ضرورت توجه ویژه به مردمی کردن اقتصاد دانش بنیان

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ کشور ایران از موقعیت ژئواستراتژیک بسیار ویژه در منطقه غرب آسیا برخوردار است. از شمال به دریای مازندران (با طول ساحل تقریبی ۸۹۰ کیلومتر) و از جنوب به دریای عمان و خلیج‌فارس (با طول ساحل تقریبی ۴۹۱۰ کیلومتر) دسترسی مستقیم دارد.

حال سؤال اساسی آن است که سیاست‌گذاری کشاورزی (در همه ابعاد آن) در کشور در حالی‌ که از چنین ظرفیت عظیمی برای دسترسی به دریای شمال و جنوب برخوردار بوده با زمانی که از این ظرفیت برخوردار نبود؛ چه تفاوت‌های بنیادین و راهبردی باید داشته باشد؟

بنابراین با توجه به این موقعیت ژئواستراتژیک و ظرفیت بسیار عظیم، توجه ویژه به راهبرد کشاورزی دریا محور و مردمی کردن اقتصاد دانش‌بنیان ضروری است. پرورش میگو در صنعت آبزی‌پروری می‌تواند به یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولید غذا و تأمین پروتئین، ایجاد امنیت غذایی و اشتغال مولد مورد نیاز جامعه تبدیل شود. صنعت تکثیر و پرورش میگو در ایران از اواخر دهه ۶۰ آغاز و در دهه‌های اخیر همزمان با رشد و توسعه این حرفه در عرصه جهانی از توسعه چشمگیری برخوردار بوده و سطح زیر کشت فعلی میگو با حدود یک هزار و ۱۰۰ مزرعه حدود ۱۷ هزار تن است.

میانگین میزان صادرات محصولات آبزی در چند سال اخیر بیش از ۵۰۰ میلیون دلار بوده؛ بخش عمده‌ای از صادرات آبزی کشور مربوط به صادرات میگوی پرورشی از استان‌های هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان و گلستان و بین کشور‌های خاورمیانه، ایران بعد از مصر بیشترین تولید آبزی را دارد که بر اساس آخرین آمار در آسیای میانه بیشترین تولید آبزی مربوط به ایران است.

صنعت پرورش میگو همواره یکی از اولویت‌های مهم در برنامه‌های توسعه کشور بوده و بر اساس اهداف پیش‌بینی‌شده در برنامه ششم توسعه آبزی‌پروری بخش تکثیر و پرورش میگو، مقرر بود در پایان برنامه (سال ۱۴۰۰) تولید میگو به حدود ۶۰ هزار تن برسد که بر اساس آخرین آمار منتشرشده توسط سازمان شیلات ایران، میزان تولید میگوی پرورشی در کشور در سال ۱۳۹۹ به اهداف برنامه رسیده است. طبق پیش‌بینی‌ها و برنامه تحول باید تا سال ۱۴۰۴ تولید میگوی کشور به تولید ۱۶۰ هزار تن برسد.

این مهم قطعاً با افزایش بهره‌وری در واحد سطح (متوسط تولید حدود ۴ تن در هکتار به حدود ۸ تن در هکتار) و استفاده از توان دانشی شرکت‌های نوآور و فناور در قالب کنسرسیوم‌هایی متشکل از بهره‌برداران، فناوران و سرمایه‌گذاران محقق می‌شود. توسعه پایدار پرورش آبزیان ازجمله میگو باید به نحوی باشد که تولید حداکثری را بدون استفاده بیشتر از منابع اولیه مانند آب‌وخاک، عدم آسیب به محیط‌زیست و نسبت بهینه هزینه به فایده در بعد اقتصادی و اجتماعی را به‌صورت همزمان فراهم کند.

به‌عنوان نمونه سیستم «بیوفلاک biofloc» (ذرات مایکروسکوپی متشکل از باکتری‌ها، دیاتومه‌ها، جلبک‌ها، ذرات غذایی و ارگانیسم‌های مرده) که اکنون یکی از فناوری‌های مطرح در صنعت به‌ویژه پرورش میگو و تیلاپیا، به شمار می‌رود می‌تواند یاریگر توسعه صنعت آبزی‌پروری با شرایط مذکور باشد.

بیوفلاک با حفظ کیفیت آب باعث کاهش نیاز به تعویض آب و از طریق تولید پروتئین میکروبی قابل مصرف منجر به کاهش ضریب تبدیل غذایی میگوی پرورشی می‌شود. اثرات منحصربه‌فرد کاربرد سیستم بیوفلاک در پرورش گونه وانامی شامل؛ نیاز بسیار کم به تعویض آب، امکان پرورش میگو در تراکم بالا، کاهش خطر ورود بیماری‌ها و استفاده از آن در سیستم پرورش میگو در آب‌های لب شور داخلی است؛ بنابراین با توسعه و نیز استفاده از فناوری‌ها می‌توان افزایش میزان تولید میگو در واحد سطح، رشد ارزآوری میگو به‌عنوان یکی از کالا‌های مهم صادراتی، استفاده بهینه از آب‌های لب شور در مناطق روستایی غیرساحلی برای پرورش میگو، امکان استفاده از آب خروجی از استخر برای توسعه کشت انواع درخت‌های بومی از قبیل نخل، تعویض آب کمتر را به‌عنوان راهبرد توسعه و مردمی کردن اقتصاد دانش‌بنیان مطرح و اقدام کرد.

*نادرقلی ابراهیمی، مدیر برنامه ملی توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای و شیلاتی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری