چرا برخی خانواده‌ها به سمت تک‌فرزندی می‌روند؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا به همت انجمن علمی روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، سمینار آسیب‌های تک‌فرزندی در سالن اجتماعات این دانشگاه برگزار شد.

معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن در این سمینار گفت: امروز کشورها را نه براساس ذخایر ارزی و معدنی، بلکه براساس منابع انسانی کارآمد درجه‌بندی می‌کنند، یعنی کشوری موفق است که در آن نیروی انسانی متخصص و کارآمد فعال باشد.

داریوش حمیدی افزود: وجود منابع انسانی کارآمد می‌تواند حتی در صورت نبود منابع طبیعی و خدادادی، خلق ثروت کند و منابع انسانی این کشور، فرزندان ما هستند و با توجه به پدیده تک‌فرزندی این انتظار از استادان حوزه روانشناسی می‌رود که در این باره تحقیق و پژوهش بیشتری انجام دهند.

**آموزش فرزند از خانواده درباره چگونگی ارتباط با افراد اجتماع

دبیر انجمن علمی روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن هم بیان کرد: هدف از روز جهانی خانواده، حراست از نظام خانواده در برابر تغییراتی بوده که در ساختار جوامع ایجاد شده و بر خانواده تأثیر گذاشته است، در زمانی که ما زندگی می‌کنیم نهاد خانواده دچار تغییر و تحولاتی شده که برخی از این تغییرات می‌تواند آسیب‌های اجتماعی و جبران‌ناپذیری را ایجاد کند.

مجتبی قنبرزاده افزود: نخستین نهادی که هر فرد در آن ارتباط با دیگران را تجربه می‌کند خانواده است، همچنین چگونگی ارتباط با دیگر افراد اجتماع در خانواده آموخته می‌شود، بنابراین شخصیت آینده یک انسان اعم از متعادل، آرام یا ناآرام و پرخاشگر بودن و ایجاد ارتباط‌های موفق یا ناموفق در نخستین محیط ارتباط یعنی خانواده ظهور و بروز می‌یابد.

وی تبیین کرد:  این روند در کشور ما رو به رشد افزایش سن جمعیت و خانواده‌های تک‌فرزند با توجه به پژوهش‌ها و رویکردها به‌عنوان آسیب‌های پیش‌ رو مطرح هستند، امیدواریم با برگزاری چنین جلسات هدفمند آموزشی و ایجاد طرح‌های مناسب علمی و همراهی سیاستمداران این حوزه در این مسیر قدم‌هایی درست و کاربردی بردارند.

عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن و سخنران سمینار آسیب‌های تک‌فرزندی هم گفت: یکی از مسائل بنیادی مطرح در بسیاری از نهادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی هر کشوری توجه به میزان باروری و توسعه یا کاهش جمعیت در آن کشور است و مطالعات جمعیتی در ایران نشان می‌دهد که میزان باروری کلی از هفت فرزند در سال ۱۳۵۸ به ۱/۸ تولد در سال ۱۳۹۰ کاهش یافته و اکثر شهرهای ایران باروری کلی کمتر از دو فرزند (زیر سطح جانشینی) را تجربه می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده کاهش بیشتری داشته باشد.

نرگس باباخانی افزود: امروزه به‌دلیل تغییرات سبک زندگی، تک‌فرزندی در میان زوجین و خانواده‌ها رواج یافته، اکثر زوجین یا تمایلی به فرزندآوری ندارند یا تنها به یک فرزند بسنده می‌کنند، این اتفاق در ظاهر منافع اقتصادی برای والدین دارد، اما آسیب‌های روانی زیادی به کودک وارد می‌کند.

وی تأکید کرد: وقتی والدین تمام سرمایه‌گذاری مادی، معنوی و عاطفی خود را روی یک بچه داشته باشند، انتظار دارند آن فرزند هم تمام زندگی خود را وقف آنها کند و خود خطا و اشتباهی نداشته باشد، درحالی که هیچ انسانی نمی‌تواند کامل باشد و بار یک خانواده را در آینده بر دوش بکشد.

**سلطه فرزندسالاری در خانواده‌های تک‌فرزندی

فارغ‌التحصیل رشته روانشناسی و درمانگر کودک و نوجوان نیز گفت: یکی از پیامدهای تک‌فرزندی پدیده فرزندسالاری است، یعنی وضعیتی که در آن فرزاندان مستقیم یا غیرمستقیم محور و اساس تصمیم‌گیری‌ها، فعالیت‌ها و مجموعه امور مختلف خانواده قرار می‌گیرند و مسائل خانواده به طور کلی براساس نیازها، خواسته‌ها و اهداف آنان استوار می‌شود.

مهشید آقاجان‌بیک تشریح کرد: از آنجا که در خانواده‌های تک‌فرزند محبت‌ها و حمایت‌ها متوجه همان یک فرزند است و والدین خود را در معرض سلطه‌ورزی کودک قرار داده و بیش از حد به خواسته‌ها و مطالبات وی پاسخ مثبت می‌دهند، فرزندسالاری حکمفرماست.

وی اضافه کرد: از دیگر آسیب‌های تک‌فرزندی تاب‌آوری کم و احساس ناتوانی بوده و تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی است، به افراد قدرت می‌دهد تا با مشکلات پیش رو مواجهه سالم داشته باشند، بر سختی‌ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند.

فارغ‌التحصیل رشته روانشناسی و درمانگر کودک و نوجوان بیان کرد: تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که حمایت و توجه بیش از اندازه قدرت تاب‌آوری و مقابله را در کودکان تک‌فرزند را کاهش می‌دهد، از این رو آنها در رویارویی با مسائل و مشکلات زندگی بسیار شکننده و آسیب‌پذیر می‌شوند، همچنین احساس ناتوانی در کودکان موجب بروز رفتارهای پرخاشگری، خواسته‌های پی در پی نامعقول و تک‌روی خواهد شد.

عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن هم گفت: تک‌فرزندی یکی از مسائل آسیب‌زای دهه‌های اخیر است که اکثر خانواده‌های ایرانی به آن گرایش پیدا کرده‌اند.

مهشید سالاری افزود: تک‌فرزندی موضوعی است که در سطح فرزندان، خانواده‌های تک فرزند و جامعه آثار مهمی از خود باقی می‌گذارد و عوامل مختلفی برای گرایش خانواده‌ها به تک فرزند شدن شناسایی شده است.

وی تبیین کرد: برخی خانواده‌ها به‌دلیل شرایط جدید در سبک‌های زندگی از نظر فرهنگی تک‌فرزندی را انتخاب می‌کنند، برخی تحت تأثیر محیط قرار می‌گیرند و برخی دیگر به‌دلیل مشکلات اقتصادی، تربیتی و امکانات رفاهی به تک‌فرزندی روی می‌آورند.

عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن خاطرنشان کرد: اما موضوع مهم اینکه مدنی‌الطبع هستیم و به گفته بالوم ما در رابطه‌هایمان آسیب می‌بینیم و ترمیم می‌شویم و اینکه از کدام زاویه به روال تربیتی فرزند توجه کنیم مهم است، از این رو ما تک‌فرزندان بسیاری را داریم که موفق هستند و تک‌فرزندان بیشماری را داریم که به دلیل تربیت اشتباه آسیب‌های فراوانی دیده‌اند.

سالاری یادآور شد: استرس و اضطراب موجب می‌شود خانواده‌های تک‌فرزند دائماً نگران فرزندشان باشند که بلایی سر او نیاید یا خودشان از دنیا بروند چه اتفاقی برای فرزندشان می‌افتد، بنابراین به نوعی استرس را به فرزندشان هدیه می‌دهند و فرزند نیز در این شرایط نمی‌تواند استرس را مدیریت کند و در خانواده‌های تک‌فرزند، فرزند باید به طور دائم به والدین پاسخ دهد که موجب ترسوشدن فرزند می‌شود.