به تعریف تجاری‌سازی فناوری تا زمانی که محصولات فناورانه نتوانند وارد مرحله صنعتی و تجاری شوند، مسلما نقشی در تولید ثروت و رفاه جامعه ایفا نخواهند کرد؛ بنابراین تدوین و یا اصلاح برنامه‌های راهبردی یکپارچه در راستای حمایت از نخبگان، دانشگاهیان و مراکز علمی و از همه مهم‌تر عملیاتی کردن آن می‌تواند نقش بسزایی در راستای حمایت از محققان و در نتیجه تولید ثروت و رفاه عموم مردم ایفا کند.

آنا: آیا با گذشت چند سال از عمر مراکز رشد تمام بخش‌های دانشگاه توانسته‌اند ماموریت مراکز رشد و سرای نوآوری را بشناسند یا هماهنگی لازم بین بخش‌های مختلف دانشگاه در زمینه حمایت از مراکز رشد وجود دارد؟

خورشیدپور: هنوز بین تمام بخش‌های دانشگاه شناخت کافی از مأموریت مراکز رشد و سرای نوآوری وجود ندارد و به همین دلیل مراکز رشد از حمایت تمام ارکان دانشگاه برخوردار نیستند. هرچند که مرکز رشد واحد ورامین تاکنون از حمایت‌های جدی مسئولان واحد دانشگاهی اعم از حوزه‌های ریاست، پژوهش و اداری برخوردار بوده است؛ اما در سطح کلان نیاز به هماهنگی و حمایت‌های بین مراکز رشد سایر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به منظور هم‌افزایی کاملاً مشهود است؛ البته برگزاری دوره‌های کوتاه مدت با هدف آشنایی و دانش افزایی در زمینه مأموریت‌های مراکز رشد و سرای نوآوری برای مدیران بخش‌های مختلف دانشگاه ازجمله مواردی بوده که در حال انجام است و قطعاً منجر به هماهنگی بیشتر بین بخش‌های مختلف دانشگاه در کشور خواهد شد.

آنا: برای رشد و شکوفایی مراکز رشد در دانشگاه‌ها چه پیشنهادهایی ارائه می‌دهید؟

خورشیدپور:  با توجه به اینکه هدف اصلی مراکز رشد حمایت و شتابدهی ایده‌های خلاقانه و فناورانه است؛ بنابراین هر فرایندی که به جذب و مشارکت بیشتر جوانان و محققان خلاق کمک کنند، مسلماً منجر به رشد و شکوفایی بیشتر مراکز رشد در دانشگاه آزاد اسلامی خواهد شد.

در همین راستا اطلاع رسانی به جامعه هدف یکی از مهم‌ترین راهکار‌های مؤثر در این زمینه است؛ بنابراین تشکیل و تقویت پنجره‌‌ای واحد در بستر اینترنت به منظور معرفی مزایا و امکانات تمام مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی نقشی مؤثر در شکوفایی بیشتر این مراکز خواهد داشت. معرفی مأموریت‌ها و توانمندی‌های مراکز رشد از طریق رسانه‌ها نیز تأثیر بسزایی در شکوفایی بیشتر مراکز رشد خواهد داشت.

مشارکت بیشتر اعضای هیئت علمی دانشگاه در همراهی با تیم‌های جوان خلاق در قالب هسته‌ها و واحد‌های فناور و یا شرکت‌های دانش‌بنیان هم می‌تواند نیروی محرکه شتاب‌دهنده در شکوفایی روزافزون مراکز رشد و سرا‌های نوآوری محسوب شود.

به‌روزسانی بخشنامه‌های مربوط به حمایت‌های مالی مراکز رشد از هسته‌ها و واحد‌های فناور که متناسب با تورم روز جامعه باشد نیز در رشد و شکوفایی مراکز رشد قطعاً مؤثر است.

گفتگو از حسین عقابی