رسانه بدون «استقلال» و «صداقت» سقوط می‌کند/ «سواد رسانه‌ای» مهارت است

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ «سواد رسانه‌ای» تکنیک عملی و مهارت بسیار ویژه در حوزه بین رشته‌ای بوده که با گسترش شبکه‌های اجتماعی، دارای مفاهیم و ابعاد گسترده‌تر و پیچیده‌تری شده است به‌ویژه امروزه با حضور و گسترش هزاران شبکه رسانه‌ای که اخبار و مطالب با کسری از ثانیه در جهان منتشر می‌شود؛ یکی از مهم‌ترین آموزش‌ها در دنیا تلقی می‌شود.

خبرنگار خبرگزاری آنا با محمد مهاجری روزنامه‌نگار پیشکسوتی که در کارنامه کاری خود عضویت در شورای سردبیری روزنامه‌های کیهان، جام جم، همشهری عصر و سردبیری خبرگزاری خبر آنلاین مشاهده می‌شود با موضوع «سواد رسانه‌ای» و ارتباط آن با اتفاقات اخیر گفتگو کرده است.
 
مهاجری در گفت‌وگو با خبرنگار آنا با تشریح موضوع سواد رسانه‌ای که در چند سال اخیر وارد حوزه مطالعات رسانه‌ای شده اظهار کرد: سواد رسانه‌ای به لحاظ کارکرد شبیه سواد پزشکی و نظایر آن است. به‌عنوان نمونه سواد پزشکی را تقریباً همه از خانم مسن روستایی گرفته تا استاد فیزیک دانشگاه، دارند و حتی ممکن بوده برای دیگران هم نسخه بنویسند؛ اما خودشان هم می‌دانند که پزشک نیستند؛ بنابراین همان‌طوری‌که هیچکس با سواد پزشکی، پزشک نمی‌شود؛ بلکه در بهترین حالت، دریایی می‌شود به عمق یک سانتیمتر که معلوم نیست چقدر از اطلاعاتش دقیق و منطبق با معیار‌های علمی است؛ سواد رسانه‌ای نیز از این‌رو که فراگیر است (حتی فراگیرتر از سواد پزشکی) در سال‌های اخیر به واژ‌ه‌ای پربسامد تبدیل شده؛ اما بیشتر بازی سیاسی است.

**حس خوبی به تعبیر «سواد رسانه‌ای» ندارم 

وی افزود: رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی، هرگاه مردم موافق میل آنان نیستند، آنان را به بی‌سوادی رسانه‌ای متهم کرده و اگر مانند آنان فکر کنند به علامه رسانه تبدیل می‌کنند. به‌شخصه حس خوبی به تعبیر «سواد رسانه‌ای» ندارم و تعاریفی هم که از آن شده موهوم و بازی با کلمات دانسته و اگر برای سواد رسانه‌ای ارزش وجودی قائل باشم آن را مهارت می‌دانم.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت گفت: هجمه رسانه‌ای وجود داشته و بمباران تبلیغاتی امری واقعی است. القای شبهه و دروغ همیشه بوده و خواهد بود؛ اما مهم اعتماد به رسانه است. اگر مردم به رسانه‌های خودی اعتماد داشته باشند و این رسانه‌ها حقیقت را آنگونه که بوده، بیان کنند، هجمه‌ها نمی‌توانند هیچ کاری بکنند. در آن صورت سواد رسانه‌ای هم لازم نیست.

مهاجری عنوان کرد: قریب به اتفاق مسئولان اصلاً رسانه را نمی‌‌دانند چه برسد به اینکه سواد رسانه‌ای داشته باشند؛ اگر با هر مسئولی حرف بزنید همه معتقدند متخصص رسانه‌اند؛ حال آنکه ازنظر برخی، رسانه فقط یک بوق بوده که صدایشان را برساند. ازنظر آنان رسانه حریف هم یک بوق است با همان کارکرد. وقتی بوق‌ها به صدا درمی‌آید دیگر حقیقت به گوش کسی نمی‌رسد.

این فعال سیاسی با بیان راهبردی برای تحقق جهاد تبیین توضیح داد: از تعبیر جهاد تبیین که مقام معظم رهبری فرموده‌اند؛ فقط دو صفت مستقل بودن و راست گفتن را می‌فهمم. این دو پیش‌نیاز کار رسانه است که هر کدامشان بلغزد، رسانه سقوط می‌کند.

روزنامه‌نگار پیشکسوت با تشریح چگونگی کاهش آثار مصائب ناشی از ناآگاهی در سواد رسانه‌‌ای بر افکار عمومی مطرح کرد: سواد رسانه‌ای را برای ژورنالیست‌ها لازم می‌دانم. با درس‌های رشته ارتباطات کسی روزنامه‌نگار نمی‌شود. روزنامه‌نگار کسی است که دو عنصر راستگویی(کشف حقیقت) و استقلال(قربانی نکردن حقیقت برای رعایت مصلحت) را داشته باشد. در آن صورت مخاطبانش هم این خصیصه را می‌فهمند و برایش ارزش قائل می‌شوند و طبیعتاً اگر رسانه‌ای آنها را رعایت نکند از آن رویگردان می‌شوند.

مهاجری اضافه کرد: امروزه بسیاری از مردم اخبار صداوسیما، خبرگزاری‌ها، سایت‌ها و روزنامه‌ها را می‌خوانند و اگر تشخیصشان این باشد که رسانه‌ای مستقل نیست یا راست نمی‌گوید به آن اعتماد نمی‌کنند. اکنون صداوسیما گستره بزرگی دارد و هرروز هزاران کلمه خبر به گوش و چشم مخاطب می‌رساند؛ اما آیا همه به آن اعتماد دارند؟  در رعایت حق رسانه‌ای تفاوتی بین کودک و غیر کودک نیست. ابتدایی‌ترین حق همه انسان‌ها ازجمله کودکان راست شنیدن است.

گفتگو: عصمت شریفی