جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و چالش بزرگ یک ادغام سینمایی

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی خبرگزاری آنا، یک هفته دیگر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر کار خود را آغاز می‌کند. جشنواره‌ای که امسال با توجه به اتفاقات چند ماه اخیر بیش از هر سال دیگری با حواشی و جنجال همراه بوده است.

تلاش همه جانبه رسانه‌های فارسی‌زبان و محافل مخالف نظام برای ایجاد فشار به سینماگران برای تحریم و قهر با این رویداد سینمایی باعث شد شرایطی را به وجود آورد که اعلام اسامی فیلم‌های منتخب جشنواره و هیئت داوران با تدبیر دبیرخانه به تعویق بیفتد. تدبیری که پیش از این هم اواخر آذرماه امسال در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت نیز پیاده شد.

یکی از تفاوت‌های این دوره از جشنواره با جشنواره سال گذشته و به تعبیر بهتر یک دهه گذشته، بازگشت بخش «بین‌الملل» به  بخش‌های دیگر این رویداد سینمایی است. یکی از تصمیم‌های مدیران سینمایی در دولت قبل این بود که این بخش از جشنواره فیلم فجر از بدنه اصلی آن جدا شده و اردیبهشت ماه به صورت مستقل برگزار شود.

جشنواره جهانی در حقیقت بخش بین‌المللی جشنواره فیلم فجراست که از سال ۱۳۹۴ و در تصمیمی عجیب و غریب از بدنه جشنواره اصلی جدا شد. تصمیمی که با اعتراض بسیاری از اهالی سینما همراه بود، اما مدیران فرهنگی وقت و فعلی ترجیح دادند تا زمان برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر را از موعد اصلی آن یعنی بهمن ماه به اوایل دومین ماه سال منتقل کنند.

بهار ۱۳۹۸ و در جریان برگزاری سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر این موضوع به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های بین «رضا میرکریمی» دبیر وقت این جشنواره و سازمان سینمایی بدل شده بود به گونه‌ای که میرکریمی در نشست خبری جشنواره حداقل سه بار از سوی خبرنگاران در موضوع احتمال ادغام دو جشنواره ملی و جهانی مورد سؤال واقع شد. سؤالاتی که با چاشنی ابراز تمایل حسین انتظامی رئیس وقت سازمان سینمایی به این ادغام مطرح گردید.

دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر هم ضمن بی‌اطلاعی از اظهارنظر انتظامی، گفت که در آخرین گفت‌وگویی که با سرپرست سازمان سینمایی داشته است، علاوه بر حمایت قاطع و دلگرمی او، هیچ نشانه‌ای دالّ بر توقف برگزاری جشنواره جهانی فجر از سوی انتظامی نه دیده و نه شنیده است.

جدا شدن بخش جهانی جشنواره فیلم فجر از بخش ملی از همان ابتدا مورد نقد بسیاری از سینماگران و منتقدان قرار گرفت. علاوه بر هزینه‌های مضاعف، افت کیفی فیلم‌ها و کیفیت فیلمسازان خارجی حاضر در جشنواره نیز از مهم‌ترین انتقاداتی است که به این روند جدید وارد شد. یکی دیگر از این انتقادات به روند اجرای جشنواره و محدود کردن برگزارکنندگان آن به طیف خاصی از اهالی سینما بود که شائبه مدیریت و اجرای محفلی جشنواره را تقویت می‌کرد.

یکی از تندترین این اظهارات را مجید مجیدی مطرح کرد. این کارگردان شناخته‌شده سینمای ایران، در گفتگو با ویژه‌نامه نوروز۱۳۹۹ ماهنامه «اندیشه پویا» یکی از دلایل ایجاد فضای ناسالم سینمای امروز را جدا کردن بخش بین‌الملل از جشنواره فجر دانست که اصل فلسفه جشنواره فجر را زیر سوال برده است.

وی با ذکر خاطره‌ای در این زمینه گفت: آن زمان که «پیر هانری دولو» در جشنواره فجر «بدوک» را دید و آن را به کن فرستاد مثل حالا نبود که برای رسیدن فیلم به جشنواره، نیاز به لابی‌گری داشته باشی!

مجیدی در ادامه افزود: آن سال‌هایی که این جدایی صورت نگرفته بود، روسای جشنواره‌های مطرح خارجی موقع برگزاری جشنواره به ایران می‌آمدند و در کنار مخاطبان ایرانی، فیلم‌های ایرانی را می‌دیدند و برای جشنواره‌های خود گزینش می‌کردند. فیلم «بچه‌های آسمان» در جشنواره فجر بود که توسط نماینده جشنواره مونترال انتخاب شد و کم‌کم به سمت دیگر جشنواره‌ها رفت و بزرگ شد. آن زمان باربارا مدیر جشنواره ونیز خودش هر سال مهمان فجر بود و با دقت فیلم‌ها را می‌دید و فیلم انتخاب می‌کرد.

کارگردان فیلم‌های «رنگ خدا» و «بچه‌های آسمان» اظهار کرد: این چهره‌های درجه سه و چهاری که از توی کافه‌های اروپا پیدا می‌کنند و به بین‌الملل جداشده از فجر می‌آورند خیلی توفیر دارند با آن آدم‌های درجه یکی که قبل از جدایی بین‌الملل، به جشنواره فجر می‌آمدند و فیلم‌های ایرانی را می‌دیدند.

** برگزاری آخرین دوره از یک «جشنواره جداشده» در سال ۱۴۰۰

سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر قرار بود به دبیری محمدمهدی عسگرپور اوایل اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ برگزار شود، اما شیوع ویروس کرونا باعث شد تا برگزاری آن لغو شود. در نهایت این دوره از جشنواره از پنجم تا دوازدهم خرداد ماه ۱۴۰۰ به دبیری محمدمهدی عسگرپور، برگزار شد.

در افتتاحیه این دوره از جشنواره بود که عسگرپور از ثبت جشنواره جهانی فیلم فجر در فدراسیون جهانی انجمن‌های تهیه‌کنندگان فیلم (فیاپف) و پیوستن به پانزده جشنواره برتر رقابتی دنیا خبر داد، رخدادی که به گفته وی، به جهانی شدن آن و قرار گرفتن در رخداد‌های جهانی کمک می‌کند؛ و در نتیجه هرگونه تغییر در زمان برگزاری به منزله خروج این رخداد هنری از بین این پانزده جشنواره است.

اما با تغییر دولت، همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد این طفل جدامانده از مادر به آغوش اصلی خود بازگشت. محمد خزاعی رئیس سازمان  سینمایی در  آبان ماه سال گذشته با اشاره به  بررسی «کارگروه مطالعه و ارزیابی جشنواره‌ها» و مطالبه‌های صنوف و سینماگران کشوراعلام کرد که سازمان سینمایی به این جمع‌بندی رسیده است که ۲ جشنواره ملی و جهانی فجر را به صورت یکپارچه تحت عنوان «جشنواره بین‌المللی فیلم فجر» برگزار کند.

خزاعی در همان زمان اعلام کرد که برگزاری همزمان این رویداد در سالگرد جشن‌های فجر انقلاب اسلامی با هم‌افزایی ظرفیت‌ها، فرصت‌های کاربردی مضاعفی را برای بهره‌مندی جامعه سینمایی، اقشار مختلف مردم، سینماگران و مهمانان خارجی فراهم می‌آورد.

او در توضیح این تصمیم همچنین گفت: همه‌ساله در سالروز انقلاب و در پوشش جشن‌های متنوع آن شاهد حضور میهمانان، شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی و حضور چشمگیر رسانه‌های خارجی در کشور هستیم. بدیهی است با برنامه‌ریزی‌های دقیق و هدفمند، جشنواره بین‌المللی فیلم فجر می‌تواند از این مزیت‌ها و فرصت‌ها بهره‌برداری کند.

حال و در آستانه برگزاری چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر آنچه بیش از هر چیز حائز اهمیت است، انتخاب آثاری است که بتواند همچنان اعتبار و وجهه بین‌المللی این جشنواره را حفظ کند.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد دبیرخانه جشنواره به همان دلایلی که در ابتدای این نوشتار ذکر شد تمایلی به مانور بر روی بخش «بین الملل» جشنواره فیلم فجر نداشته باشد، اما نباید این حواشی مانع شود که این بخش مهم جشنواره زیر ذره‌بین اهالی رسانه و منتقدان قرار نگیرد. این موضوع به ویژه در جشنواره امسال نمود بیشتری دارد، چراکه پس از ادغام بخش بین‌الملل و ملی جشنواره، حساسیت افکار عمومی نسبت به به کیفیت برگزاری و سطح کیفی آثار را بیشتر کرده است.