سازمان ملی اقامت به ثمر می‌نشیند؟

گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا - کتایون مافی؛ سال‌هاست که ایران میزبان مهاجرانی از دیگر کشورهاست با این وجود بیشترین تعداد مهاجران را اتباع  افغان تشکیل می‌دهند.

نگاهی به روند  پذیرش مهاجران  نشان می‌دهد مهاجران از کشورهای متعددی ازجمله افغانستان، عراق و … وارد کشورمان شدند و اکنون جمعیت بیش از ۵ میلیون نفری مهاجران را تشکیل داده‌اند به‌نحوی‌که  اکنون جمعیتشان از 73 کشور دنیا بیشتر است.  

اما سیاست‌ها درست مدیریتی برای اداره این حجم از مهاجران  نه تنها از منظر اجتماعی بلکه از منظر سیاسی و امنیتی نیز تدوین نشده و این امر می‌تواند زمینه‌ساز اختلال در اداره کشور باشد.

همچنین چنین شرایطی  فضا را برای سوءاستفاده دشمنان نظام فراهم می‌کند تا آنجا که در سال‌های اخیر  دشمنان نظام تلاش کرده‌اند که  فضای ستیزگونه علیه مهاجران افغان را در ایران تبلیغ و از این مسیر منافع خود را دنبال کنند.

کارشناسان تأکید دارند، ادامه غفلت از وضعیت مهاجران غیرمجاز سبب ایجاد وضعیت چالش‌برانگیزی در حوزه‌های، فرهنگی و سیاسی خواهد شد و  باید برای آن راهی جست.

نارضایتی از چیست؟

چنین شرایطی سبب نارضایتی بخشی از مردم نیز شده است. محمد صالح جوکار رئیس کمیسیون امور داخلی مجلس دراین‌باره گفت: مردم نسبت افزایش حضور اتباع افغان ناراضی هستند و تأکیددارند که با ساماندهی اتباع افغان و صدور مجوز اقامت برای این گروه از مهاجران، شرایط استفاده از نیروی کار، سرمایه‌گذار و نخبگان در این گروه نیز به خوبی فراهم می‌شود. 

احمد وحیدی وزیر کشور نیز در این باره تأکید دارد که موضوع اصلی در مورد اتباع افغان این است که ساماندهی آنان باید در چارچوب و نظمی که تعریف‌شده انجام گیرد و افرادی که غیرمجاز هستند حتماً نباید در کشور بمانند. همچنین دیگر مهاجران باید در چارچوب‌های تدوین‌شده ساماندهی شوند.

تعلل در ورود به مسئله 

نگاهی به شرایط مهاجران نشان می‌دهد که اکنون 92 سال از نگارش قانون مهاجرت در ایران می‌گذرد و مجلس در قالب طرح سازمان ملی اقامت به دنبال ایجاد یک سازمان منسجم برای ساماندهی و مدیریت اتباع خارجی است.
در این راستا مجلس در قالب طرح سازمان ملی اقامت به دنبال ایجاد یک سازمان منسجم برای ساماندهی و مدیریت اتباع خارجی بود اما ۲۳ اسفند ۱۴۰۱ برخی از  نمایندگان بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی با آن مخالفت کردند و این طرح مصوب نشد.

البته مخالفان دلایلی داشتند از جمله این‌که طرح تأسیس سازمان ملی اقامت را دارای بار مالی است  و از سوی دیگر طرح یاد شده  در برابر طرح قانون مصوب مجلس دهم در اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی قرار دارد.

اما سرانجام 29 مرداد امسال با تصویب مجلس، دولت مجاز شد نسبت به تسهیل و واگذاری اقامت به اتباع خارجی متقاضی اقامت اقدام کند و ۲۱ آبان ۱۴۰۲ نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلیات طرح تأسیس سازمان ملی اقامت را تصویب کردند و جزییات طرح را برای بررسی بیشتر به کمیسیون امور داخلی ارجاع دادند.  در این طرح، پیش‌بینی‌هایی برای ساماندهی اتباع خارجی دیده‌شده بود.

با این وجود این طرح به‌صورت دو شوری گشت و به کمیسیون شوراها برای بررسی مجدد جزئیات ارجاع شد. اکنون طرح تأسیس سازمان ملی اقامت در دستور مجلس قرار دارد و انتظار می‌رود بعد از پایان بررسی لایحه برنامه هفتم مورد رسیدگی قرار گیرد.

بسیاری از تحلیلگران عقیده دارند با قانونی شدن این طرح جلوی خیلی از مهاجرت‌های غیرقانونی گرفته می‌شود، در شرایط فعلی مهاجرین  در رابطه با فعالیت خود در کشور پاسخگو نیستند و مکانیزمی برای  برخورد با آنان  در صورت بروز جرم وجود ندارد.

از سوی دیگر وجود این  تعداد از مهاجران برای کشور خطرناک محسوب می‌شوند. تجمع جمعیت مهاجران می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. از جمله  می‌توان به  حضور برخی از اتباع خارجی در اغتشاشات اخیر، یا سابقه ورود اسلحه یا مواد مخدر از سوی این افراد  به خاک ایران اشاره کرد.

مقابله با کوچک‌سازی ساختار دولت یا...

 چنین سازمانی باید منسجم، همه‌جانبه، چند سویه و ساختارمند در تمامی ابعاد متولی امور مهاجرین و اتباع خارجی باشد که بتواند با  تمامی دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مرتبط رویکردی تعاملی داشته باشد، در غیر این صورت تنها مانع از کوچک شدن دولت می‌شود.

 اهمیت این امر زمانی مشخص می‌شود که هرچند یک‌بار شاهد هجمه‌های هماهنگ، سازمان‌یافته و افراط و برجسته‌سازی ناگهانی موضوعی اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی و یا رسانه‌های آن‌سوی آبی هستیم  که از برنامه‌ای هدفمند برای ایجاد التهاب و آشوب در کشور حکایت می‌کند.

از این‌رو به نظر می‌رسد برای نهایی شدن این طرح بایستی این گزاره‌ها سناریوهای مختلف در نظر گرفته‌شده و مانع از اجرای دروغ‌پراکنی‌ها باهدف  ایجاد نفرت و بر هم زدن رابطه دو کشور همسایه شد.

به علاوه باید مسئله مهاجران افغان را به یک فرصت برای کشور تبدیل کرد.

دغدغه‌های یکسان 

درنهایت نباید این‌گونه تصور شود که  دغدغه افکار عمومی در اولویت دادن به مدیریت امور مهاجران با ذهنیت دولت و مجلس از واقعیت مشکلات متأثر از حضور مهاجران غیرقانونی فاصله دارد و این مسئله به افغان ستیزی گره‌زده شود. بی‌تفاوتی به مسائل مهاجران و عدم پیگیری دولت و مجلس برای تشکیل ساختاری منسجم‌تر جهت مدیریت امور آن‌ها تبعات سیاسی و امنیتی در جامعه به دنبال دارد  که می‌تواند به بروز خشونت منجر می‌شود.

لازم است تا دولتمردان در این مسیر به  سمت مدیریت هوشمند و هدفمند جریان مهاجرت‌های ورودی به ایران رفته و ضمن  بازنگری در قوانین و مقررات با هدف بهره‌گیری از ظرفیت مهاجران و اتباع خارجی در سیاست‌های کلان جمعیتی، ادغام اقتصادی و اجتماعی آن‌ها در کشور، شرایط حضور آنان را در کشور ساماندهی کنند تا مانع از اجرای سیاست افغان هراسی دشمنان و اختلاف‌افکنی میان دو ملت همسایه شوند. در چنین شرایطی است که سازمان ملی اقامت به ثمر می‌رسد.