نقاط کور در طراحی انتخاباتیِ «بایدن»/ صلح ریاض- تل‌آویو، دور یا نزدیک؟

گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا- کتایون مافی؛ به تازگی اخبار و گزارش‌های متعددی در خصوص احتمال امضای توافقی میان عربستان و رژیم صهیونیستی بر سر عادی شدن روابط در محافل رسانه‌ای منتشر شده که تحلیلگران سیاسی آن را طرح «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا برای بازگردان اعتبار از دست رفته واشینگتن در خاورمیانه ارزیابی می‌کنند.

مقام‌های کاخ سفید هم اخیراً سفر‌های متعددی به فلسطین اشغالی و عربستان سعودی داشته اند تا درباره خطوط کلی هرگونه توافق احتمالی گفتگو کنند. شنیده‌ها نیز حکایت از آن دارد که این تلاش‌ها از سوی «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی و سایر مقام‌های ارشد کاخ سفید هدایت می‌شود.

هدف آمریکایی‌ها

کنار آمدن ریاض و تل‌آویو، مزایای متعددی را برای واشینگتن به دنبال دارد و بنا بر گزارش «وال استریت ژورنال»، بایدن می‌خواهد تا پایان سال این توافق نهایی شود.

عادی‌سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی می‌تواند شامل تضمین‌های دفاعی آمریکا و تسلیحات پیشرفته برای هر دو طرف باشد و بایدن با استفاده از این مزیت می‌تواند حضور چین در منطقه را به حاشیه براند

به علاوه، این توافق به طور قابل توجهی مورد نظر رژیم صهیونیستی است چراکه به دنبال آن، پذیرش کامل در جهان عرب و آزادسازی ظرفیت اقتصادی جدید در منطقه را برای تل‌آویو به دنبال خواهد داشت.

با استفاده از این شرایط ، بایدن در آستانه کارزار انتخاباتی مجدد خود می‌تواند برای فلسطینی‌ها صلحی را به ارمغان بیاورد که به تضعیف جایگاه «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی و سیاست‌های افراطی وی منجر می‌شود.

در عین حال، به واسطه میانجی‌گری چین بین تهران- ریاض و همکاری عربستان با مسکو، نفوذ واشینگتن در منطقه کمرنگ شده و بایدن می‌خواهد عربستان را به سمت خود بازگرداند و مانع از تلاش‌های چین برای تغییر موازنه قدرت در منطقه شود.

عادی‌سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی می‌تواند شامل تضمین‌های دفاعی آمریکا و برخورداری از تسلیحات پیشرفته برای هر دو طرف باشد و بایدن با استفاده از این مزیت می‌تواند حضور چین در منطقه را به حاشیه براند.

بایدن همچنین ممکن است معتقد باشد که در آستانه کارزار انتخاباتی مجدد خود در سال ۲۰۲۴ میلادی، به یک پیروزی بزرگ در خاورمیانه نیاز دارد و این توافق می‌تواند دستاورد مورد نیاز در سیاست خارجی را به اوهدیه دهد.

علاوه بر آمریکا، رژیم صهیونیستی نیز که در گرداب بحران‌های داخلی محاصره شده به شدت به توافق با عربستان نیاز دارد.

شروط عربستان

در گفت‌وگو‌های پشت پرده، سعودی‌ها شرایط متعددی را در این زمینه مطرح کرده‌اند. یکی از این شروط، تشکیل کشور فلسطین یا حداقل برداشتن گام‌های نخستین آن و مذاکره با «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین است. 

علاوه بر این، مقام‌های آمریکایی تصریح کرده‌اند که «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به عنوان بخشی از هرگونه توافق برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، خواستار روابط امنیتی جدید با ایالات متحده است. همچنین، فروش تسلیحات پیشرفته‌تر مانند موشک تاد، تضمین امنیتی مشابه ناتو و کمک ایالات متحده برای اجرای برنامه هسته‌ای غیرنظامی و غنی سازی اورانیوم در این کشور، از دیگر شروطی است که از سوی ریاض مطرح شده است. 

موانع پیش روی بایدن

باید در نظر داشت که امضای هرگونه معاهده جدید با عربستان مستلزم جلب حمایت دو سوم از اعضای سنای آمریکاست و این امر مانعی دشوار برای بایدن به شمار می‌رود.

دموکرات‌ها به خوبی می‌دانند که اگر دستاورد‌های جدیدی را در منطقه خاورمیانه برای خود خلق نکنند، مسیر دشواری را در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ پیش رو خواهند داشت

با توجه به آنچه به عنوان شرایط عربستان برای رسیدن به این توافق مطرح شده است، به نظر می‌رسد که معامله تسلیحاتی جدید با ریاض در یک منطقه ناآرام، احتمالاً بی دردسرترین شرطی است که بایدن در این توافق با آن مواجه خواهد بود. دو شرط دیگر عربستان نیز احتمالاً با مخالفت‌های بیشتر از سوی دو حزب در کنگره آمریکا روبه‌رو می‌شود. باید در نظر داشت که واشینگتن حتی با رژیم صهیونیستی پیمان دفاعی متقابل ندارد و غنی‌سازی اورانیوم هیچ‌گاه در توافق‌های همکاری‌های هسته‌ای غیرنظامی آمریکا با کشور‌های خلیج‌فارس مطرح نبوده است.

 از سوی دیگر، با توجه به انتقاد شدید دموکرات‌های ارشد از عربستان سعودی و اینکه چقدر ملاحظات آن‌ها می‌تواند توافق آینده را به خطر بیندازد، جلب رضایت هم حزبی‌های دموکرات دردسر دیگری برای بایدن به حساب می‌آید. با این حال، دموکرات‌ها به خوبی می‌دانند که اگر دستاورد‌های جدیدی را در منطقه خاورمیانه برای خود خلق نکنند، کار بسیار سختی را در زمان اوج‌گیری کارزار‌های انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ در کشورشان و به طور خاص حملات گسترده جمهوریخواهان علیه منافع خود، پیش رو خواهند داشت.

توافقی در میان نیست

تاکنون تل‌آویو و ریاض به توافق عادی‌سازی روابط نزدیک نشده‌اند، هرچند که توپ در زمین عربستان سعودی است؛ اما اینکه سعودی‌ها چه‌کاری انجام خواهند داد، تحت تأثیر مؤلفه‌های مختلفی است.

عربستان گفته است تا زمانی که منازعه چند ده ساله رژیم صهیونیستی و فلسطین حل نشود، رژیم صهیونیستی را به رسمیت نخواهد شناخت.

بن سلمان به خوبی می‌داند که نمی‌تواند بدون توجه به مسئله فلسطین، طرح عادی‌سازی روابط کشورش با رژیم صهیونیستی را پیش ببرد. این در حالی است که به تازگی وزیر داخلی رژیم صهیونیستی اعلام کرده که فلسطینی‌ها باید به فکر رفتن از رژیم صهیونیستی باشند.

از سوی دیگر، بعد از دیدار «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا با «ران درمر» وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی، یکی از منابع دیپلماتیک در واشینگتن اعلام کرد که تل آویو- ریاض به دستیابی به توافق عادی‌سازی نزدیک نیستند. 

در این میان، کارشناسان تأکید می‌کنند که این توافق دستاوردی برای بایدن به دنبال ندارد و کاخ سفید باید هر دو طرف را متقاعد کند تا درباره موضوع‌های مهمی مانند غنی‌سازی هسته‌ای، فروش تسلیحات و حقوق سرزمینی فلسطینیان، زمینه مشترک پیدا کنند.

نقاط ضعف و تردید بسیار در این طرح، نشان می‌دهد که دولت بایدن باید به طرح خود برای توافق عادی‌سازی نگاهی دوباره بیندازد چراکه سرفصل‌هایی که از این توافق احتمالی منتشر شده، نشان می‌دهد این طرح نقاط کور عمیقی دارد.