پیشرفت هوش مصنوعی با حکمرانی موثر فضای‌مجازی امکان‌پذیر است

به گزارش  گروه ارتباطات و فناوری اطلاعات خبرگزاری علم و فناوری آنا، مجتبی توانگر، رئیس کمیته دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال مجلس نامه‌ای به دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی فرستاد.

متن نامه عضو کمیسیون اقتصادی به محمد امین آقامیری، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی به شرح زیر است:

«جناب آقای دکتر آقامیری

دبیر محترم شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی

سلام علیکم

همان طور که مستحضرید رهبر حکیم انقلاب در سال‌یاد امام خمینی(ره) فرمودند: «مسلما در دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و اینترنت و امثال این پیشرفت‌های علمی، نمی‌شود با همان شیوه‌های چهل سال قبل، دوران تلفن‌های کذایی و ضبط‌ صوت‌های کذایی، با آن ابزارها امروز کار کرد. امروز برای پیشرفت این هدف، ابزارها بایستی متناسب با زمان انتخاب بشود؛ تردیدی در این نیست. ابزارها تغییر پیدا میکند، اما آن‌چه تغییر پیدا نمی‌کند، جبهه‌بندی‌ها است. جبهه‌بندی‌ها عوض نشده است، تغییر پیدا نکرده است و تغییر پیدا نخواهد کرد.

هوش مصنوعی به عنوان یکی از شاخص‌ترین مظاهر پیشرفت مداوم عصر سیطره فضای مجازی و آغاز دوره انقلاب صنعتی چهارم نوید دگرگونی جدی و متفاوت در عرصه‌های مختلف زندگی ما را می‌دهد، عصری که علی‌الخصوص در دهه اخیر با فراگیری گوشی‌ها و وسایل هوشمند، شبکه‌ها و سکوهای فراگیر اجتماعی ابعاد مختلف زیست فردی و اجتماعی ما را با دوران پیش از آن کاملا متمایز و متفاوت کرده و گسترش هوش مصنوعی در این فضا، تاثیرات شگرفی را در زندگی مردم به دنبال خواهد داشت. البته این اولین بار نیست که رهبری معظم انقلاب به فناوری‌هایی مثل هوش مصنوعی در جلسات و سخنرانی‌های علنی خود اشاره می‌کنند، لیکن آن‌چه اخیر فرمودند ناظر به اقتضائات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و.. این پدیده‌ها و تاکیدی مجدد و جدی بر لزوم استفاده و بهره‌برداری از فرصت‌های همراه این فناوری‌ها است که باید در راستای فرصتی برای مرکز ملی و شورای عالی فضای مجازی به عنوان «نقطه کانونی مواجهه‌ هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات پرشتاب این عرصه، برای استفاده از فرصت‌ها و ظرفیت‌ها و مقابله با آسیب‌ها و تهدیدات آن» در راستای حکمرانی سایبری فهمیده شود.

درک به موقع از تحولات فناوری و اقدام درست و به موقع لازمه جایگاه مهم و حساس مرکز ملی فضای مجازی است. به همین جهت است که توجه جدی به حوزه هوش مصنوعی و پیشرفت کشور در این بخش در مشورت و همکاری ویژه با صاحبان اندیشه از طیف‌های مختلف فکری- سیاسی و هماهنگی با نهادهای تقنینی، اجرایی و قضایی به منظور رفع موانع پیشرفت آن می‌تواند یکی از دستاوردهای خاص شورای عالی و مرکز ملی در دوره مسئولیت جنابعالی باشد.

در ذیل تلاش دارم به برخی از ضروریات و اقتضائات این دوران اشاره کنم تا در آغاز راه، باب گفت‌وگو پیرامون این موضوع مهم در عرصه عمومی میان نخبگان گشوده شود و به سهم خود بتوانیم کمکی باشیم به جنابعالی تا با تبیین فرمایش مدبرانه رهبری، نقشه راهی در مقابل تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران قرار گیرد:

۱- پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی و انقلاب صنعتی چهارم، پیش از هر چیز نیازمند مشارکت فراگیر همه کسانی است که قلب‌شان برای پیشرفت کشور می‌تپد و این امر برای تحقق، نیازمند تغییر و اهتمام جدی و بیشتر مرکز ملی است. تعبیر «نقطه کانونی» برای آن شورا و مرکز نه تنها ناظر به فن‌آوری‌ها که ناظر به نخبگان و فن‌آوران ایران عزیز ما هم هست. بنابراین برای پیشبرد حکمرانی موثر و موفق فضای مجازی، ایفای نقش رهبری و گردآوری همه نخبگان زیر چتر مرکز ملی ضروری است. منازعات سیاسی و حاکم کردن دیدگاه‌های بخشی، خصوصاً طیفی که درک صحیحی از تنوع دیدگاه‌ها و مطالبات عمومی ندارد منجر به حرکت جمعی و موفقیت ملی نمی‌شود.

در این راستا ترغیب کسب‌وکارها و عموم جامعه به مشارکت، پیگیری و تشویق گفت‌وگو در سطوح مختلف محلی، ملی و بین‌المللی میان خبرگان فن‌آوری در سطوح فنی، اقتصادی و فرهنگی ضروری است. خلاصه آن که نمی‌توان با نگاه‌های بسته مانند کشورهای کمونیستی، دور کشور دیوار کشید، بلکه همان‌طور که رهبری در ماه‌های اخیر تشویق کرده‌اند بایستی همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی گسترش یابد. اگر همکاری نظامی- دریایی با کشورهای منطقه مانند امارات، عربستان و.. شکل گرفته، امروز در هوش مصنوعی، کوانتوم و همه عرصه‌های مرتبط با فضای مجازی بایستی وارد تعامل و همکاری مشترک شویم و به این مهم پی برده باشیم که با کار جمعی و مبتنی بر اصول اسلامی، آورده بیشتری برای مردم منطقه و جهان خواهیم داشت.

۲- توجه به اهمیت نیروی انسانی جوان و در عین حال با تجربه در لایه‌های بالای سیاست‌گذاری در شورا و مرکز ملی فضای مجازی از بایسته‌های درک اقتضائات عصر هوش مصنوعی است. لازم است حضور افرادی که مانند جنابعالی، ضمن جوان و پخته بودن، اقتضائات دوره جدید را درک کنند در مرکز و شورا تقویت شود و در این راستا نقش تصمیم‌گیر و در مواردی هم تصمیم‌ساز جنابعالی و سایر افراد دلسوز برای مقامات نظام در این حوزه حیاتی است. ضمن احترام به تجربیات، نمی‌توان با افکاری که دل در گرو دانش و روش‌ها و اقتضائات ۴۰ سال قبل دارند در توسعه هوش مصنوعی، اقتصاد دیجیتال و فضای مجازی تصمیم‌گیری موثر و کارآمد داشت.

لذا اکیدا و عمیقا از جنابعالی تقاضا دارم در آرایش و به‌کارگیری نیروها در این مرکز مهم و کانونی، دقیق‌تر و ناظر به سخن اخیر رهبری اقدام نموده و برای تغییر این آرایش به نفع افکار جوان و بالنده تلاش بیشتری کنید. اینکه هنوز عده‌ای در شورا و لایه‌های تصمیم‌گیر فضای مجازی تصور می‌کنند با مسدودسازیِ گسترده می‌شود فضای مجازی را مدیریت کرد همان‌ها هستند که با روش عصر حجری می‌خواهند کشور را اداره کنند. در حالی که رهبری حکیم انقلاب از هوش مصنوعی و کوانتوم سخن می‌گویند، مایه تعجب است که هنوز برخی هم همت‌شان بر این قرار گرفته که نوآوری را در فن‌آوری‌های مسدودسازی فضای مجازی در کشور به کارگیرند!

گشایش‌های اجتماعی و سیاسی که در مشی ماه‌های گذشته رهبری بعد از اغتشاشات و آشوب‌های پاییز در عرصه عمل مشاهده شد و رئیس‌جمهور محترم هم بر آن اصرار دارند، نیازمند حضور افرادی‌ است که مداراگونه به دنبال مقابله با گسترش مسدودسازی در فضای مجازی و پرهیز از تقابل ساختگی بین مردم به‌ویژه نخبگان حوزه فضای مجازی و حاکمیت باشند.

۳- نمی‌توان در نظر، در پی پیشرفت، رشد و توسعه بود و در عمل، انگشت خود را به نشانه تسلیم بر دکمه فیلترینگ (مسدودسازی) فشرد. سیاست‌های فیلترینگ فعلی به معنای تسلیم و ابراز عجز در برابر تحولات جدید است. در هر دوره تاریخی یک پدیده جدید توانسته است ماهیت نویی را عرضه کند. این ماهیت‌های نو در هر عصری توسط علما و فقهای اصولی شیعه با بهره از اجتهاد و مکتب اهل بیت(ع) و کمک متخصصین و اساتید آن حرفه، تمشیت و مدیریت شده‌ است نه حذف و امحا. رویه‌ فعلی سیاست‌گذاری IT (‌آی‌تی)، در کشور یک بن‌بست معرفتی و عملی خلق می‌کند که نتیجه آن تسلیم در برابر تحولات جدید است. آیا ما در پی مدیریت و تمشیت هستیم یا تسلیم؟ پاسخ به سوال راهبردی، سرنوشت ما را در برابر این تحولات جدید رقم خواهد زد.

۴- صدالبته برنامه‌ریزی و حرکت هدفمند و با ضابطه در استفاده از فرصت هوش مصنوعی لازم است اما در عین حال باید توجه کرد که برنامه‌ریزی و تحقق اهداف به روال مرسوم، به صرفا سندنویسی برای توسعه هوش مصنوعی فروکاسته نشود. امری که گویا اخیراً از سوی مسئولین اجرایی هم مطرح شده است. در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی که هنوز در ابتدای راه در داخل کشور هستیم، تحرک واقعی در میدان عمل مخصوصا توسط شرکت‌های دانش‌بنیان ضروری است و نقش بخش حاکمیتی و دولتی رفع موانع واقعی چنین تحولی است که لزوماً از مسیر سندنویسی نمی‌گذرد.

۵- در بعد سخت‌افزاری، باید گام‌های عملیاتی را به منظور توسعه ابزارهای حکمرانی در عین حفظ جبهه‌بندی‌ها به صورت زیر دنبال کرد:

• ریل‌گذاری به سمت ایجاد زیست‌بوم کارآفرینی فناوری هوش مصنوعی کشور
• امن کردن فضای کسب‌وکار به منظور کاربردی‌سازی محصولات هوشمند از طریق ایجاد محیط‌های فارغ از تنظیم مقررات برای ایجاد مقررات جدید و سازگار (موسوم به سندباکس)
• ایفای هم‌زمان نقش‌های حمایت کننده، توصیه کننده و مصرف کننده به وسیله دولت در قبال هوش مصنوعی
• زمینه‌سازی برای شکل‌گیری گفتگو و بحث‌های جدی پیرامون چارچوب‌ها و اصول اخلاقی در مدل توسعه بومی هوش مصنوعی در بستر زمان
• ترویج تصویری مثبت و مفید از ابزارهای هوش مصنوعی در جامعه- ایجاد همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در حوزه هوش مصنوعی

۶- امروزه ایرانیان جزو گروهی نادر از ملل جهان هستند که با پراکندگی در اقصی نقاط عالم و اشتغال در سطوح بالای فناوری به طیف وسیعی از انواع فناوری‌ها و علوم روز دسترسی دارند. کمتر دانشگاه و مرکز تحقیقاتی و علمی و صنعتی در جهان یافت می‌شود که خالی از حضور ایرانیانی در بالاترین سطوح علمی باشد. این موقعیت بسیار خاص برای کشور شرایط بسیار مطلوبی را به‌صورت بالقوه مخصوصا در این مرحله حساس آغاز سرمایه‌گذاری و توسعه هوش مصنوعی در زیست بوم کسب‌وکارهای فن‌آور و اقتصاد دیجیتالی، ایجاد می‌کند و می‌تواند مسیر رشد این حوزه را با کمک نخبگان ایرانی خارج کشور با سرعت بیشتری طی کند.

صد البته همکاری بیشتر با فناوران ایرانی خارج از کشور با توجه به موانع اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی پیش‌ رو به‌ویژه تحریم‌های ظالمانه، کاری سترگ و مشکل است اما حتماً می‌توان برای استفاده از این ظرفیت برنامه‌ریزی کرد و لااقل بخشی از آن را با بلندنظری و رفع موانع ساختگی که بعضاً حاصل تنگ‌ نظری‌های جاهلانه است از بین برد و این اقدامی است که با توجه به نقش فراقوه‌ای، شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی قابل تحقق است.

۷- باید توجه داشت که عنایت به فناوری‌های جدید همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و مانند آن در منظومه حکمرانی سایبری و تعمیق مبانی و اصول انقلاب اسلامی با توجه به گستره استفاده از فضای مجازی در جامعه ایرانی و بین‌الملل، ایجاب می‌کند آن مرکز به واسطه مصوبات شورا اقدامات عاجلی را برای توسعه زیست بوم بر اساس منافع ملی و قواعد قانونی به انجام رساند که گام نخست آن تعیین سیاست‌های کلان و سپس قانون‌گذاری بر مبنای آن سیاست‌گذاری‌ها در مجلس شورای اسلامی است. امیدوارم با نقشه راه ترسیمی در شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی، بتوانیم آینده‌ای بسازیم که در آن، فن‌آوری‌های قدرتمند به ظهور ایران اسلامی هوشمندتر، مقتدرتر، عادلانه‌تر و شکوفاتر بینجامد.

والعاقبه‌للمتقین»