مرجعیت علمی؛ گام نخست موفقیت در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی

داود حسین‌پور، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره عملکرد فعالیت‌های پژوهشی در راستای اسناد بالادستی و منویات مقام معظم رهبری اظهار کرد: دانشگاه علامه طباطبائی به علت تمرکز تخصصی روی مباحث علوم انسانی و اجتماعی دارای برنامه‌های متفاوت تری نسبت به سایر دانشگاه‌هاست. 

وی افزود: درصدد راه اندازی چشم انداز آینده دانشگاه علوم انسانی با هدف ساماندهی رشته‌های دانشگاهی در چارچوب اهداف خاص هستیم؛ در این راستا برنامه راهبردی با عنوان ارتباط صنعت و دانشگاه را تدوین کرده‌ایم تا گامی در راستای حل مسائل کلان جامعه با ریشه در حل مسائل علوم انسانی و اجتماعی برداریم. 

حسین پور با بیان اینکه تجاری سازی دانش، کاربردی سازی و اثربخشی علوم انسانی بخشی از برنامه‌های راهبردی دانشگاه است، تأکید کرد: استادان باید مطالب مرتبط با حل نیازهای جامعه را به دانشجویان آموزش دهند تا به تولید علم نافع دست یابیم.  

وی با انتقاد از اینکه بخش عمده‌ای از پایان نامه‌ها و رساله‌ها نیاز محور نیستند، تأکید کرد: هدفمند سازی پایان نامه‌ها و رساله‌ها را در دستور کار داریم؛ چراکه اگر در راستای حل مسائل کشور نوشته شوند به مرز دانش نزدیک‎‌تر می‌شویم. 

نهایی سازی آیین نامه هدفمندی پایان نامه‌ها و رساله‌ها

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: آیین نامه هدفمندی پایان نامه‌ها و رساله‌ها منظور ارتباط با نیاز‌های جامعه  در قالب ۶ محور ارتباط صنعت با دانشگاه، بین المللی شدن دانشگاه، اولویت و نیاز‌های دستگاه‌های اجرایی، اهداف اختصاصی دانشکده و گروه با حمایت بنیاد برکت، معاونت علمی ریاست جمهوری و بودجه پژوهشی دانشگاه آماده شده است. 

حسین پور با اشاره به روابط بین المللی دانشگاه‌های ایرانی با سایر دانشگاه‌های جهان اضافه کرد: ارتقای بین المللی دانشگاه به منظور پرکردن خلأهای نظری در رشته‌های علوم انسانی بومی سازی، اسلامی سازی متون، به‌روزرسانی کتب درسی و کاربردی سازی رشته‌ها مدنظر قرار گرفته است. 

از سالیان دور در برخی از رشته‌ها پذیرش دانشجو به صورت مداوم وجود داشته است، اما این رشته‌ها در راستای هدف خاصی تعریف نشده اند؛ بنابراین به دنبال چشم اندازه آینده دانشگاه علوم انسانی هستیم

مرجعیت علمی؛ گام نخست برای موفقیت در رتبه بندی‌های بین المللی 

وی درباره درخشش دانشگاه علامه طباطبائی برای اولین بار در رتبه بندی بین المللی تایمز گفت: مرجعیت علمی را به منظور ارتقای رتبه  بین المللی دانشگاه سرلوحه کار خود قرار داده‌ایم تا در مقابل کشورهای جهان حرفی برای گفتن داشته باشیم؛ در این راستا با دانشگاه‌های علوم انسانی و جامع همکاری کرده‌ایم. 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه بررسی‌های انجام شده در رتبه‌های بین المللی شانگ‌های و QS باعث حرکت دانشگاه به سمت نظام رتبه بندی تایمز شده است، تأکید کرد: رتبه بندی بین المللی تایمز در انگلستان انجام می‌شود و مورد هدف بسیاری از دانشگاه‌های دنیاست و همین موضوع دلیل انتخاب ما در نظام رتبه بندی تایمز بود که با اولویت‌ها و اهداف پژوهشی دانشگاه ارتباط داشت.

وی افزود: اهداف دانشگاه علامه طباطبائی از سال ۱۴۰۱ در راستای ارتقای کیفیت پژوهش، ارتباط طرح‌های برون دانشگاهی، تقاضای جامعه و ارتقای مقالات بین المللی و ورود به پایگاه‌های بین المللی آغاز شده است؛ بر همین اساس برنامه‌های راهبردی را متناسب با مولفه‌های تایمز در نظر گرفته‌ایم. 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی تأکید کرد: به مجلات فارسی زبان دانشگاه علامه طباطبائی، نمایه بین المللی اختصاص داده‌ایم تا مرجعی برای استادان خارجی باشد. حدود ۲۷۶۳ دانشگاه جهان در عرصه‌های بین المللی با یکدیگر به رقابت پرداخته‌اند که دانشگاه علامه طباطبائی در این میان رتبه ۱۲۰۶ را کسب کرده است، اما از آنجایی که نظام‌های رتبه بندی بین المللی تا رتبه‌های ۱۰۰۰ را پذیرش دارند؛ بنابراین در حال ارتقای رتبه بین‌المللی دانشگاه به ۵۰۰ هستیم. 

معضلات قرار نگرفتن مقالات ایرانی پراستناد در حوزه انسانی 

حسین پور ادامه داد: رقابت با دانشگاه‌های جامع باعث سخت‌تر شدن درخشش دانشگاه با رتبه ۳ رقمی در عرصه بین المللی می‌شود، همچنین در حوزه چاپ نشریات علوم انسانی با سختی روبه‌رو هستیم. یکی از محدودیت‌های دانشگاه علامه طباطبائی این است که برخی از مقالات ایرانی پر کاربرد و پراستناد مانند علوم ریاضی و کامپوتر در حوزه علوم انسانی قرار نمی‌گیرد و در گروه‌های فنی و مهندسی دسته بندی می‌شوند که امتیازات کمی را نصیبمان می‌کند، اما قرار گرفتن دانشگاه در نظام رتبه بندی تایمز نتیجه دستاورد‌های پژوهشی استادان است و امیدواریم در این مسیر مرجعیت علمی را در نظام بین المللی تصویب کنیم و به سمت تولید محتوا گام برداریم. 

۵ کرسی نظریه پردازی در عرصه جهانی پذیرفته شد

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: تاکنون حدود ۴۴۶ کرسی نظریه پردازی برگزار شده که ۵ عدد از آن در عرصه بین المللی پذیرفته شده است؛ چراکه بخشی از ماموریت دانشگاه کمک به حل مسائل کلان جامعه است. 

حسین پور با اشاره به عملکرد سامانه «نان» در رفع مسائل جامعه اظهار کرد: دستگاه‌های مختلف کشور با مراجعه به سامانه‌های ساتع، نان و ساجد می‌توانند نیاز‌های تحقیقاتی خود را به ثبت برسانند که درصدی از بودجه دستگاه‌ها در این راستا قفل می‌شود و به صورت خودکار در همین عرصه هزینه می‌شود و اگر فعالیت‌ها غیر از این موضوع باشد دستگاه نمی‌تواند بودجه را خرج کند.

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه هیئت علمی‌ها کلید اصلی استفاده از سامانه نام هستند، تأکید کرد: در ابتدا، دستگاه‌هایی اجرایی باید طرح استادان را بپذیرند تا جامعه دانشگاهی متناسب با آن فعالیت پژوهشی انجام شد، اما از آن‌ جایی که بخشی از طرح‌های سامانه نام در قالب پژوهش پایان نامه و رساله انجام می‌شود پروسه فعالیت‌ها کمی سخت‌تر می‌شود. 

یکی از محدودیت‌های دانشگاه علامه این است که برخی از مقالات ایرانی پرکاربرد و پراستناد مانند علوم ریاضی و کامپوتر در حوزه علوم انسانی قرار نمی‌گیرد و در گروه‌های فنی و مهندسی دسته بندی می‌شوند؛ بنابراین امتیازات کمی نصیب ما می‌شود

حسین پورگفت: برای سهولت در استفاده از سامانه نان طرح‌های پژوهشی یا باید به چندین رساله و پایان نامه تقسیم بندی یا در قالب یک پایان نامه مطرح شوند که برای تسهیل در کار‌ها چندین دوره جهت آشنایی استادان با سامانه نان برگزار کرده‌ایم. 

وی اضافه کرد: ۶ پژوهشکده را به منظور انجام طرح‌های پژوهشی نیاز دستگاه‌های مختلف مامور کرده‌ایم و دانشجویان می‌توانند برای انتخاب نامه و رساله دکتری به این پژوهشکده‌ها مراجعه کنند. از آنجایی که هدفمندی دانشگاه متناسب با نیاز‌های جامعه یکی از رسالت‌های ماست؛ بنابراین سامانه نان در این عرصه تاثیر بسزایی می‌گذارد؛ اما استفاده از آن جزء ضروریات نیست. 

نهاد دانشگاه؛ موتور محرکه توسعه در هر کشور 

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به تاثیر پژوهش در توسعه کشور اظهار کرد: نهاد دانشگاه موتور محرکه توسعه در هر کشوری است و هیچ کشوری بدون تولید علم، آثار پژوهشی و تحقیقات علمی رشد نمی‌کند؛ در این زمینه برخی از خروجی‌های علوم پایه ملموس است، اما در علوم انسانی اینگونه نیست و به صورت بلند مدت خود را نشان می‌دهند. 

بدون علوم انسانی نمی‌توان جامعه را اداره کرد

حسین پور تأکید کرد: نقش علوم انسانی در توسعه کشور خیلی درک نمی‌شود، به همین علت رشد و پیشرفت کشور در مقوله‌های فیزیکی مانند مکانیک، شیمی و پزشکی سوار می‌شوند؛ در صورتی که علوم انسانی فرایند حرکت توسعه است و بدون بحث اقتصاد، علوم اجتماعی، مدیریت، حقوق، علوم سیاسی و ارتباطات نمی‌توان جامعه را اداره کرد. 

اگر دانشگاه کمک کننده دولت نباشد، قطعاً توسعه صورت نمی‌پذیرد

وی افزود: مثلث استراتژی دارای اضلاع پیشرفت و توسعه از سوی دولت، بخش خصوصی و غیر انتفاعی و دانشگاه‌ها به عنوان ضلع سوم است که تمام کشور‌ها از این موضوع پیروی می‌کنند و اگر دانشگاه کمک کننده دولت نباشد، قطعا توسعه صورت نمی‌پذیرد.

حسین پور تأکید کرد: در عرصه‌هایی که دانشگاه‌ها نقش ایفا نمی‌کنند با آزمون و خطا پیش می‌رویم و توسعه صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین دانشگاه می‌تواند به شناسایی و اولویت بندی مسائل کشور و تولید پشتوانه علمی و ایجاد راهکار‌های جدید و تنویرهمکاری عمومی و مشارکت مردم کمک اساسی کند تا رشد و توسعه اتفاق بیفتد. کشور‌های کوچک مانند سنگاپور، مالزی و ... روی دانشگاه سرمایه گذاری می‌کنند و مسیرپیشرفت خود را در گروی توجه به نهاد علم می‌دانند. 

نقش علوم انسانی در توسعه کشور خیلی درک نمی‌شود، به همین علت رشد و پیشرفت کشور در مقوله‌های فیزیکی مانند مکانیک، شیمی و پزشکی سوار می‌شوند؛ در صورتی علوم انسانی فرایند حرکت توسعه است

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی درباره جرئیات پژوهانه گفت: امتیاز پژوهانه دانشگاه سالانه بر اساس فعالیت‌های علمی استادان مانند مقاله، کنفرانس، نشست علمی، کارگاه، فرصت‌های مطالعاتی و طرح‌های برون دانشگاهی اختصاص می‌یابد و بر همین اساس مبلغ پژوهانه به حساب هیئت علمی‌ها واریز می‌شود. 

محدودیت‌های استفاده از پژوهانه برداشته شد

حسین پور افزود: حداقل مبلغ گرنت‌های پژوهانه برای هیئت علمی‌ها ۱۱ میلیون تومان و حداکثر ۱۸۵ میلیون تومان در سال تعلق می‌گیرد، در سال‌های گذشته گره پژوهانه مربوط به کمبود بودجه دولت بود، اما امسال با گشایشی که در دانشگاه‌ها صورت پذیرفت مشکلات حل شدند؛ از امسال سیستم پرداخت گرنت‌ها دیگر سالانه نیست و استادان می‌توانند در هر زمانی که متقاضی هستند از این گرنت‌ها استفاده کنند و تمام محدودیت‌ها برداشته شده است؛ چرا که پژوهش مختار به هزینه برای دانشجویان است. 

تأمین کسری بودجه با فروش اموال دانشگاه‌ها 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی تأکید کرد: تاکنون سیستم بودجه فعالیت‌های پژوهشی به این صورت بوده که مقوله تورم به آن اضافه شود، در صورتی که پرداخت حقوق به کارکنان و هیئت علمی‌ها حدود ۳۸۰ میلیارد تومان است. 

حسین پور افزود: با عنایت وزیر علوم به دانشگاه‌های علوم انسانی و کمک کمیسیون بودجه و تلفیق مجلسه و سازمان برنامه پایه بودجه برخی از دانشگاه‌های علوم انسانی افزایش یابد؛ بنابراین رشد خوبی در افزایش بودجه داشته ایم، اما باید بیش از این ارتقا یابیم. تا سال ۱۴۰۰ با کسری بودجه مواجهه بوده ایم و از طریق فروش زمین و ساختمان‌های دانشگاه درآمد اختصاصی را تامین می‌کردیم. 

وی درباره رعایت اخلاق در پژوهش گفت: وزارت بهداشت متولی صدور مجوز کارگروه اخلاق در پژوهش زیست پزشکی است که با نظارت کامل در رعایت مسائل انسانی شکل می‌گیرد تا پژوهش در انسانی که آزمایش می‌شود آسیب وارد نکند که وزارت علوم هم با رعایت این موارد کد اخلاقی را جهت انجام فرایند پژوهش صادر می‌کند؛ همچنین اگر مقالات کد اخلاقی نداشته باشند در مجلات به چاپ نمی‌رسند. 

وزارت علوم با صدور کد اخلاقی فرایند پژوهش را تسهیل می‌کند، همچنین اگر مقالات کد اخلاقی نداشته باشند در مجلات به چاپ نمی‌رسند

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به تخلفات پژوهشی اظهار کرد: کمیته اخلاق در پژوهش متولی جلوگیری از تخلفات و سوءاستفاده‌های پژوهشی مانند کپی برداری و شکایات است که با رعایت ۱۰ مقوله تمام موارد انسانی را در فعالیت‌های پژوهشی به انجام می‌رساند. 

جزئیات جرایم تخلف در پژوهش

حسین پور با بیان اینکه تخلف‌های پژوهشی در دانشگاه علامه طباطبائی حداقلی گزارش شده است، تأکید کرد: ایرانداک آمار تخلفات پژوهشی را با جزئیات اعلام می‌کند و در دو سال اخیر تنها یک دانشجو تخلف پژوهشی انجام داده و در پایان سال ۱۴۰۱، وزارت علوم کارگروه اخلاق در پژوهش را با ریاست معاونت پژوهشی وزارت خانه ایجاد کرده است تا از تخلفات پژوهشی جلوگیری کند. 

وی افزود: به ۱۹ داور اخلاق پژوهشی برای رعایت اخلاق در مقالات آموزش داده ایم، همچنین سعی داریم تا دانشجویان دکتری را با تخلف‌های پژوهشی آشنا کنیم. 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی درباره جرایم تخلف‌های پژوهشی گفت: جرایم پژوهشی بسیار سنگین است و اگر ۳۰ درصد از پایان نامه‌ها و رساله‌ها مشابه با اسناد دیگر باشند لغو می‌شوند و در این زمینه مدرک کارشناسی ارشد دانشجو بی اعتبار می‌شود؛ همچنین اگر تا مقطع دکتری هم تحصیل کرده باشد مدرکش باطل می‌شود و اگر استادی تخلف انجام دهد از دانشگاه اخراج می‌شود، البته در برخی از موارد استادان افت پایه‌ای پیدا می‌کنند.

انتهای پیام/

نادیا عابد