«فرصت‌» و «تهدید» فراروی صادرات کشاورزی فناورانه

گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ یکی از بخش‌هایی که همواره سهم زیادی از فعالیت‌های تجارت غیرنفتی را به خود اختصاص می‌دهد، فعالیت‌های حوزه کشاورزی است. چه برای واردات و چه صادرات، تولیدات این بخش به طور معمول بخش مهمی از نه‌ تنها تجارت ایران بلکه سایر کشور‌ها در عرصه بین‌الملل را به خود اختصاص می‌دهد؛ چراکه مهم‌ترین اقلام استراتژیک مورد نیاز جهان در این بخش بوده و غنی بودن هر کشوری در بحث تولیدات کشاورزی، یک مزیت برای آن محسوب می‌شود.

از نگاه اقتصادی نیز تورم بخش خوراکی‌ها و مواد غذایی، پاشنه آشیل ثبات پایه‌های یک کشور است؛ بنابراین دولت‌ها همواره در تلاشند تا تورم بخش مواد غذایی خود را ثابت و یا کم نگه دارند تا دچار تنش‌های اقتصادی نشوند.

ورود به عرصه صادرات محصولات کشاورزی در کنار تأمین نیاز بازار داخلی، مشروط به دارا بودن خط تولید قوی و مستمر است. ایران از ظرفیت‌های جدی برای توسعه و تقویت تولید خود در حوزه کشاورزی برخوردار است؛ اما شاهد استفاده حداکثری از این ظرفیت‌های موجود نیستیم. شاید مهم‌ترین دلیل آن، این باشد که فعالان کشاورزی نمی‌توانند دست تنها و با روش‌های سنتی و همیشگی، پابه‌پای نیاز روز داخل و خارج حرکت کنند.

این رویکرد، نشانگر نیاز مبرم به حضور بخش دانش‌بنیان در فعالیت‌های کشاورزی است؛ اگر به این مسئله، بحث کم آبی در جهان را اضافه کنیم، نقش دانش‌بنیان‌ها پررنگ‌تر خواهد شد.

فناوری، نیروی محرکه تولید

امیر شهریاری، عضو اتاق بازرگانی و فعال حوزه تولید محصولات فناورانه کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی آنا، به تاثیر ورود دانش در فعالیت‌های کشاورزی اشاره کرد و در این‌باره گفت: حوزه وسیع کشاورزی، متشکل از بخش‌های مختلفی همچون باغی، زراعی، آبزیان و مرتبط با صنایع بالادستی و پایین دستی متعددی است. کشاورزی در تمامی بخش‌های زیرمجموعه آن نیز به حضور دانش‌بنیان‌ها دارد و به‌کارگیری فناوری در هر بخش، باید متناسب با نیاز و افزایش بهره‌وری آن باشد. به عنوان مثال در بخش باغی وجود بذری که بهره‌وری بالا داشته و با آب کم، محصول بهتری را تولید کند، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ بنابراین دانش‌بنیان‌ها می‌توانند برای کمک به بخش زراعی و باغی، در عرصه ایجاد خط تولید بذر با عملکرد بالا وارد شوند و یا فعالان کشاورزی از پتانسیل‌های موجود، در راستای تولید فناورانه حرکت کنند.

این فعال کشاورزی ادامه داد: ورود دانش به حوزه مکانیزاسیون در تمامی بخش‌های کشاورزی، تولید را بهینه کرده و در نهایت محصول نهایی از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد بود. نباید فراموش کرد که برای تقویت صادرات محصولات کشاورزی، نیاز به تولید مطابق با استاندارد‌های جهانی هستیم. دانش‌بنیان‌ها در این مسئله می‌توانند فعالان کشاورزی را یاری کرده و استاندارد‌های مورد نیاز برای تولید صادرات‌محور را تامین کنند.

رنگ کمرنگ تولید فناورانه

شهریاری، میزان حضور دانش‌بنیان‌ها در فعالیت‌های کشاورزی را کم توصیف کرد و در این‌باره گفت: ایران بنا به دلایل مختلفی، نیاز به حضور دانش بنیان‌ها در بخش کشاورزی دارد. نخست آنکه به دلیل موقعیت اقلیمی ایران و کم آبی موجود، وجود رویکرد و راهکاری که بتواند فعالیت‌های زراعی را با کمترین میزان مصرف آب، بیشترین بازدهی را داشته باشد، اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر افزایش بهره‌وری خاک، از دیگر مسائل امروز فعالان کشاورزی است و رویکرد فناورانه می‌تواند به کمک آن آید. علاوه بر تمامی این موارد، بحث استقلال کشور در تامین اقلام استراتژیک مورد نیاز و کاهش نیاز به واردات، از دغدغه‌های جدی در سطوح بالای مدیریتی کشور است؛ بنابراین نه تنها در بحث صادرات، بلکه برای رفع چالش امنیت غذایی در ایران نیاز به حضور دانش‌بنیان‌ها در فعالیت‌های کشاورزی داریم.

این فعال در حوزه تولید محصولات فناورانه خاطرنشان کرد: به‌رغم نیاز کشور و نقش مهم حضور فناوری، تا به امروز شاهد حضور گسترده و تاثیرگذار دانش‌بنیان‌ها در بخش کشاورزی نبوده‌ایم و همواره  فرصت‌های از دست رفته و تهدیدها باعث شده صادرات کشاورزی فناورانه مغفول بماند. اکنون محصول صادراتی فناورانه در بخش کشاورزی نداریم. احداث تعداد محدودی گلخانه تنها ثمره حضور دانش‌بنیان‌ها در بخش کشاورزی است که تولید این گلخانه‌ها، نه‌تن‌ها به اندازه صادرات نیست بلکه نیاز داخل را نیز تامین نمی‌کند.

نیاز مستمر به دانش‌بنیان‌ها

کارشناسان بر این باورند تمام فعالیت‌های تولیدی، برپایه یک اصول و چارچوب علمی بنا می‌شوند. تنها مسئله‌ای که فعالیت کارخانه‌ها را با فعالیت‌های حوزه دانش‌بنیان متمایز می‌کند، به‌روز بودن علم به کار گرفته شده و توسعه‌های مستمر براساس نیاز موجود و فناوری روز است؛ بنابراین اگر در راهی برای حضور و فعالیت دانش‌بنیان‌ها برای تقویت فعالیت‌های کشاورزی باشد، باید این مسیر به طور مستمر هموار و باز باشد. استفاده مقطعی از بنیه دانش‌بنیانی کشور، توسعه پایدار را حاصل نخواهد کرد.