جشنواره فیلم فجر ربطی به جناح‌های سیاسی ندارد

به گزارش خبرنگار سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، چهل‌ویکمین دوره جشنواره فیلم فجر با تمام حواشی و حرف و حدیث‌هایش به پایان رسید و بعد از یک ماراتن ده روزه، برندگان سیمرغ امسال نیز معرفی شدند و تندیس‌هایشان را با خود به خانه بردند. در طول سال‌های اخیر همواره جشنواره فجر با حاشیه‌هایی همراه بوده و بار‌ها پیش آمده که این موارد از متن اصلی خود رویداد نیز پیشی گرفتند و تا مدت‌ها نقل محافل سینمایی شدند.

جشنواره امسال نیز رویداد کم سروصدایی نبود و حواشی آن از چند ماه پیش از آغاز و در اواسط پاییز آغاز شد و هنوز هم ادامه دارد. حالا به بهانه اتمام این رویداد با احسان ناظم بکایی، منتقد سینما و نویسنده گفتگو کردیم، هم در رابطه با کیفیت فیلم‌های امسال، هم حاشیه‌های خاص این دوره از جمله تحریم جشنواره توسط بازیگران و چهره‌های مطرح هنری.

ناظم بکایی در ابتدا با اشاره به این موضوع که امسال فیلمی نبود که بتوان گفت از هر نظر عالی است و از مابقی آثار چند گام جلوتر است گفت: هر فیلمی نکاتی را داشت و همه ویژگی‌های خوب در یک فیلم جمع نمی‌شد. مثلاً سختی کار فیلمبرداری در «شماره ده:، ریتم خوب دیالوگ‌ها در «چرا گریه نمی‌کنی؟»، اکشن بودن فیلم «غریب»، بازی درخشان علی نصیریان در «هفت بهارنارنج» و بازی‌های خوبی که در «یادگار جنوب» دیدیم، موسیقی فوق‌العاده فیلم «در آغوش درخت» ساخته فردین خلعتبری یا بازی خوب نوجوان‌ها در همین فیلم و «کاپیتان»، همه مواردی هستند که امسال خوب بودند و ذهن مخاطب را درگیر می‌کردند. در عین حال بعضی از فیلم‌ها که به صورت بد ساخته شده بودند هم در جشنواره امسال بود مثل «وابل» ساخته تورج اصلانی که ما حتی نفهمیدیم چرا این نام را برای فیلم گذاشتند!

وی درباره بهترین و بدترین فیلم‌هایی که امسال در جشنواره فیلم فجر دیده نیز اظهار کرد: «چرا گریه نمی‌کنی؟»، «شماره ۱۰» و «جنگل پرتقال» به نظرم فیلم‌های خوب و ارزشمندی بودند، فیلم «در آغوش درخت» هم در حوزه خانواده اثر موفقی بود، به خصوص اینکه کانون پرورش فکری هم بعد از مدت‌ها در زمینه ساخت آثار سینمایی وارد گود شده بود. «گل‌های باوارده» هم سوژه دیده نشده‌ای از جنگ ایران و عراق داشت که اگر برخی نکات فنی فیلم درست شود، اثر ارزشمند و قابل احترامی است. بدترین فیلم‌ها هم به نظرم «پرونده باز است» ساخته کیومرث پوراحمد، «استاد» از عماد حسینی به تهیه‌کنندگی بهروز افخمی و «وابل» تورج اصلانی بودند. «های پاور» هم فیلمی بود که اشتباه ساخته شده بود، شاید موضوع و سوژه خوبی داشت، اما متأسفانه آن‌طور که باید و شاید به آن پرداخت نشده بود. شاید هادی محمدپور بهتر بود چند سال بعد به ساخت چنین فیلمی می‌پرداخت.

** ابزار مبارزه فیلمساز هنر اوست

منتقد سینما در رابطه با اظهارات دبیر جشنواره و مسئولان سازمان سینمایی که این دوره از بهترین جشنواره در سال‌های اخیر می‌دانند گفت: بعید می‌دانم برگزارکنندگان هم در یک محفل خودمانی و بدون دوربین و دستگاه ضبط صدا بگویند که امسال بهترین دوره جشنواره برگزار شده است. در حالی که به نظر من کیفیت آثار در جشنواره امسال متوسط رو به بالا بود و فیلم‌ها از دوره‌های قبل وضعیت بهتری داشتند. اما برپایی جشنواره ضعف‌هایی داشت که نمی‌توان به آن‌ها اشاره نکرد. تعجب برانگیز است که ما بعد از برگزاری چهل دوره، کار‌هایی می‌کنیم که گویا می‌خواهیم از ابتدا چرخ را اختراع و ابداع کنیم و تمام ایده‌های خوب قبلی را کنار می‌گذاریم. با این وجود ما عادت کردیم جشنواره فیلم فجر را با همه نقاط ضعف و قوتش به عنوان یک دهه میمون و مبارک، به عنوان آغاز سال سینمایی و نوروز سینمای ایران بنامیم.

نویسنده کتاب «ایران در عصر امامان» در رابطه با عدم حضور برخی از چهره‌های مطرح سینمایی در این دوره و اصطلاحاً تحریم این رویداد توسط هنرمندان عنوان کرد: سینمای ما و به طور خاص جشنواره فیلم فجر، در مقاطع مختلف مسیر خود را طی کرده و خواهد کرد. این رویداد در اوج بمباران سال‌های ۶۵-۶۶ که ما درگیر جنگ تحمیلی بودیم، در دوران کرونا یا وقایع سال ۸۸ این جشنواره مسیر خود را طی کرده و جایگاهش مشخص است و ربطی به جریان بندی‌های سیاسی و اجتماعی ندارد. به نظر من در سال ۸۸ شرایط، تبعات، دامن‌گیری و نزدیکی وقایع اجتماعی به جشنواره بسیار خاص‌تر از امسال بود، اما جشنواره برگزار شد.

وی اضافه کرد: نکته‌ای که مهم است این است که فیلمسازان ما باید کارشان را بکنند، کار آن‌ها ساختن فیلم است، همان‌گونه که کار ما نوشتن است. آیا از ننوشتن ما و فیلم نساختن آن‌ها سودی حاصل خواهد شد؟ نه. شما فقط میدان را به نفع طرف مقابلی که مدعی هستید مثلاً حقتان را خورده خالی می‌کنید. در حالی که یک آدم حرفه‌ای می‌ماند در میدان و حرف خودش را با زبان هنر می‌زند و تأثیر خودش را می‌گذارد. چنانچه که بعد از وقایع سال ۸۸ هم برخی فیلمسازان وارد گود شدند و آثارشان را ساختند و در سال‌های بعد هم فیلم‌هایی مثل «عصبانی نیستم»، «خیابان‌های ناآرام» و حتی «خانه پدری» ساخته شد. البته کاری به این مسئله ندارم که این فیلم‌ها اکران عمومی شد یا توقیف شد، نکته مهم این بود که بالاخره آن‌ها ساخته شد و پیامش را به مخاطبش رساند.

** فشار غیرمنصفانه به هنرمندان برای تحریم جشنواره

ناظم بکایی در ادامه با اعلام این موضوع که مبارزه ابزار دارد، افزود: ابزار یک سینماگر و اهل هنر، هنر اوست که باید با اتکا به آن حرفش را بزند و عقایدش را پیش ببرد. به نظرم در حال حاضر فضایی که به وجود آمده نتیجه یک فشار رسانه‌ای است که روی اهالی هنر می‌آید که باید تاوان عدم تحریم صنف‌های دیگر را بدهند. مثلاً آن کسی که معترض است و در یک کارخانه یا شرکت خصوصی یا هر شغل دیگری مشغول فعالیت است آیا یک روز کار خودش را تعطیل می‌کند؟ نه. چرا همان افراد از فعالان عرصه هنر به طور خاص سینماگران توقع تحریم دارند، درحالی‌که برای تولید هر فیلم بیشتر از ۵۰۰ نفر از نظر معیشتی درگیر هستند و این آدم‌ها باید تاوان بدهند. آن هم سینمای ما که از نظر وضع معیشتی شرایط شکننده‌ای دارد و دیگر حتی در سبد فرهنگی خانواده‌ها هم نیست.

وی در پایان سخنانش عنوان کرد: فشار به اهالی هنر برای تحریم، یک فشار غیرمنصفانه است. در عین حال جریان حاکمیت هم نباید فضا را به این سمت ببرد که دو قطبی شود و هنرمندان را به خودی و غیرخودی تقسیم کند و جمهوری اسلامی را محدود به فضای مورد نظر خود کند و مدیرانش بگویند شما قبلاً این‌طور بودید و از این به بعد نباید بیایید. به نظرم اینکه عده‌ای بخواهند در آتش اختلافات بدمند، فاصله به وجود آمده را به گسل تبدیل می‌کنند و این اشتباه بزرگی است.