«چالش هویتی» اصلی‌ترین ریشه ناهنجاری اجتماعی حجاب

خاطره شاهین‌فرد عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا در شهرکرد در ارزیابی موضوع حجاب در جامعه اظهار کرد: موضوع حجاب و عفاف ازجمله موضوعاتی است که در طول این ۴۰ سال انقلاب، همیشه مورد توجه حوزه فرهنگ و فعالان آن قرار گرفته و راهکار‌های متعددی برای کنترل بدحجابی مطرح و اجرایی شده است؛ اما چه شده که در طول این سال‌ها با وجود این حجم از توجهات هر روز شاهد کمرنگ شدن این ارزش انسانی – الهی هستیم؟

وی افزود: به نظر می‌رسد اصلی‌ترین ریشه ناهنجاری اجتماعی در موضوع حجاب، «چالش هویتی» زنان و دختران جامعه بوده که از ساختار‌های حاکم بر فرهنگ جامعه ناشی شده است. امروز، دختران و زنان به دلیل اینکه هویت خود را فقط در کنار مرد و برای مرد می‌بینند و ارزش و کرامت خود را آنچنان که هستند و باید باشند را از جامعه دریافت نمی‌کنند به هر کوره راهی پناه می‌برند، آنچه موضوع حجاب در کشور را از وضعیت بحران نجات خواهد داد، هویت‌بخشی به زن و نجات او از ورطه کالایی شدن است.

آنچه موضوع حجاب در کشور را از وضعیت بحران نجات خواهد داد، هویت‌بخشی به زن و نجات او از ورطه کالایی شدن است.

عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد واحد شهرکرد اضافه کرد: امروز آنچه از حجاب می‌بینیم و می‌خوانیم محصول نزاع این سه نیرو است: یکی زن را به دلیل ویژگی جنسی به پستو می‌راند؛ یکی زن را به همین دلیل به کالای جنسی مصرفی مبدل می‌کند و نگاه سومی که تلاش می‌کند زن را با معنای متعالی‌تر به حجاب متصل و موجبات حضور اجتماعی او را بیش‌ازپیش فراهم کند.

شاهین‌فرد بیان کرد: اگر بخواهیم در حوزه حجاب و عفاف کار قابل اعتنایی انجام دهیم باید میدانی برای کنشگری بانوان ایجاد کرده و جامعه را از حیث ساختار‌های اجتماعی برای حضور اجتماعی زنان و دختران مهیا کنیم.

وی گفت: سال‌هاست که مقام معظم رهبری در این حوزه تذکرات جدی دارند که باید همان‌طور که جبهه فرهنگی و مجموعه‌هایی در حوزه تربیتی و تشکیلاتی شکل گرفته برای بانوان هم شکل بگیرد؛ اما شاهد هیچ وضعیتی نیستیم. اساساً فلسفه حجاب، حضور اجتماعی زنان است؛ اما غالباً در ذهن جامعه دینی اینطور شکل گرفته که فلسفه حجاب از قضا، رفتن زنان به درون خانه و اندرونی و کاهش ارتباطات اجتماعی بوده و نهایت چیزی که برای زنان تصور می‌شود، این است که اگر زن می‌خواهد برای جامعه مؤثر باشد، باید فرزندان خوبی که در جامعه مؤثر باشند، تربیت کند.

عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد واحد شهرکرد ادامه داد: این نگاه با اندیشه‌های امامین انقلاب اسلامی تفاوت زیادی دارد؛ چراکه ایشان، زنان را سربازان خط مقدم بسیاری از مسائل انقلاب مانند خط مقدم علم، سلامت، سبک زندگی، خدمات اجتماعی، حتی مسائل سیاسی و... می‌دانند. اصلاً فلسفه حجاب حضور اجتماعی زن بوده است؛ چراکه آیات حجاب وقتی نازل شد و شأن نزول این آیات را می‌بینیم که زنان وقتی می‌خواستند برای کنشگری اجتماعی به مسجد بروند (مسجد در آن زمان نقطه کانونی تمدن سازی بوده نه مانند زمان کنونی که غالباً مکانی برای اقامه نماز) در این مسیر دچار اذیت و آزار می‌شدند؛ آیات حجاب به آن‌ها می‌گوید؛ طوری نشود که با این اذیت و آزار‌ها به مسجد نیایید و حضور اجتماعی در امر حکمرانی، امر معرفت و تمدن‌سازی نداشته باشید؛ حجاب و عفاف به شما کمک می‌کند حضور مؤثری داشته باشید.

شاهین‌فرد مطرح کرد: در جامعه کنونی فضا برای حضور مؤثر اجتماعی زنان بسیار محدود است، شرایط محیطی مردانه بوده، محیط‌ها یا متأثر از آن نگاه سنتی شرق گرایانه، تمرکزِ روی این دارد که فضای اجتماعی زنانه به شدت مردانه باشد؛ یا به علت تأثیری که از جریان مردسالاری وحشتناک غرب مدرن، محیط به شدت مردانه است، حتی اگر شعار زنانه فمینیستی می‌دهد در اصل به نحوی مردسالاری را بسط می‌دهد و اساساً زن را به محیط مردانه می‌کشاند و مردواره کردن و مردانگاری و مردسازی زنان است.

وی تبیین کرد: آزادی حق زنان بوده و به شدت محیط‌های مردانه، حق آزادی را از زنان گرفتند، برای نمونه محیط‌های اداری مدارس و دانشگاه‌ها، ورزشگاه‌ها، محیط‌های خرید، پاساژ‌ها و پارک‌های کشور مردانه است. زنان نمی‌توانند زنانه تفریح کنند؛ زیرا محیط می‌گویند اولاً محیط متعلق به مردان بوده، ثانیاً ساختار‌های تفریحی، ساختار‌های مردانه دارند؛ آیا شهر بازی‌هایی داریم که مدل هیجاناتش زنانه باشد؟

عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد واحد شهرکرد توضیح داد: حتی تلویزیون وقتی در رابطه با الگو‌های برتر زنانه صحبت می‌کند، مسابقه‌ای مانند عصر جدید، وقتی می‌خواهد ورزش کردن را نشان بدهد، ورزش‌های وحشتناک مردانه را برای زنان معرفی می‌کند و پیشنهاد می‌دهد. مانند این مسائل در جامعه باعث شده که هویت مستقل از زن گرفته شود و او را دچار بحران‌های هویتی کند، در واقع بی‌توجهی به تفاوت‌های جنسیتی باعث تحقیر اجتماعی زنان می‌شود که برخی از زنان برای جبران این تحقیر و دیده شدن اجتماعی به جلوه‌گری ظاهری می‌پردازند و به دلیل اینکه با بنیان‌های فطری او هماهنگ نیست، تبدیل به «بحران هویتی» می‌شود.

شاهین‌فرد تأکید کرد: تا وقتی گفتمان سوم از زن که مبنای عاملیت و هویت مستقل و کنشگری زن هست، تقویت نشود، اقدامات در حوزه حجاب هیچ تأثیری ندارد؛ بنابراین بازتعریف هویت زن مسلمان در گفتمان الگوی سوم زن از ضروریات جهاد تبیین برای نخبگان و اهالی منبر و رسانه‌های کشور است و تا این تغییر گفتمانی رقم نخورد در حوزه حجاب و عفاف و دیگر حوزه‌های اجتماعی توفیقی نخواهیم داشت.