لزوم مطالعه کودکان در عصر فناوری‌های نوین

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ  محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان: مطالعه و کتابخوانی یکی از عوامل مهم در ارتقای سطح فرهنگی هر جامعه‌ای محسوب می‌شود و از آن‌جایی که کسب علم و دانش یکی از اصول موفقیت است که بدون مطالعه میسر نمی‌شود، باید عادت به مطالعه و انس با کتاب را از دوران کودکی در کودکان نهادینه کرد، اما در عصر کنونی با گسترش روزافزون تکنولوژی و پایین آمدن سن استفاده از فناوری و ابزار دیجیتال، عادت به مطالعه در کودکان جای خود را به وابستگی غلط به سرگرمی‌های دیجیتال داده است.

ظهور ویروس کرونا نیز در تشدید و سرعت بخشیدن به این موضوع بسیار مؤثر بود. با توجه به این‌که نمی‌توان فناوری و تکنولوژی را نادیده گرفت و از زندگی حذف کرد، می‌بایست با به کارگیری روش‌های خلاقانه و تازه در بستر خانواده و جامعه، آن را کنترل کرد و با نظارت و مدیریت ارتباط کودکان با ابزار دیجیتال و ایجاد جایگزین‌های جذاب و مناسب، این وابستگی را به حداقل رساند و جایگاه فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در زندگی کودکان بالا برد.

از آنجا که عادت به مطالعه امری اکتسابی است و پایه‌ اولیه‌ آن مانند دیگر الگو‌های رفتاری در روند اجتماعی شدن فرد در خانواده شکل می‌گیرد، عادت والدین به مطالعه سبب تشویق اعضای خانه در پذیرش این مسئله می‌شود و فرزندان به‌تدریج با کتاب انس می‌گیرند، به سوی آن جذب می‌شوند و فرهنگ مطالعه در زندگی‌شان، جزء امور ضروری تلقی می‌شود؛ پس فرهنگ‌سازی در خانواده نخستین گام در ترویج کتابخوانی است. در کنار آن، شناخت ویژگی‌ها، توانایی‌ها، نیاز‌ها و علایق کودکان و نوجوانان این مسئولیت را متوجه نهاد‌های فرهنگی جامعه، سیستم آموزشی و فعالان فرهنگی نیز می‌کند تا با ایجاد عادت پسندیده‌ مطالعه، به‌ویژه خواندن منابع غیر درسی، کودکان و نوجوانان را به سمت شناخت و آگاهی درست هدایت کنند.

استفاده از ظرفیت‌های فناوری دیجیتال در سطح اجتماع و نهاد‌های آموزشی و فرهنگی در ترویج فرهنگ کتابخوانی در جامعه گام دیگری در ایجاد تعامل میان کتاب و سرگرمی‌های دیجیتال است. استفاده از ابزار دیجیتال برای علاقه‌مند کردن کودکان و معرفی کتاب به آنها، بالا بردن جذابیت کتابخانه‌های عمومی، تولید نسخه‌های الکترونیک کتاب و کتاب‌های صوتی مناسب و استاندارد می‌تواند سبب شود تا کودکان از ابزار دیجیتالی که در اختیار دارند بهینه‌تر استفاده کنند و زمانی که در فضای مجازی سپری می‌کنند را به مطالعه و کسب دانش بپردازند.

به‌ویژه در شرایط کنونی که کلاس‌های درس به تبلت‌ها و گوشی‌ها منتقل شده است، می‌توان از همین فرصت برای ارائه‌ محتوا‌های مناسب و مفید به کودکان استفاده کرد تا هم با فرهنگ‌سازی انگیزه‌ی کودکان به مطالعه را بالا برد و هم کتاب‌های مختلف را در همین بستر به آنان ارائه کرد. در کنار همه‌ این موارد باید خاطر نشان کرد که تکنولوژی بیشتر از این که ذاتاً فناورانه باشد، ماهیتی اخلاقی، فرهنگی و انسانی دارد که به خودی خود مخرب نیست و نحوه‌ استفاده از آن است که بسیار مهم است و عدم توجه به اخلاق در مواجه با تکنولوژی در عصر حاضر سبب خلق پلتفرم‌ها و خدماتی از فناوری‌های هوش مصنوعی شده است که خارج از اراده و کنترل بشر است و در آینده‌ای نه چندان دور و با ادامه‌ این روند شاهد شکل‌گیری نظم نوینی در اجتماع بشری خواهیم بود که در روش مواجهه با جامعه و فرهنگ اثرگذار خواهد بود.