بانوان اندیشمند از راهکار‌های فرهنگی ترمیم شکاف اجتماعی گفتند

به گزارش گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، در این نشست حاضران درباره راهکار‌های فرهنگی ترمیم شکاف اجتماعی، ناظر به سیاست‌گذاری‌های سازمان‌های متولی امر فرهنگ، به بحث و تبادل نظر پرداختند.

در ابتدای این نشست بنت‌الهدی تاجیک، مدیر مرکز بررسی مسائل فرهنگی با اشاره به این نکته که مسائل اجتماعی باید دستمایه پیوند و گفتگو با اهل نظر باشد، تاکید کرد: مجموعه‌های فرهنگی باید محل شکل‌گیری بحث و تبادل نظر پیرامون انبوه مسائل ریز و درشتی باشد که تامل درباره آن‌ها مقدمه حرکت به سمت طراحی الگوی حکمرانی فرهنگی خواهد بود. وی عنوان کرد: از آنجا که انقلاب اسلامی از ابتدا با ایده استقلال فرهنگی پیش رفته است، انسجام و وحدت، مسئله اصلی او خواهد بود.

در ادامه مرضیه افضلی، دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی و مدرس دانشگاه به عنوان اولین سخنران، از لزوم تغییر سیاست‌گذاری حوزه زنان به عنوان راهکاری جدی برای ترمیم شکاف اجتماعی ناشی از اتفاقات اخیر گفت و خاطرنشان کرد: الگوی انقلاب اسلامی در مقابل دو تقریر مرسوم از زن یعنی زن شرقی گوشه‌نشین و زن غربی بی‌بند و بار ایستاد، در حالی که سیاست‌گذاری حوزه زنان امروز به دور از گفتمان انقلاب اسلامی، دچار دوگانه سنتی-مدرن با نگاه مردانه شده و همین باعث شده است نوعی نارضایتی زنان از جنسیت خود در جامعه پدید آید که حاصلش اتفاقاتی مانند پاییز ۱۴۰۱ است. ارزشمندی واقعی نقش‌های زنانه، تعریف عرصه‌های واقعی حضور زنان، مناسب‌سازی فضا‌ها برای حضور زنان و پاسخ دادن به نیاز‌های ذاتی زنانه از راهکار‌هایی بود که افضلی برای اصلاح سیاست‌گذاری در این حوزه عنوان کرد.

«مصرف فرهنگی، فشردگی زمان و مکان و مسئله از جاکندگی» سرفصل صحبت‌های حمیده روحانی، دانشجوی دکترای دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران، دیگر سخنران این نشست بود.

وی با تاکید بر لزوم شناسایی عوامل شکاف اجتماعی عنوان کرد: امروز به علت تحولات عرصه مجازی، توالی‌های منطقی زمانی و مکانی درباره مسائل فرهنگی پیش نمی‌رود و بالطبع محصولات فرهنگی عرضه شده به جوامع نیز متاثر از حوزه ارتباطی است که با اقتضائات محلی زندگی انطباق ندارد و فرد دچار از جاکندگی می‌شود. گویی که فرد در دنیایی زندگی می‌کند که ارتباطات واقعی در آن وجود ندارد و در نتیجه هنجار‌ها و الگو‌های رفتاری هم متاثر از فرهنگ مدرن غالب خواهد بود.

وی با بیان اینکه ما اکنون در نقطه مواجهه دو تمدن با دو موقعیت تاریخی متفاوت قرار گرفته‌ایم و قطعا آشفتگی کنونی ما که تنها ۴۰ سال از زمان استقرار نظام (شکل‌گیری تمدن جدید) می‌گذرد، با نظم مستقر ناشی از قرون متمادی، قابل مقایسه نیست، عنوان کرد: ما باید بتوانیم این احساس سرخوردگی را با تذکر به تمایز میان این دو تمدن از بین ببریم و نشاط تمدنی ایجاد کنیم و نکته بعد اینکه بتوانیم با کنار زدن ظواهر، باطن باطل تمدن غرب را نشان دهیم.

در ادامه فاطمه دلاوری، دکترای فلسفه غرب دانشگاه تهران با سرفصل "رسانه نارسانا، جامعه ناخودآگاه" صحبت کرد.

وی با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های یک برنامه‌ساز که با بحث شکاف اجتماعی ارتباطی جدی دارد، امکان به تصویر کشیدن دیگری در رسانه ملی است، گفت: متاسفانه اراده‌ای برای این امر وجود ندارد، در حالی که مهم‌ترین وظیفه رسانه ملی این است که آینه ملت باشد. نتیجه انکار شدن مردم از طرف رسانه این است که مردم نیز رسانه را انکار می‌کنند و این در حالی است که هیچ چیزی جایگزین رسانه ملی نمی‌شود. متاسفانه رسانه نه تنها کمکی به ترمیم شکاف‌های اجتماعی نکرده است، بلکه در بسیاری امور باعث شکاف شده است. رسانه واسطه حاکمیت و مردم است، به این معنا که نیاز‌های مردم به حاکمیت و خدمات حاکمیت به مردم را منتقل کند، اما گویی بخشی از این روند نادیده گرفته شده و مردم احساس می‌کنند در رسانه به رسمیت شناخته نمی‌شوند و این نشانه ضعف حاکمیت و عدم اعتماد به نفس است.

ریحانه نادری‌نژاد، دکترای جامعه‌شناسی توسعه از دانشگاه علوم و تحقیقات از دیگر سخنرانان این نشست، مسئله شکاف را امری بسیار مهم و مبتلا به جدی امروز جامعه ایران خواند و عنوان کرد: کم شدن فاصله میان تنش‌های خشونت‌آمیز خیابانی، تعداد مشارکت‌کنندگان انتخابات، مهاجرت و مسائلی از این دست نشانه مسیر اشتباه حاکمیت و دور شدن از مسیر پیشرفت و توسعه است. دستگاه‌های فرهنگی اگر بخواهند به ترمیم شکاف میان حاکمیت و مردم بپردازند، باید ورود جدی به تصمیم‌های سیاسی و اقتصادی دولت و مجلس از منظر آسیب‌های فرهنگی که به رابطه میان حاکمیت و مردم را خدشه وارد می‌کند، داشته باشند. هر تصمیم اقتصادی و سیاسی، یک پیوست فرهنگی دارد، بنابراین دستگاه‌های فرهنگی باید برای گفتگو و اثرگذاری، قدرتی همسطح با سایر وجوه حکمرانی داشته باشند.

در ادامه ناهید سلیمی، دکترای زنان اظهار داشت: حوادث اخیر در ایران نشان‌دهنده شکاف اجتماعی با محوریت تغییر ارزش‌ها در بین گروه‌های متکثر مردمی بود که به دلیل بی‌توجهی طولانی‌مدت سیاست‌گذار فرهنگی و شکست در به کارگیری ابزار متناسب با اهداف سیاست‌ها و جامعه مخاطب، موجب تعمیق شکاف و ایجاد رویارویی‌های مختلف میان مردم فراتر از رویارویی حاکمیت با مردم شد. وی زنجیره‌ای دیدن سیاست‌های عمومی در نسبت با سیاست‌گذاری فرهنگی و باز‌تعریف چینش این زنجیره با محوریت سیاست‌گذاری فرهنگی را از راهکار‌های ترمیم شکاف‌های اجتماعی دانست.

در ادامه این نشست، طاهره حبیبی، دانشجوی دکترای فلسفه غرب دانشگاه تهران با گذاشتن تمایز میان شکاف ناشی از تفاوت دو جهان‌بینی و شکاف ناشی از نابرابری‌های اقتصادی و فرهنگی عنوان کرد: در شکاف اول تنها با ترویج نگاهی که مانع گسست کلی شود، می‌توان از ترمیم سخن گفت، اما شکاف نوع دوم منعکس‌کننده شکاف‌های اقتصادی و فرهنگی ناشی از نابرابری است. در اینجا نارضایتی افراد از وضعیت سیاسی، آن‌ها را به نقطه مخالف فرهنگ ترویجی توسط حاکمیت سوق می‌دهد که طبیعتا ترمیم این نوع شکاف نیز از جنس اقدامات اقتصادی و سیاسی است. وی اضافه کرد: گسست گفتمانی شکل نگرفته است، بلکه صرفا سرمایه اجتماعی از میان رفته است و این گروه همچنان تعلق گفتمانی خود را حفظ کرده است.

دکتر معصومه نصیری آخرین سخنران این نشست، سخنان خویش را حول محور رسانه آغاز کرد. وی عنوان کرد: امروز رسانه هم ایجادکننده و تعمیق‌کننده شکاف‌های اجتماعی است و هم می‌تواند به عنوان عنصر کاهنده این شکاف‌ها اقدام کند. در عین حال این رسانه‌ها هستند که خالق انگاره‌های ذهنی مخاطبان در راستای مهندسی شخصیت‌شان هستند و می‌توانند با خلق ذائقه‌ها و عادت‌ها، ابتدا احساس شکاف و حتی تبعیض را ایجاد کنند و در نهایت روی سازه‌های ساختگی سست، خود مفاهیم را بازنمایی کرده و درونی کنند. با این وصف استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای در وضعیت موجود می‌تواند از جمله با فعال‌سازی گسل‌های اجتماعی در سویه مثبت آن، کمک‌کننده باشد. این مهم از طریق توانمندسازی مخاطبان با ارتقای دانش‌های لازم در این زمینه، ارتقای دانش مدیران و فعالان رسانه‌ای و متناسب‌سازی توان این سه بخش برای کمک به فرآیند‌های کاهنده شکاف و التهاب اجتماعی و فزاینده فضای منطقی و مبتنی بر واقعیت‌ها به دست می‌آید.