تولید بار اول چگونه حلقه تنگ تحریم‌ها را خواهد شکست؟

به گزارش خبرنگار گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، اوایل دهه نود بود که تحریم‌ها وارد فاز جدیدی شد و با توجه به ورود تحریم‌ها به فاز جدید، باید مقابله هدفمند با آن باید شکل می‌گرفت، اما متاسفانه در دو دولت قبل، ابتدا سیاست دور زدن تحریم‌ها و سپس سیاست رفع تحریم‌ها با مذاکره تداوم یافت و نتیجه آن شکست در هر دو مسیر پیموده شده بود که مشکل تحریم‌ها را نه تنها حل نکرد، بلکه مشکلات اقتصاد و صنعت کشور را بیشتر نیز کرد.

با این وجود راهکار اصلی مقابله هدفمند با تحریم‌ها تلاش برای خنثی کردن آن در ابعاد مختلف از بخش انرژی تا بخش‌های مرتبط با صنعت کشور است. راهکاری که بالعکس راه رفته تاکنون، در حال حاضر به وقوع پیوسته است.

ایران از شروع به کار دولت سیزدهم به دنبال خنثی کردن تحریم‌ها رفته است. نقطه مشترک همه این اقدامات، تمرکز کامل بر توانمندی‌های داخلی جهت گرفتن بازار‌های خارجی است. اما پیرامون خنثی کردن تحریم‌ها، ابتدا باید تحریم‌ها و ساختار آن را دقیق بشناسیم. از این رو در این گزارش به بررسی تحریم‌های صنعت کشور و راهکار خنثی‌سازی آن پرداختیم.

**تحریم‌ها بلای جان صنعت/ سیاست رفع یا خنثی‌سازی تحریم؟

بسیاری از قطعات حال حاضر صنعت کشور قدیمی هستند و عامل اصلی کاهش بهره‌وری در صنعت کشور، همین قطعات هستند که جان صنعت کشور را گرفته‌اند

مهم‌ترین اثر تحریم‌های خارجی بر فرآیند توسعه صنعت کشور و تجهیزات راهبردی صنایع مختلف متمرکز شده است. صنعت کشور در حال حاضر بخش قابل توجهی از صادرات غیرنفتی کشور را بر عهده دارد و بومی سازی تجهیزات راهبردی صنایع مختلف، موجب خودکفایی در فرآیند تولیدات صنعتی خواهد شد و همین موضوع به بهره‌وری بالا و همچنین بهبود فرآیند تولید در میان مدت منجر خواهد شد. بسیاری از قطعات حال حاضر صنعت کشور قدیمی هستند و عامل اصلی کاهش بهره‌وری در صنعت کشور، همین قطعات هستند که جان صنعت کشور را گرفته‌اند و به دلیل تحریم‌ها این تجهیزات به گرهی کور برای صنعت کشور تبدیل شده‌اند.

حال همان راهی که کشور‌های توسعه یافته رفته‌اند، باید طی شود؛ در وضعیت فعلی که مجبورا کشور به سمت جلوگیری از واردات به دلیل تحریم‌ها رفته است، باید بومی‌سازی این قطعات و تجهیزات راهبردی در اولویت صنعت کشور قرار گیرد. اما ساختار صنعت کشور به هیچ وجه توانایی بومی‌سازی را ندارد، زیرا اصلا واحد تحقیق و توسعه‌ای در این زمینه وجود نداشته است، بلکه تا پیش از این هر جا صنعت به مشکل می‌خورد؛ مسئول خرید کشور با طرف‌های خارجی به مذاکره می‌پرداخت و با نهایی شدن مذاکرات، پیش پرداخت انجام می‌شود و در زمان تحویل تجهیز نیز مابقی پول پرداخت خواهد شد، اما سناریو بومی‌سازی به هیچ وجه با این ساختار صنعت همخوانی ندارد.

از طرف دیگر شرکت‌های دانش بنیان نیز شناسایی از تقاضا برای محصولات خود در صنعت ندارند، نه تنها نیاز صنعت تاکنون بیان نشده است؛ بلکه عرضه‌کنندگان بخش‌های مختلف اکوسیستم دانش‌بنیان کشور نیز از توانایی دیگر شرکت‌ها نیز شناختی ندارند. نتیجه این امر نیز نبود عرضه‌کننده توانمند و قابل اعتنا برای صنعت کشور بوده است که نتیجه این امر، رفتن نگاه‌ها به سمت رفع تحریم‌ها به جای خنثی کردن واقعی تحریم‌ها بوده است.

**سیاست تولید بار چیست و چه کمکی به کشور می‌کند؟

هر دو مشکل فوق، نیازمندی به تشکیل نهاد واسط و تنظیم‌گر رابطه بین شرکت‌های دانش‌بنیان توامند صنعتی با صنعت کشور را بیش از پیش مبرهن کرده است. این نهاد واسط و تنظیم‌گر باید علاوه بر شناخت نیاز راهبردی صنعت، شناخت خوبی نیز از توانمندی اکوسیستم دانش‌بنیان کشور داشته باشد؛ همچنین سناریو بومی‌سازی را نیز باید طراحی کند، زیرا بالعکس خرید تجهیز توسط صنعت، سناریو تولید بار اول و بومی‌سازی تجهیزات راهبردی نیازمند ایجاد سازوکار جدید تسویه مالی و مرحله به مرحله است به نحوی که در هر بخش، علاوه بر آزمایش مواد اولیه و میزان پیشرفت کار، در هر مرحله، سناریو بومی‌سازی، مرحله بعدی را شناسایی کند.

در ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، به بحث تولید بار اول، سناریو بومی‌سازی تجهیزات راهبردی و مزایای درنظر گرفته شده برای مدیران دولتی و صنعتی جهت استفاده از سازوکار تولید بار اول اشاره شده است.

این نهاد واسط و تنظیم‌گر، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و کارگروه تولید بار اول است که از سال‌های ابتدایی شکل‌گیری فاز جدید تحریم‌ها در راستای خنثی کردن تحریم تجهیزات راهبردی شکل گرفت و در ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، به بحث تولید بار اول، سناریو بومی‌سازی تجهیزات راهبردی و مزایای درنظر گرفته شده برای مدیران دولتی و صنعتی جهت استفاده از سازوکار تولید بار اول از جمله مجوز ترک تشریفات قانون و مقررات برگزاری مناقصات؛ اشاره شده است.

**شکست حلقه تنگ تحریم با سیاست تولید باراول

شاید بتوان سیاست تولید بار اول را مهم‌ترین راهکار جهت خنثی‌سازی تحریم‌های صنعت کشور نام برد. سیاست تولید بار اول، با تهیه سناریو بومی‌سازی تجهیزات راهبردی موردنیاز صنایع و طی کردن مرحله به مرحله این سناریو برای رسیدن به تجهیز راهبردی با کیفیت تولید شده به دست نخبگان جوان ایرانی، مسیر خنثی سازی تحریم‌های صنعت را هموار می‌کند و بدین ترتیب، تولید بار اول حلقه تنگ تحریم‌ها را خواهد شکست.
در گزارش بعدی به بحث بومی‌سازی و تولید بار اول تجهیزات راهبردی صنعت پالایشگاهی و چگونگی استفاده از تجهیزات بومی‌سازی شده برای افزایش بازار صادرات نفت خام ایران و همچنین پالایشگاه‌داری فراسرزمینی اشاره خواهد شد.