روش‌های درمانی غیر علمی و غیر انسانی در برخی اقامتگاه‌های ترک اعتیاد

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا- حسین دزفولی؛ اعتیاد به عنوان یک آسیب اجتماعی موضوعی است که نه تنها دست از گریبان جوامع انسانی بر نمی‌دارد، بلکه روزی نیست که با اخباری مبنی بر افزایش آمار معتادان و پایین آمدن سن اعتیاد را نخوانیم یا نشنویم و البته به وضوح در کوچه و خیابان شهر‌ها با چشممان نبینیم.

در این میان کمپ‌های ترک اعتیاد که عموما با مدیریت غیردولتی پا به این میدان گذاشته اند که شاید در اداره این معضل نقشی بازی کنند، در برخی مواقع خودشان به غم انگیزترین بخش‌های تاریخ سلامت روان و حقوق بیماران تبدیل شده اند.

به طوری که استفاده از روش‌های غیر علمی برای ترک دادن معتادان و رفتار‌های غیراخلاقی انسان ستیزانه برخی از آن‌ها را که قرار است اقامتگاهی برای درمان باشد و البته فرد معتاد به اختیار خود به آنجا برود و بازگردد عملاً به تنبیه‌گاهی برای گروهی از رانده شدگان جامعه تبدیل کرده است.

امیرحسین جلالی ندوشن، روان‌پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌‌وگو با خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا گفت: برای نقد هر پدیده‌ای باید نگاه جامعی داشت و همه ابعاد را با هم دید تا نقد منصفانه و قابل استفاده باشد.

وی افزود: اعتیاد پدیده‌ای چندوجهی بوده و علاوه بر جنبه‌های زیستی، روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی حتی به موضوعات سیاسی و امنیت ملی کشور‌ها و روابط بین الملل نیز گره می‌خورد و تمام این‌ها بر الگو، روش و میزان مصرف مواد مخدر و شیوع اعتیاد تاثیر می‌گذارد.

خدمات ناکافی نظام سلامت برای درمان معتادان

این روانپزشک اجتماعی یادآور شد: درمان اعتیاد نیز با توجه به اثرگذاری وسیع آن بر زندگی فرد، خانواده و جامعه پیچیدگی زیادی دارد و نمی‌توان صرفا به خدمات رسمی از سوی نظام سلامت اکتفا کنیم؛ بنابراین شیوه‌های مختلفی از جمله تشکیل گروه‌های همتا مانند گروه معتادان گمنام در کشور‌های مختلف از جمله در ایران مورد توجه هستند. 

وی با بیان اینکه صاحب یک پدیده بزرگ هستیم که مدیریت آن به تنهایی از عهده یک فرقه و صنف و یا حتی دولت بر نمی‌آید، افزود: در این میان اقامتگاه‌ها و کمپ‌ها نقش و سهمی در اداره این وضعیت دارند تا عوارض و پیامد‌های اعتیاد در جامعه کنترل شده و به حداقل برسد.

اقامتگاه‌های ترک اعتیاد زندان نیست

 عضو هیئت مدیره و سخنگوی انجمن علمی روان‌پزشکان ایرن اگفت: اقامتگاه‌های ترک اعتیاد قطعا نقش قابل توجهی در مدیریت وضعیت اعتیاد در ایران دارند و نقد آن‌ها نباید ما را از نقش مثبتی که بسیاری از این اقامتگاه‌ها دارند، دور کند، اما به هر حال باید این را در نظر گرفت که کمپ در نگاه یک فرد مبتلا به اعتیاد تصویری ایجاد می‌کند که آن تصویر می‌تواند با یک شکنجه‌گاه، زندان یا جایی که برای تنبیه استفاده می‌شود، برابری کند.

وی با بیان اینکه به عنوان مثال ممکن است یک بیمارستان روانپزشکی برای بسیاری از بیماران تصویر زندان را تداعی کند، اما نشان دهنده این نیست که سوءنیتی وجود دارد یا کار نامناسبی انجام می‌شود، افزود: اما این را می‌دانیم و مورد جدیدی نیست و بیش از یک دهه است که گزارش‌هایی در مطبوعات و خبرگزاری‌ها منتشر می‌شود که دلالت بر این دارد که در برخی از این کمپ‌ها از شیوه‌های بسیار غیرانسانی و غیرعلمی استفاده می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: به عنوان مثال آب درمانی یعنی ریختن آب سرد و انداختن فرد در حوض یخ و یا سگ درمانی و استفاده از سگ‌های ترسناک، بستن افراد با زنجیر و آویزان کردن آنها، شیوه‌هایی بوده که در این اقامتگاه‌ها استفاده می‌شده است.

وی اظهار کرد: به جز این شرایط زیست افراد غیر مناسب و غیر بهداشتی است و شیوه تمشیت آن‌ها مانند نظام ارباب رعیتی و تحکم آمیز و تحقیرآمیز بوده و برخورد با معتادان به صورتی است که رانده از اجتماع هستند و باید به آن‌ها سختگیری شود.

جلالی ندوشن خاطرنشان کرد: نگاه به پدیده اعتیاد نباید اخلاقی باشد که چون فرد کار زننده‌ای کرده پس باید به اشد مجازات تنبیه شود. همان چیزی که کم یا بیش در نظام سلامت و ساختار قضائی ما حاکم است. نقد من از این زاویه است، حرف جدیدی هم نیست حداقل در جامعه علمی سال هاست دغدغه این موضوع وجود دارد. 

وی ادامه داد: تولیت نظام سلامت که در قوانین کشور با وزارت بهداشت است، اما قوانین مختلفی در قالب برنامه‌های پنج ساله توسعه یا برخی از قوانین متفرقه مصوب مجلس مثل بودجه‌های سالانه، جواز‌هایی به نهاد‌هایی مثل سازمان بهزیستی کشور و برخی سازمان‌های نظام صنفی داده که باعث شده در حیطه اعطای مجوز‌ها و نظارت ها، شاهد نوعی به هم ریختگی باشیم. 

این روانپزشک با بیان اینکه بسیاری از سازمان‌ها که این وظیفه را بر عهده می‌گیرند، ساز و کاری مناسب آن را ندارند، چون تعاریف سازمانی شان چیز دیگری است، افزود: مسئولیت نظارت و مجوز کمپ‌های ترک اعتیاد با سازمان بهزیستی است و روانپزشکان ورودی به کمپ‌ها ندارند.

وی گفت: برخی از افرادی که مشکل اعتیاد دارند همزمان بیماری روان پزشکی هم دارند. بسیار دیده ام فرد به کمپ می‌رود و دارو‌های دوقطبی اش قطع می‌شود و بعد از چند روز با شدت علائم، وی را به مرکز درمانی برمی گردانند. 

وورد به کمپ اعتیاد نباید اجباری باشد

جلالی ندوشن خاطرنشان کرد: کمپ اقامتگاهی است که فرد کاملا اختیاری می‌تواند به آنجا برود، اما الان تبدیل به کمپ اجباری شده است. 

وی ادامه داد: در حال حاضر کمپ‌ها ساز و کار‌هایی دارند که افراد عضلانی و قوی پنجه استخدام می‌کنند که به درخواست خانواده فرد را تحت الحفظ به کمپ ببرند. همه این‌ها غیرقانونی است؛ مگر می‌شود آزادی فردی را بدون دستور قضائی بگیرید؟ در کشور ما و بسیاری از نظام‌های حقوقی دنیا آزادی افراد را فقط با دستور قاضی یا در موارد مشخصی در جرم محرز به شکل موقت ضابط قضائی می‌توان، گرفت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه خیلی از خانواده‌ها به علت نبود حمایت اجتماعی چاره‌ای جز استفاده از کمپ‌ها ندارند و نباید خانواده را هم گناهکار قلمداد کرد، افزود: همه ما به عنوان شهروندان این جامعه این مجوز را داده ایم تا این نوع برخورد را با فرد معتاد داشته باشیم، چون نگاه اخلاقی به معتاد داریم و بر این باوریم معتاد باید تنبیه شود و کسی هم صدایش درنیاید.

این روان‌پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به حادثه یک کمپ در لنگرود، ادامه داد: همانطور که در رسانه‌ها اشاره شد کشته‌های حادثه لنگرود، اندازه ساختمان متروپل در آبادان یا حتی بیشتر بود؛ متروپل اتفاق غم انگیزی بود و نمی‌خواهم غم آن را کم بدانم، اما آن‌ها هم انسان بودند و می‌دانید که در بسته شده بود و این افراد به شکل زجرآوری ذره ذره طعم درد و مرگ را چشیدند.

جلالی ندوشن تاکید کرد: نگاه اجتماعی و مردمی باید به پدیده اعتیاد تغییر کند و متاسفانه همچنان انگ و کلیشه‌ای که درباره اعتیاد داریم، درمان آن را با مشکلات بزرگی رو به رو می‌کند؛ بنابراین عزم ملی لازم است که دست کم با استاندارد سازی و کار فرهنگی آرام آرام گام‌هایی را به سمت آینده روشن برداریم.