تعطیلی شبکه «شما» به رابطه مردم و موسیقی نواحی آسیب زد

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ زهره سعیدی: منوچهر رحمتی، نوازنده، آهنگساز و کارشناس صدا و سیما متولد ۱۳۵۲ است، فعالیت موسیقیایی‌اش را با عیسی سپهونی و ساز ترومپ آغاز کرده و سپس عضو یک گروه سرود شد، مدتی به نواختن ساز سنتور، پیانو و دیگر ساز‌ها پرداخته و از ابتدای دهه هفتاد زندگی حرفه‌ای موسیقیایی‌اش آغاز شده، وی با گروه‌های زیادی اجرای کنسرت داشته و در جشنواره‌های مختلف فجر، دفاع مقدس و صدا و سیما شرکت کرده و عناوینی، چون آهنگساز برتر و تنظیم کننده برگزیده را کسب کرده که مهمترین آلبومش «حرف تازه» تولید مرکز موسیقی حوزه هنری شد و آلبوم‌های زیاد موسیقی قریب سی و اندی قطعه موسیقی برای سریال‌ها، فیلم، تله فیلم و مجموعه‌های تئاتر ساخته است.

رحمتی از سال ۷۶ عضو شورای موسیقی صدا و سیما شده و به عنوان کارشناس موسیقی صدا و سیما مشغول به فعالیت شد، پیش از آن نیز مدتی مشاور موسیقی مدیرکل صدا و سیما و مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان، تهیه کننده و گوینده برنامه رادیویی ماهور بود. در ارتباط با فراز و فرود‌های موسیقی در صدا و سیما با او به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را می‌خوانید:

جناب رحمتی مقدمتا برایمان از شرایط موسیقی و آسیب‌های آن در صدا و سیما بفرمایید، اینکه شما به عنوان کارشناس موسیقی صدا و سیما سالهاست که در این عرصه فعالیت می‌کنید درحالیکه می‌دانیم خیلی از برنامه‌های موسیقیایی باب میل مردم نیست یا برایشان جاذب نیست. دراین زمینه چه نظری دارید.

ببینید، صدا و سیما در وهله نخست وظیفه تولید موسیقی و عرضه آن در جامعه را ندارد، چرا که متولی موسیقی اداره کل ارشاد هر استان و انجمن موسیقی است. منتها کارهایی که در وزارت فرهنگ و ارشاد تولید می‌شود براساس نیازسنجی در شورای موسیقی صدا وسیما هم باید مصوب شود که در هر حال براساس چارچوب رسانه تصمیم گرفته می‌شود که برخی قطعات پخش یا تولید شود و این هم نیازسنجی می‌شود که مثلا قطعه‌ای به صورت وله یا بی کلام و مخصوص برنامه‌های ورزشی، فرهنگی، هنری، خانوادگی، برنامه‌های شبانه، مذهبی و در نهایت هر ژانری باشد. اما این واقعیت وجود دارد به عنوان فردی که چهل سال است در عرصه موسیقی فعالیت می‌کنم و هنوز هم کسب تجربه می‌کنم و بیش از هفتصد تا هشتصد قطعه موسیقیایی ضبط کردم، بگویم که بهرحال ما هنرمندان و مسئولین نتوانستیم نیازسنجی درستی از علاقه‌مندی‌های مردم نسبت به موسیقی را داشته باشیم به ویژه در رده سنی بین پانزده تا سی سال پوشش دهی خوبی نداشتیم.

برخی مسئولین در این عرصه کاربلد نبودند، نتوانسنتد هماهنگی خوبی بین هنرمندان، مردم و رسانه برقرار کنند. واقعیت این است که موسیقی نواحی هنوز جایگاه خوبی بین مردم دارد هم به لحاظ نفوذ موسیقیایی و کلامی چه در مراسم‌های شادی و چه عزا، ورزش، کشاورزی در مناطق، موسیقی عاشقانه و خیلی ژانر‌های دیگر، به خصوص در لرستان که به لحاظ سازبندی، تنوع موسیقیایی و حماسی بودن، خیلی غنی است از لر، لک، بختیاری، بروجردی و ... تنوع موسیقی خیلی زیاد است این‌ها همه به وفور می‌تواند مورد توجه رسانه قرار بگیرد. همین موسیقی در هشت سال دفاع مقدس خود را به خوبی در کنار دیگر موسیقی‌های نواحی نشان داد.

چرا ما در شبکه‌های سراسری کمتر از موسیقی نواحی می‌بینیم و می‌شنویم، علتش چیست آیا کمبود مخاطب است یا ضعف کارشناسی؟

به هر حال کارشناسان موسیقی در این عرصه باید ورود بیشتری کنند و این از اختیاراتشان است که موسیقی نواحی و سنتی را بیشتر مورد توجه قرار دهند، باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد ما هر جا که موسیقی نواحی را می‌بینیم خودش را نشان داده، بیشتر مخاطب را جذب کرده است حال چه شبکه‌های سراسری و چه استانی مثلا شبکه‌ای به نام شما در صدا و سیما خیلی خوب به موسیقی نواحی خوب می‌پرداخت، اما این شبکه هم تعطیل شد که به رابطه مردم و موسیقی نواحی آسیب زد، این شبکه خود روزنه‌ای بود که مردم موسیقی نواحی خودشان را بیشتر ببینند.

شرایط در رادیو هم به همین صورت است...

رادیو به واسطه اینکه یک رسانه گرم است و مردم می‌توانند هم آن را گوش دهند و هم به کار‌های دیگرشان بپردازند، بیشترین نقش را در عرصه موسیقی نسبت به تلویزیون دارد. مثلا همان برنامه ماهور که من در آن حضور داشتم، مختص استان لرستان بود و بیشترین شنونده را داشت، به ویژه در هفته دو تا سه بار کار اجرایی و آوازی زنده داشتیم از نقاط مختلف استان و حتی خارج از استان، پس از یک ساعت پخش برنامه بیش از هزار پیامک داشتیم همین رضایت مردم را نشان می‌دهد که متأسفانه این برنامه هم به دلائلی یک تا دو سالی است که تعطیل شده و به نوعی چنین موسیقی در لرستان تعطیل شده است.

درباره آرشیو‌های صدا و سیما هم باید گفت که وقتی یک قطعه‌ای مصوب می‌شود در آرشیو صدا و سیما نگهداری و ذخیره می‌شود و دیگر کار با رادیو و تلویزیون ندارد همه دسترسی دارند که آن را پخش کنند.

هنرمندان موسیقی زیادی در طول سالیان با صدا و سیما همکاری کردند درحالیکه این روز‌ها شاید حتی اسمشان هم نیاید یا اینکه کمتر از آن‌ها یادی بشود، چرا صدا و سیما در این زمینه فراموش کار است؟

بله ما هنرمندان موفق زیادی در عرصه موسیقی نواحی داشتیم که سال‌ها با صدا و سیما همکاری کردند، الان نامشان هم نمی‌آید یک عده به خاطر کهولت سن نمی‌توانند حضور پیدا کنند، برخی به رحمت خدا رفته‌اند، در مواقعی حتی کارشناسانی مثل خود من تا جایی که توانستیم تلاش کردیم تا یادشان را زنده نگه داریم، ولی برخی مسئولان نتوانستند چنین رضایت خاطری از هنرمندان کسب کنند و جای این افراد در صدا و سیما خالی است، باید سعی می‌کردیم که هنرمندان پیشکسوت را جذب صدا و سیما کنیم چرا که قطعا این هنرمندان این اخلاق را دارند که اگر از آن‌ها کمک بخواهیم در کنارمان حضور پیدا می‌کنند منتها این تعامل باید دو طرفه باشد حال چه به لحاظ مالی، چه حقوق مصنفین، نشان دادن سازهایشان در رسانه و برخورد با احترام با آنها.

در عرصه موسیقی صدا و سیما نیاز به چه تحولاتی دارید.

خب همانطور که تا به حال صحبت شد، مشخص است که موسیقی در صدا و سیما نقش مهمی دارد حتی شاید ارجح‌تر از خیلی برنامه‌ها باشد که مخاطبی هم ندارد، به ویژه در استان‌ها مثل همین لرستان که همیشه فراتر از مرز‌ها هنرمندانش فعالیت کرده‌اند.

مثلا یکی از مشکلاتمان در عرصه نواحی مرزی ایران است مثل آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، آبادان، مرز خراسان و شمال کشور که این‌ها آزادی بیشتری برای معرفی ساز‌ها و فعالیت دارند و موسیقی هم در آنجا بهتر پخش می‌شود، اما الان لرستان این شرایط را ندارد با همه عشقی که هنرمندانش به مردم و وطن و موسیقی دارند و در چارچوب‌ها فعالیت می‌کنند، از ماه‌های محرم و صفر و فعالیت‌های این چنینی تا مراسم‌های شادی. شاید حتی اگر یک هنرمند نواحی چند ثانیه در تلویزیون نشان داده شود، باعث انگیزه بیشتر او برای فعالیت شود، مردم هم آن‌ها را دوست دارند و جذبشان می‌شوند پس چرا این هنرمند باید برود آن ور آب مورد توجه قرار بگیرد، اما در کشور خودمان خیر؟

هنرمندان نواحی عاشق وطنشان هستند، باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند و به آنها حترام گذاشته شود، مسئولین دراین زمینه باید هوشیار باشند و بدانند اگر می‌خواهند مخاطب بیشتری صدا و سیمایمان داشته باشد، باید دیدشان را بازتر کنند، قطعات به روزتر با ممیزی کمتر پخش کنند و بازنگری بهتری نسبت به اشعار و مفاهیم به ویژه برای جذب جوانان و نوجوانان داشته باشند.

در ارتباط با جشنواره‌های موسیقی نظرتان چیست؟

یک زمانی اوایل دهه هفتاد تا هشتاد جشنواره‌ها پربار بودند، الان حتی از سال ۹۸ جشنواره سراسری صدا و سیما هم تعطیل شده و انگیزه‌ای برای هنرمندان نمانده است، این‌ها باید به بار بنشیند و امیدواریم روزی برسد که همه هنرمندان فعالیت‌هایشان با صدا و سیما مثل گذشته شود ما هم سعی داریم شرایط و بستر‌ها را فراهم کنیم منتها مسئولان هم باید دید بازتری داشته باشند و ارتباطاتشان را با هنرمندان عاشق مردم و وطن بیشتر کنند، در واقع نگاهشان به عرصه موسیقی متفاوت شود و این کار با کارشناسی صورت می‌گیرد. مدیری که فقط به دنبال پر کردن وقت و برنامه نباشد و حس دین و مسئولین داشته باشد، قطعا از ظرفیت‌ها هم می‌تواند استفاده کند تا بتواند نظر مردم را جلب کند.

از آبان سال گذشته همایش کارشناسان موسیقی که در بندر انزلی در بخش موسیقی صدا و سیما برگزار شد، بخشنامه شد که شورای موسیقی صدا و سیما تشکیل شود، هنوز این اتفاق نیافتاده ، البته در برخی استان‌ها انجام شده اما در لرستان و بقیه استان‌ها این مهم صورت نگرفته است که امیدواریم مدیرکل صدا و سیمای لرستان به این مهم تسریع دهد و شرایط برای ایجاد شورا صورت بگیرد.

نکته پایانی؟

این را بگویم که بخش زیادی از جوانان و نوجوانان را به لحاظ جذب مخاطب این روز‌ها از دست داده‌ایم، بیشتر برنامه‌ها برای مسن‌تر‌ها شده که هر چند آن هم ارزشمند است، اما فراگیر نیست، ما بایستی حضور بیشتری در عرصه موسیقی روز داشته باشیم، از سازبندی‌های مختلف گرفته تا موسیقی نواحی با اشعار و مفاهیم بهتر را در صدا و سیما پخش کنیم، این خلائی است که الان بین مردم و رسانه ایجاد شده و موسیقی می‌تواند پرش کند.

در نهایت هم اینکه ما صاحب فرهنگ، هنر و موسیقی به درازای تاریخ هستیم که همین نشان می‌دهد با یک برنامه ریزی و مدیریت درست می‌توانیم خروجی خوبی داشته باشیم و به روز‌های طلایی بازگردیم به شرطی که هنرمندان، مسئولان و رسانه با همکاری هم خلق آثار کنند.